RÉBECCA angbâ ti bâ ndo na ngoi so lâ aga nduru ti linda. Akeke ayeke na ndo ni so mingi ape. Teti so ala sara ayenga mingi na lege awe, lo komanse ti habitué na tambela ti achameau, ndali ti so lo yeke duti na ndo ti mbeni oko. Da so lo kono dä, so ayeke na kodoro ti Haran na mbage ti nord-est, ayo fadeso akilomètre mingi na lo. Peut-être lo yeke kiri ande ti bâ afami ti lo encore ape. Lo yeke pensé na ndo ti kekereke ti lo, na ngoi so voyage ti lo ni aga nduru ti hunzi.

Ala hon na yâ ti kota mbage ti Canaan nga ala yeke hon fadeso na yâ ti Négueb so alege ni ayeke nzoni ape (Genèse 24:62). Peut-être Rébecca abâ lani ataba. Âmanke azo ayeke mingi ape na kodoro ni so nga a yeke ngangu ti fâ yaka na ndo ni so ngbanga ti so ndo ni ahule mingi. Me, a peut kamême ti wara nzoni pere ndali ti anyama. Mbakoro-koli so amû li ni na voyage ni ahinga ando ni so. Lo yeke na pendere sango ti fa na maître ti lo. Sango ni ayeke so Rébecca ayeda ti ga wali ti maître ti lo ni! Me, peut-être Rébecca ahunda tere ti lo wala gigi ti lo ayeke duti ande tongana nyen na yâ ti kodoro ni so. Koli ti lo Isaac ni ayeke tongana nyen? Ka so lâ oko ala bâ tere ape so! Tere ti Isaac ni ayeke nzere ande tongana lo bâ lo? Lo yeke ye ande Isaac ni nga la?

Na yâ ti ambeni kodoro laso, ababâ na mama la ayeke soro ka wali wala koli na amolenge ti ala ape. Me, na yâ ti ambeni, a yeke sara ka tongaso. Atâa angobo ti kodoro ti e ayeke so wa, e kue e peut ti yeda so Rébecca ayeke gue na mbeni ndo so lo hinga ni ape. Me, lo yeke mbeni kpengba wali so ayeke na mabe. Tongana aye achangé na yâ ti gigi ti e, e yeke na bezoin ti mara ti asarango ye ni so. Rébecca ayeke nga na ambeni pendere sarango ye so azo ayeke na ni laso mingi ape na so ague oko na mabe ti lo.

Gigi ti Rébecca achangé tâ gi tongaso. Lo kono na Haran wala nduru na ni. Haran ayeke mbeni gbata ti Mésopotamie. Sarango ye ti babâ na mama ti lo ayeke ti ala nde mingi na ti azo ti kodoro ti Haran ni. Ala yeke voro pëpe Sin so ayeke nzapa ti nze. Me, ala voro gi Jéhovah.​—Genèse 24:50.

Rébecca ayeke lani pendere mingi, me pendere ti lo ni ayeke senge senge ape. Lo ye tënë ti Nzapa mingi nga lo yeke na nzoni tambela. Sewa ti lo ayeke lani na mosoro nga na angbâa. Me a voro Rébecca vorongo ape. A fa na lo ti duti mbeni wali so ahinga ti sara kua. Tongana ti gbâ ti awali ti ngoi ti lo, Rébecca ayeke na ambeni kota kua ti sara, na tapande ti tö ngu na azo ti sewa ti lo. Kozoni si ndo avuko, a lingbi lo yô mbeni kota ta na ndo ti go ti lo ti gue ti tö ngu.​—Genèse 24:11, 15, 16.

Na mbeni lakui, na peko ti so lo tö ngu na yâ ti ta ti lo awe, mbeni mbakoro-koli amû loro aga na mbage ti lo. Lo tene na Rébecca: “[Pardon,] Mbi hunda mo, mo mû na mbi kete ngu na ta ti mo, mbi nyon.” A yeke nga kota ye la koli ni ahunda na lo so ape, na lo hunda ni na mbeni nzoni fason! Rébecca abâ so koli ni alondo ayo. Tongaso, lo descend ta ti ngu ti lo ni, na lo zia koli ni anyon ni, gi kete ape me lo zia lo nyon ngu so adë pendere so alingbi na nzara ti lo. Lo bâ nga so koli ni ayeke na achameau bale-oko, so aduti nduru na tere ti mbeni place ti nyongo ngu ti anyama so ngu ayeke na yâ ni ape. Peut-être lo yeke bâ tongana nyen la koli ni so ayeke bâ lo na sarango aye ni so, nga lo ye ti sara ye kue so lo peut ti sara ti fa nzoni bê ti lo na mbage ti koli ni so. Lo tene: “Fade mbi to ngu teti achameau ti mo nga juska ala nyon [alingbi na ala].”​—Genèse 24:17-19.

