Yani kulokufunako

Yani kulokucuketfwe

Ligama LeliseBhayibhelini Lelatfolakala Libhalwe Embiteni Yasendvulo

Ligama LeliseBhayibhelini Lelatfolakala Libhalwe Embiteni Yasendvulo

Ticucu tembita lebesetineminyaka lengu-3 000 letagutjwa nga-2012 tenta bacwaningi baba nesifiso sekufundza kabanti ngaleticucu. Yini lebeyenta leticucu tibaluleke kangaka? Bekungasito leticucu lebetibalulekile kodvwa nguloko lobekubhalwe kuto.

Ngalesikhatsi bavubukuli bahlanganisa leticucu, batsi nabawufundzisisa lombhalo lobewukuto batfola kutsi bekungumbhalo waseKhenani. Lombhalo bewutsi: “Eshba’al Ben [indvodzana ya-] Beda.” Kwakukwekucala ngca kutsi bavubukuli batfole leligama etincentwini letibhaliwe tasendvulo.

Empeleni, leligama lelitsi Eshbhali kuphindze kukhulunywe ngalo eBhayibhelini—leli ligama lendvodzana yeNkhosi Sawula. (1 Khr. 8:33; 9:39) Yosef Garfinkel, lobekangulomunye walabavubukuli, watsi: “Kuyajabulisa kubona kutsi leligama lelitsi Eshbhali liyatfolakala eBhayibhelini nasetincwadzini letigciniwe tebavubukuli tangalesikhatsi kusabusa iNkhosi Davide kuphela.” Labanye bacabanga kutsi bekuligama lelingakavami langaleso sikhatsi. Loku kubufakazi bekutsi bavukubuli bayakusekela loko lokushiwo liBhayibheli.

Kulenye incenye leseBhayibhelini, leligama lelitsi Eshbhali liba sesikhundleni seligama lelitsi Ishboshethi, lencenye letsi “bhali” ifakwa esikhundleni salencenye letsi “boshethi.” (2 Sam. 2:10) Kungani kunjalo? Bacwaningi batsi: “Encwadzini yesibili yaSamuweli umbhali wayo akalifakanga leligama lelitsi Eshbhali kulencwadzi ngoba bekangaciniseki kutsi alisebentise yini, ikakhulukati ngoba bekuligama lebelikhumbuta bantfu nkulunkulu wemaKhenani lokunguBhali. Kodvwa leligama liyatfolakala encwadzini yeTikhronike.”