Llapan kanqanman ëwari

Qallananchö tïtulukunaman ëwë

¿Imataq yanapakun casädokuna yapë markänakuyänampaq?

¿Imataq yanapakun casädokuna yapë markänakuyänampaq?

Familiakunapaq yachatsikïkuna

¿Imataq yanapakun casädokuna yapë markänakuyänampaq?

Steve: * “Manam ni imëpis pensarqätsu Julia jukwan engañamänampaq kaqtaqa. Mananam ni ichikllapis pëman markäkurqänatsu o yärakurqänatsu. Perdonanäpaqqa alläpa sasam o ajam kashqa”.

Julia: “Rasunchömi Steveqa markäkamarqannatsu. Atska watakunaran pasarqan mana allita ruranqäpita pësakunqäta rikätsinäpaq”.

BIBLIAQA nin pipis jukwan punukïkuptinqa, majan juezkunaman ëwëkur rakikëta puëdenqantam (Mateo 19:9). * Pero Steveqa tsëta mana ruranampaqmi churapakarqan. Pëwan Juliaqa casado kawakïninkunata altsayänampaqmi churapakäyarqan. Pero ichik tiempollachömi cuentata qokuriyarqan altsayänampaqqa tsë wayichö junto tarëllatsu yanapakunqanta. ¿Imanir? Porque kikinkuna niyanqannöpis, Julia jukwan punukunqanqa majapura markänakïninkunatam o yäranakuyninkunatam ushakätsirqan. Casädokuna kushishqa kawakuyänampaqqa alläpam precisan majanwan markänakuyänan, tsëmi ishkampis alliraq kallpachakuyänan karqan yapë markänakuyänampaq.

Jukwan pununakïpa culpan casado kawakïninkuna ushakänanta mana munaqkunaqa, majanwan ishkanmi alli kallpachakuyänan, y manam fäciltsu kanqa. Quizás tsë problema musyakanqan killakunanäqa llapampitapis más sasa o aja killakuna kanqa. ¡Pero puëdeyanqam tsëta altsëta! Bibliapa yachatsikïninkunata wiyakïmi tsëpa pasëkaqkunata alläpa yanapan majankunaman yapë markäkuyänampaq o yärakuyänampaq. Rikärishun qateqnin chusku yachatsikïkunata.

1 Rasun kaqta willanakuyë. Apóstol Pablum kënö nirqan: “Nuna mayintsiccunata mana ulipashpa [llullapaypa] rasonpa caqllata willa[shun]” (Efesios 4:25). Ulikï o llullakuy, mana llapanta willakï y wiyaräkïqa manam yanapakuntsu markänakï o yäranakuy kanampaq. Tsëmi llapanta claro parlayänan.

Quizá tsë asuntopaq parlar qallëtaqa ni ishkampis munayanmantsu. Tsënö kaptimpis, imë karpis tsëtaqa clärom parlayänan. Quizaschi llapan pasanqankunata willanakuyänanqa precisanqatsu, pero ni ichikllapis tsëpaq mana parlayanqanqa manam allitsu kanqa. Qallananchö parlanqantsik Juliam kënö nin: “Puntataqa manam munaqtsu kä ruranqäpita parlëta, y alläpa sasam [ajam] karqan. Tsëta ruranqäpita alläpa llakikurmi, chipyë qonqarikur yapë qallëkaq cuenta kawakïta munarqä”. Pero majanwan tsëpita mana parlayanqanqa más mana allimanmi chätsirqan. Stevemi kënö nin: “Warmï tsëpaq parlayänäta mana munaptinmi, pëman markäkoqnatsu [yärakoqnatsu] kä”. Pasanqankunaman yarpärirmi Julia kënö nin: “Tsë mana allita ruranqäpita mana parlayaptïmi tsë problëmata altsayänäqa más sasa o aja tikrarqan”.