Rébecca amû gi lani kete ngu ti nyongo na achameau bale-oko so ape, me lo mû na ala ngu alingbi na  nzara ti ala. Tongana nzara ti ngu agbu mbeni chameau mingi, lo peut ti nyon litre ti ngu 95! Tongana a yeke fade achameau bale-oko ni kue la si nzara ti ngu asara ala so, ka fade Rébecca ayeke mû al’heure mingi ti tö ngu na ala. Me, âmanke nzara ti ngu asara lani achameau ni so mingi ape. * Me, eskê Rébecca ahinga ni lani tongaso na ngoi so lo hunda ti tö ngu na achameau ni so? Ên-ën. Lo ye gi ti sara ye kue so lo peut ti sara ti fa bibe ti yambango agene na mbage ti mbakoro-koli so. Koli ni ayeda ti tene lo tö ngu na achameau ni. Na pekoni, koli ni aduti kpô ayeke bâ gi lo na ngoi so lo yeke lo gue lo ga, lo gue lo ga, ti tö ngu ti tuku ni na yâ ti ye ti nyongo ngu ti anyama ni.​—Genèse 24:20, 21.

E peut ti manda ye na lege ti tapande ti Rébecca so. E yeke na yâ ti dunia so azo so aye gi ti pensé gi na ala wani. Tongana ti so a fa ni ândö, azo aga “azo so andoye gi tere ti ala wani,” ala ye pëpe ti aidé amba ti ala (2 Timothée 3:1-5). Ti tiri na sioni bibe ni so, alingbi aChrétien amû tapande ti maseka-wali so, so Bible afa tongana nyen la lo fâ tere ti lo na tongo ngu na azo.

Rébecca ahinga lani so mbakoro-koli so ayeke bâ lo. Bango ndo ti lo ni ayeke ti sioni ni ape. Bango ndo ti lo ni afa so li ti lo akpe me nga so lo yeke na ngia. Na ngoi so Rébecca ahunzi tongo ngu ni, lo mû na lo aye ti baba so ngere ni ayeke kota. Na pekoni, lo hunda lo: “Mo yeke molenge ti zo nyen? mo tene na mbi, mbi hunda mo. Ndo ayeke na da ti babâ ti mo teti e ti lango dä?” Tongana Rébecca afa iri ti azo ti sewa ti lo na koli ni so, tere ti koli ni akiri nzere mingi. Peut-être na kota nzerengo tere, Rébecca akiri atene: “E yeke na mbesu [wala asaleté ti peko ti alê ti kobe] na kobe alingbi, na ndo ti lango.” Ye so lo sara so ayeke kota mingi ndali ti so koli so ayeke nga na ambeni azo so lo na ala ayeke voyagé legeoko. Na pekoni, Rébecca ahon ti lo kozo ti gue ti sara tënë ti ye so asi so na mama ti lo.

A yeke polele so, a fa na Rébecca ti yamba azo. A yeke mbeni sarango ye so azo mingi la ayeke na ni laso ape. A yeke nga ndali ni la a yeke nzoni e sara ye na mabe tongana ti maseka-wali so, so ayeke sara ye na nzoni bê. Tongana e yeke na mabe na Nzapa ayeke pusu e ti yamba amba ti e. Jéhovah ayeke yamba azo, na lege so lo yeke sara nzoni bê na ala kue, nga lo ye si awakua ti lo asara nga tongaso. Tongana e yamba azo, même ala so apeut lâ oko ape ti yamba e,  a yeke nzere na Babâ ti e ti yayu.​—Matthieu 5:44-46; 1 Pierre 4:9.

Mbakoro-koli ni so ayeke lani zo wa? Lo yeke mbeni ngbâa ti Abraham, so ayeke ita ti âta ti Rébecca ti koli. Ni la, a yamba lo na da ti Bethuel, babâ ti Rébecca. Peut-être iri ti ngbâa ni so ayeke Éliezer. * Azo so ayamba lo amû na lo kobe ti tengo ni, me lo tene tongana lo fa ndani so lo ga ti bâ ala awe si lo peut ti te ye ni (Genèse 24:31-33). E peut ti tara ti bâ lo na sarango tënë ni na ngia, ndali ti so lo bâ so Jéhovah, so ayeke Nzapa ti lo, asara si lo wara ye so lo ga ngbanga ni. Jéhovah a-aidé lo tongana nyen?

