•   ¿Renegankichu pitapas qhelli simi rimaqta uyarispa?

  •  Manan reparanipaschu, chhayna rimayman yachasqan kashani.

  •  Chhikantaqa reneganin, ichaqa uyarillanin.

  •  Nishutan renegani qhelli simi rimaqta uyarispayqa.

•   ¿Lloqsirunchu simiykimanta qhelli rimay?

  •  Manan jayk’aqpas.

  •  Mayninpi.

  •  Chhaynatapunin rimani.

•   ¿Millaypunichu kanman?

  •  Manachus jina, juj ruwaykunachá aswanqa.

  •  Noqapaqqa sinchi mana allinmi.

 ¿Millaypunichu kanman qhelli simi kay? “Manan, llapa runamá chhaynata rimanku, aswanpas juj ruwaykunan aswan mana allinqa”, ninkipaschá. Ichaqa qhawarisunchis imaraykus qhelli simi kay manapuni allinchu kasqanta.

 Askha runakunan anchata kallpachakunku amapuni qhelli simi kanankupaq, wakin runakunan ichaqa imatapas rimallanku.

•  Qhelli simi kayqa imayna runachus kasqanchistan rikuchin. Arí, imachus rimasqanchismi rikuchin imaynachus sonqonchis kashan chayta. Chaymantapas chhaynata rimaspaqa jujkunaq sonqontan k’irisunman, manachus chayta reparasunman chayqa kikillanchispi piensasqanchistan rikuchishasunman. Chayrayku tapukuy: “¿Chhayna runachu noqa kani?”, nispa.

   Biblian nin: “Simimanta lloqsimuqmi ichaqa sonqomanta paqarimun”, nispa (Mateo 15:18).

•  Qhelli simi kaqtinchisqa mana allinpaqmi jujkuna qhawariwasunman. Cuss Control nisqa libron nin: “Imayna rimasqanchismi rikuchinqa pikunachus amigonchiskuna kanqaku, familianchiskunapas llank’aqmasinchiskunapas respetawasunchus icha manachus, jujkunawanpas allintachus kausasun icha manachus chayta. Llank’anata tarisunchus icha manachus, llank’ananchispipas aswan allin puestota chaskisunchus icha manachus. Imaynatachus juj runakuna qhawariwasunchis chaykunata”, nispa. Chaymantapas chay libron nillantaq: “Allin amigokunata tarinapaqqa kallpachakunanchismi amaña qhelli simi kananchispaq”, nispa.

   Biblian nin: “Wijch’upuychis tukuy [...] qaparkachayta, mana respetowan millay rimaytapas”, nispa (Efesios 4:31).

•  Manan qhelli simi kasqaykiraykuchu pipas allinta rikusunki. Alex Packer runan libronpi khaynatan nin: “Runakunaqa manan ni uyariytapas munankuñachu tukuy tiempo qhelli simi rimaqtaqa, chaymantapas qhelli simi rimaqkunaqa jawan ukhuntan imatapas rimarparinku, llakisqa kaqkunatapas manan consolayta atinkuchu”, nispa. Nillantaqmi: “Imachus rimasqanku mana sumaq wakichisqachu chayqa, yuyayninkupas ch’usaqchá kashan”, nispa.

   Biblian nin: “Amapuni simiykichismantaqa ima millay rimaypas lloqsinqachu”, nispa (Efesios 4:29).

•  Kallpachakuy ama qhelli simita rimanaykipaq. Chaypaqmi juj killantin kallpachakuwaq. Jinaspapas qelqay imaynatachus mejorashanki chayta. Mejoranaykipaq imachus piensaykusqaykiman jina ruwanaykipaqqa kaykunan yanapallasunkimantaq:

•  Imakunawanchus kusirikusqaykipi amapuni kachunchu qhelli simi rimay. Biblian aconsejawanchis: “Mana allin runakunawan juñukuspaqa allin ruwaykunatan qonqapunkichis”, nispa (1 Corintios 15:33). Chaypiqa manan mana allin runakunallamanta cuidakunanchismantachu rimashan, allintan qhawarinanchis ima peliculawanchus, imayna videojuego nisqawanchus, ima takikunawanchus kusirikushanchis chaykunatapas. 17 watayoq Kenneth nin: “Mayninpiqa ima gustawasqanchis takichawanpas tonollanwan apachikuspan sumaqtaraq takiykunchis, ichaqa manan ni repanchispaschu chay taki qhelli simi rimaykunawan junt’a kashasqanta”, nispa.

•  Kallpachakuy allin reparaq kanaykipaq. Wakin wayna-sipaskunaqa qhelli simitan rimanku yuyayniyoqña otaq wiñay junt’asqaña kasqankuta qhawarichikunankupaq. kuraq runakunaq yuyayninmi ichaqa “allin preparasqa kashan allin kaqta mana allin kaqtapas reparanankupaq” (Hebreos 5:14). Manan jujkunaq admirasqan kanankupaqqa imatapas mana allin yuyaywanqa ruwankuchu.

 Qhelli simi kayqa manan imapipas yanapawanchischu, aswanmi chayqa sinchitapuni qhellichan yuyayninchista kay mundopi imayna kausasqanchistapas. Kay mundoqa sinchi qhellichasqañan kashan imaymana mana allin ruwaykunawan, ¿riki? Chaymi Cuss Control nisqa libro aconsejan: “Chayman yapaykunaykimantaqa aswanpas yanapakuy rimayniyki limpio kananpaq. Chaytachus ruwanki chayqa, kusisqan kausanki, jujkunapas kusisqan qanwan kanqaku”, nispa.