Engäñopita parlëqa alläpa penqakïpaq y piñakïpaqmi. Paulmi secretarianwan punukïkurqan, tsëmi warmin Debbie kënö willakun: “Imëkatam tapukurqä: ¿imanö pasanqanta?, ¿imanir pasanqanta?, ¿imapita parlayanqanta?... Tsëllaman yarparäkuptïmi tullökunapis tsuktsukyäkurlla kakoq. Semänakuna pasanqanmannömi maskunataraq tapukurqä”. Paulnam kënö nin: “Musyayaqnam kayä tsë pasakunqampita parlarqa waqatsinakur ushayänäpaq kaqta. Pero perdontam imëpis mañanakuyaq kayä. Claro parlayanqämi yanapayämarqan más y más markänakuyänäpaq [yäranakuyänäpaq]”.

¿Imataraq casädokuna rurayanman tsë asuntopita parlar mana piñatsinakur ushayänampaq? Allim yarpäyänan mana allita rurashqa kaqta castigayänanrëkurtsu tsëpaq parlayanqanta, sinöqa imata yachakuyanqanta rikäyänampaq y casado kawakïninkunata más alliyätsiyänampaq kanqanta. Chul Soota y warmin Mi Youngta ima pasanqanta rikärishun. Pëkunaqa cuentata qokuyarqanmi ollqu kaqta jukwan pununakïman ima chätsinqanta. Chul Soomi kënö willakun: “Kikïpa rurënïkunallachö yakaräkunqätam cuentata qokurqä, jinamampis wakinkunata kushitsillatam puntaman churaq kä. Casi llapan tiempochömi pï më nunakunata atiendeq kä, tsënöpam warmïtaqa mana kaqpaq churarirqä”. Tsëpa culpan mana alli rurëman ishkinqanta claro rikärirmi, cambiayänampaq kallpachakuyarqan, tsënöpam más alli kawakuyarqan.

¿IMANIRTAQ KËNÖ RURAYANKITSU? Majëkita jukwan engañashqa karqa, ama tsapäkïta ashitsu ni majëkita culpëtsu. Antis culpëki kanqanta y pëta llakitsinqëkita rikätsi. Y qamta majëki engañashqa kashuptikiqa ama piñapëtsu o qayapaytsu, ni palabrëkiwan llakitsitsu. Tsënömi majëkita yanapanki rasun kaqta willashurniki sïguinampaq (Efesios 4:32).

2 Paqta kallpachakuyë. Bibliaqa kënömi nin: “Jukllaqllapitaqa, ishkaqmi más alli kanqa, ishkan trabajarqa más pägotam chaskiyanqa. Juknin ishkiptinqa jukninmi sharkatsinqa” (Eclesiastés 4:9, 10). Tsënö Biblia ninqanqa alläpam yanapan majanwan yapë markänakuyänampaq o yäranakuyänampaq kallpachakïkaqkunata.

Paqta kallpachakurqa puëdeyanqam casado kawakïninkunachö yapë markänakïta o yäranakuyta. Pero tsëpaqqa ishkanmi casado kawakïninkunata salvayänampaq kallpachakuyänan. Juknimpis juknimpis kikinkunapa sentimientonkunallata cuentaman churarqa, quizá más problëmakunaman chäyanqa. Tsëmi alli yanaqi kayänan.

Tsëtam Stevewan Julia rurayarqan. Warmi kaqmi kënö nin: “Manam juk ishkë junaqkunallachötsu yapë alli kawakuyarqä. Ishkäkunaran paqta kallpachakuyarqä. Noqaqa manam munarqätsu Steveta yapë llakitsita, y pëqa llakishqa këkarpis manam munarqantsu casado kawakïnïkuna ushakänanta. Llapan junaqkunam pëta rasumpa kuyanqäta rikätsinäpaq kallpachakurqä. Y alläpam agradecikö pëpis kuyamanqanta kutin kutin rikätsimanqampita”.

¿IMANIRTAQ KËNÖ RURAYANKITSU? Casado kawakïnikikunachö yapë markänakuyänëkirëkur o yäranakuyänaykiraykur kallpachakuyänëkipaq churakäyë.

3 Punta rurënikikunata jaqiyë. Jukwan punukï jutsaman mana ishkiyänampaq qateqninkunata nirirmi, Jesus kënö consejakurqan: “Sitsun nawiqui jutsa rureman ishquitsishiniquita munanqa, mejor jorqurinquimanpis” (Mateo 5:27-29). Majëkita jukwan engañashqa karpis casado kawakïnikita salvëta munarqa, ¿imanirtaq kallpachakunkitsu wakin rurënikita o pensënikita imëka jorqureq cuenta jaqirinëkipaq?