Tara ti bâ tongana nyen la Éliezer angbâ ti sara tënë ti ye so asi na lo so na babâ ti Rébecca so ayeke Bethuel, nga na ita ti lo Laban so ayeke dengi mê ti mä lo. Lo tene na ala so Jéhovah asara tufa na ndo ti Abraham mingi na kodoro ti Canaan nga so Abraham na Sara adü mbeni molenge, so iri ti lo ayeke Isaac, so ayeke ga ande héritier ti akungba ti babâ ti lo kue. Abraham amû mbeni kpengba kua na ngbâa ti lo so ti sara: A yeke ti tene lo gi mbeni wali ndali ti Isaac, na popo ti asewa ti ni so ayeke na kodoro ti Haran.​—Genèse 24:34-38.

Abraham ahunda na Éliezer ti deba yanga ti lo so lo yeke soro ande pëpe mbeni wali ndali ti Isaac na popo ti awali ti kodoro ti Canaan. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so azo ti Canaan ni ayeke ne Jéhovah ape nga ala yeke voro lo ape. Abraham ahinga so Jéhovah atene ândö awe so lo yeke fâ ande ngbanga na ndo ti azo ti mara ni so ndali ti asioni sarango ye ti ala so. Abraham aye pëpe si molenge ti lo Isaac, so lo ye lo mingi, asara songo na azo ni so wala lo mû peko ti asioni sarango ye ti ala. Lo hinga nga so a yeke duti ande na lege ti hale ti molenge ti lo so si Nzapa ayeke sara si aye so lo leke ti sara aga ande tâ tënë.​—Genèse 15:16; 17:19; 24:2-4.

Éliezer angbâ fadeso atene na azo so ayamba lo so, na ngoi so lo si nduru na kodoro ti Haran ni, lo sambela Jéhovah Nzapa. Lo hunda na Jéhovah, ti soro mbeni maseka-wali ti tene Isaac asara mariage na lo. Lo ye si Jéhovah asara ni tongana nyen? Éliezer ahunda na Nzapa ti sara si wali so si lo ye ti tene Isaac asara mariage na lo aga na place ti tongo ngu ni. Nga so tongana ni hunda ngu ti nyon na lo, lo yeke mû ande gi na ni ape, me lo yeke mû nga ande ni na achameau ti ni nga (Genèse 24:12-14). Me zo wa la aga na place ti tongo ngu ni na asara ye tâ gi tongana ti so Éliezer ahunda? A yeke Rébecca! Tongana Rébecca amä fade tënë so Éliezer angbâ ti tene na azo ti sewa ti lo so, tënë ti bê ti lo ayeke duti tongana nyen?

Tënë ti Éliezer so andu bê ti Bethuel nga na Laban. Ala tene: “Ye so alondo na L’Éternel.” Tongana ti so azo ti ândö ayeke sara ka ni, ala te mbele ti sara mbeni mariage, na ala mû Rébecca ti ga wali ti Isaac (Genèse 24:50-54). Eskê ye so aye ti fa so Rébecca ayeke na mbeni tënë oko ti tene ape?

Na ayenga so ahon, Éliezer ahunda lani mbeni tënë na Abraham, lo tene: “Ka tongana wali ni ake ti tene mbi na lo e ga?” Abraham akiri tënë na lo atene: “Mo yeke na gbe ti bä so encore ape.” (Genèse 24:39, 41, FD). Azo ti da ti Bethuel nga kue aye ti mä tënë ti yanga ti maseka-wali ni so na ndo ti tënë ni so. Teti so tere ti Éliezer anzere mingi ndali ti so lo wara ye so lo ga ngbanga ni awe, na ndade ni, lo hunda ti tene lo na Rébecca akiri na kodoro ti Canaan. Me, azo ti sewa ti Rébecca ni aye ti tene lo ngbâ na ala lango bale-oko si. Na nda ni, ala leke tënë ni na lege so, ala tene: “Fade e iri pendere wali ni, e hunda tënë na yanga ti lo.”​—Genèse 24:57.

Fadeso, Rébecca atingbi na mbeni kota tënë so andu gigi ti lo. Tënë ti nyen la lo yeke tene ande? Eskê lo yeke luti na ndo ti ndoye so babâ ti lo na ita ti lo ti koli ayeke na ni na mbage ti lo ti hunda ti tene lo sara voyage ni so ape? Wala eskê lo ye ti mû ande mbage na yâ ti ye so afa polele so Jéhovah la ayeke fa lege na ni? Na yâ ti kiringo tënë ti lo, lo fa bango ndo ti lo na ndo ti aye so alondo ti si gi gbâgbruru na yâ ti gigi ti lo so. Lo tene: “Mbi ye ti gue.”​—Genèse 24:58.