Puntataqa, mananam jutsata ruranqëki ollquwan o warmiwan tinkuyänëkinatsu ni parlayänëkinatsu (Proverbios 6:32; 1 Corintios 15:33). * Qallananchö parlanqantsik Paulqa trabajanan hörata y celularnimpa nümerontam cambiatsirqan, tsënöpa majanta engañanqan warmiwan manana tinkunampaq o parlanampaq. Pero tsëta ruranqanllaqa manam yanapakurqantsu. Tsëmi warmin pëman yapë markäkunanta o yärakunanta munarnin trabäjonta jaqirirqan. Jinamampis warmimpa celularninllatanam utilizarqan. ¿Allipaqku tsëkunata rurarqan? Warmin Debbiem kënö nin: “Joqta watana pasashqa kaptimpis mantsaqmi kä tsë warmi Paulta yapë ashinanta. Pero kananqa manana engañamänampaq kaqmanmi markäkö o yärakö”.

Jina quizá precisanqa imanöpis portakunqëkita cambianëki. Quizaschi jeqchipäkoqnö kanki o gustashunki jukwan kakïman pensë. Tsënö kaptinqa, ‘tse mana alli muneniquicuna rureta jaqiri’, juk parlakïchöqa, tsënö portakïnikikunata y costumbrikikunata jaqirïkur majëkiwan más markänakuyänëkipaq kallpachakï (Colosenses 3:9, 10). ¿Sasaraqku kuyanqëkita majëkita rikätsinëki? Qallananchö sasaraq kaptimpis majëkita imëpis nï y rikätsi kuyanqëkita. Stevemi kënö yarpan: “Juliaqa shullpapämarmi kuyamanqanta rikätsimaq, kutin kutinmi ‘kuyaqmi’ nimaq”.

Allichi kanman junaqchö llapan ruranqëkikunata majëkita juk tiempopa willaptikiqa. Mi Youngmi kënö nin: “Majäqa llapan junaqkunam willamaq ima pasanqanta, hasta mana precisaqnö kaqkunatapis. Tsënömi rikätsimaq ni imatapis noqapita mana pakanqanta”.

¿IMANIRTAQ KËNÖ RURAYANKITSU? Tapunakuyë más markänakuyänëkirëkur imata y imakunachö cambiayänëki precisanqanta. Nïkurna tsëkunata juk papelman qellqëkur rurar qallayë. Jina imatapis ishkëki kushishqa rurayänëkipaq tiempota rakiyë.

4 Musyayë imë qonqayänëkipaq kaqta. Ama rasllaqa pensayëtsu llapampis qonqakashqana kanqanta. Proverbios 21:5 textom kënö nin: “Manaraq yarpachakur imatapis ras ruraqqa, waktsayëmanmi chanqa”. Majanman pipis yapë markäkunampaq o yärakunampaqqa atska tiempo o hasta watakunaran pasan.

Majëki engañashqa kashuptikiqa, chipyëpa perdonanqëkiyaq tiempo pasananta jaqi. Mi Youngmi kënö nin: “Engañaq majankunata warmikuna imanir mana perdonayanqantam tapukoq kä. Manam entiendeqtsu kä imanir mëtsika tiempopa piñashqa kakuyanqanta. Noqata pasëkamaptinran musyarirqä perdonakï alläpa sasa o aja kanqanta”. Pipis manam rastsu pimampis markäkur o yärakur qallëkun. Ichikllapa ichikllapam tsëtaqa lograntsik.

Tsëta yarpärirqa, ama qonqëtsu ‘perqë tiempo’ chämunampaq kaqta (Eclesiastés 3:1-3). Qallananchöqa, quizás engañashunqëkipita mana alläpa llakikunëkipaq kuyanqëkita manana rikätsinëki más alli kanqanta pensankiman. Pero tsëta ruranqëkiqa manam yanapakunqatsu majëkiwan yapë markänakuyänëkipaq o yäranakuyänaykipaq. Majëkiwan shumaq kawakuyänëkipaqqa manam perdonanëkillatsu, sinöqa shonqupita patsë kuyanqëkitam rikätsinëki. Jina tapï imakuna kushitsinqanta y llakitsinqanta willashunëkipaq.