So pendere bibe la lo yeke na ni so! Laso, peut-être angobo ti sarango mariage ti e ayeke tâ nde mingi na ti ândö, me e peut ti manda ye mingi na ndo ti Rébecca. Ye so ayeke kota mingi na lê ti lo ayeke pëpe ti sara ye so bê ti lo aye, me a yeke ti sara ye so bê ti Jéhovah Nzapa ti lo aye. Laso, tongana a ndu tënë ti mariage, Bible amû anzoni wango mingi so afa na e mara ti koli wala wali so e doit ti soro ti sara mariage na lo  nga tongana nyen la e peut ti ga nzoni koli ti wali wala nzoni wali ti koli (2 aCorinthien 6:14, 15; aÉphésien 5:28-33). A yeke nzoni e mû peko ti tapande ti Rébecca nga e gi ti sara ye tongana ti so Nzapa afa.

Azo ti sewa ti Bethuel airi tufa na ndo ti Rébecca so ala ye lo mingi so. Na pekoni, lo na Débora, so ayeke wali so abata lo na kete ti lo, nga na ambeni zo ti kua ti lo ti wali, alondo ague legeoko na Éliezer na azo ti lo (Genèse 24:59-61; 35:8). A ninga ape, peko ti ala ayo na Haran. Voyage ni asara akilomètre 800 wala ahon ni, nga ala yeke sara peut-être ayenga ota tongaso na lege. Peut-être voyage ni so ason mingi. Rébecca abâ lani achameau na yâ ti gigi ti lo awe, me e hinga ape wala lo sara voyage na ndo ti achameau awe. Bible afa so azo ti sewa ti lo ayeke aberger ti ataba me pëpe azo so ayeke sara voyage na achameau ti gue ti kä ye (Genèse 29:10). Azo so amonté chameau fini fini ayeke dema tere ka ndali ti so ala duti nzoni ape, même tongana a ninga ape!

Atâa ye ni ayeke tongana nyen, Rébecca ayeke pensé na ndo ti gigi ti lo ti kekereke, peut-être na gingo kue ti hinga ye na ndo ti Éliezer, Isaac nga na asewa ti lo. Tara ti bâ tongana nyen la na abï, tongana ala sara wâ na lege ti lango, Éliezer ayeke fa na lo azendo so Jéhovah amû na kamarade ti lo Abraham. Nzapa ayeke sara si, na lege ti mbeni hale ti Abraham, azo ti dunia kue ayeke wara aye ti nzoni. Pensé tongana nyen la tënë so apika bê ti Rébecca mingi tongana lo bâ so azendo ti Jéhovah so ayeke ga ande tâ tënë na lege ti Isaac zo so ayeke ga ande koli ti lo!​—Genèse 22:15-18.

E si fadeso na lango so e sara fade tënë ni na tongo nda ni. Tongana ala yeke hon na yâ ti Négueb, lâ akomanse ti linda awe. Rébecca abâ mbeni koli so angbâ ti fono na yâ ti yaka. Koli ni ayeke pensé mingi, nga lo yeke tambela ti bâ ndo. Bible atene: “[Rébecca azu] na sese,” peut-être même kozoni si chameau so lo duti na ndo ni akuku na sese. Lo hunda koli so ayeke fa lege na ala, lo tene: “Zo so atambela na yaka ti të e ayeke zo nyen?” Na ngoi so lo hinga so ayeke Isaac la, lo ngbâ lo bi voile na li ti lo (Genèse 24:62-65). Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so lo ye ti fa so lo ne zo so ayeke ga ande koli ti lo. Laso, ambeni zo apeut ti tene so mara ti sarango ye ni so aga ngbene ye awe. Me, a yeke nzoni akoli na awali amanda ti sara tere kete tongana ti Rébecca. Zo wa la aye ti duti na mara sarango ye ni so ape?

Isaac, so ayeke na ngu 40 tongaso, angbâ ti sara vundu ti kuâ ti mama ti lo, Sara, so akui asara ngu ota tongaso awe. E peut ti tene so Isaac ayeke mbeni koli so ayeke sara ye na nzoni bê nga lo yeke bâ mawa ti zo. So pendere pasa la lo yeke na ni ti wara mbeni wali so ahinga ti sara kua, ti yamba agene nga so ahinga ti sara tere ti lo kete! Nyen la asi na ngoi so ala wara tere? Bible atene: “Isaac andoye lo.”​—Genèse 24:67; 26:8.

Même e nga, nduru na ngu saki osio na peko ti ye so asi, a yeke ngangu na e ape ti ye Rébecca. E lingbi gi ti gonda lo ndali ti so lo yeke mbeni kpengba wali so ahinga ti sara kua, ti yamba agene nga so asara tere ti lo kete. E kue, amaseka na ambakoro, akoli na awali, azo so asara mariage na akumbamba, e lingbi ti sara ye na mabe tongana ti lo!