Mana piñakunëkipaq kallpachakï. Ama tsë asuntollamanqa yarparëtsu (Efesios 4:32). Dios ruranqanman yarpëmi alläpa yanapakun. Unë witsan markan Israel jaqiriptinmi alläpa llakikur nirqan imëka engañashqa majanö sientekunqanta (Jeremías 3:8, 9; 9:2). Tsënö kaptimpis, kënömi nirqan: “Imëyaqpis piñakurllaqa manam kakushaqtsu” (Jeremías 3:12). Tsëmi jutsankunata jaqirïkur yapë sirwita munayaptinqa perdonarqan.

Perdonanakuyänëkipaq tukïta rurashqa karqa, masmi markänakuyanki o yäranakuyanki. Mananam precisanqanatsu casado kawakïnikikunata salvayänëkipaq kallpachakuyänëki. Pasanqankunata qonqëkur jukkunachö junto trabajayänëkipaqnam churapakäyänëki. Tsënö kaptimpis, tsë problema altsakëkanqanta o mana altsakëkanqanta rikäyänëkipaq tiempïkikunata rakiyë. Ama tsëtaqa mana kaqpaq churayëtsu: ima problëmallapis kariptinqa ras altsayë y casakur awninakuyanqëkita imëpis yarparäyë (Galatas 6:9).

¿IMANIRTAQ KËNÖ RURAYANKITSU? Casado kawakïnikikuna unënö kananta ashiyänëkipa rantinqa o trukanqa, más alli y shumaq kawakuyänëkipaq kallpachakuyë.

Puëdeyankim tsë problëmata altsëta

Imapis mana alli yarqapuyäshunëkita pensarninqa, yarpäyë casado kawakïta Dios patsätsinqanta o kamakätsinqanta (Mateo 19:4-6). Tsëmi pë yanapayäshuptiki problëmakunata altsëta puëdeyanki. Qallananchö parlanqantsik llapan casädokunam Biblia ninqanta wiyakuyashqa, y tsënöpam casado kawakïninkunata salvayashqa.

Stevewan Julia problëmankunata altsayanqampitaqa ishkë chunka watanam pasashqa. Stevemi imanö altsayanqampaq kënö willakun: “Tsë problëmäkunataqa más altsayarqä Jehoväpa testïgonkunawan Bibliapita yachakur qallayanqäpitam. Yanapayämanqanqa manam imawampis igualantsu, tsënöpam sasakunapa pasarpis casado kawakïnïkunata salvayarqä”. Julianam kënö nin: “Alläpam kushikö tsë llakikïpaq tiempokunachö problëmäkunata altsayanqäpita. Stevewan noqa Bibliata estudiayanqä y kallpachakuyanqämi yanapayämashqa shumaq kawakuyänäpaq”.

[Päginapa ura kuchunchö willakïkuna]

^ par. 3 Rasumpëpa jutinkunaqa jukmi.

^ par. 5 Kë sasaraq o ajaraq asuntopita más yachatsikïkunataqa tarinki 22 de abril 1999 kaq ¡Despertad! revistapa 6 kaq päginanchö, y 8 de agosto 1995 kaq ¡Despertad! revistapa 10 y 11 päginankunachömi.

^ par. 17 Junto trabajaptiki o imanöpapis tsëta ruranëki sasa o aja kaptinqa, manana parlapänakunëkipaqmi kallpachakunëki. Tsë ollquwan o warmiwan imatapis trabäjochö rurayänëki kaptinqa, wakinkunapa rikëninchö katsun y majëkita llapanta willë.

YARPACHAKUNAPAQ TAPUKÏKUNA

▪ ¿Imanirtaq casado kawakïnïchö engaño kashqa kaptimpis majäpita mana rakikänäpaq decidirqä?

▪ ¿Majä imanö kanqantataq alläpa precisaqpaq churä?

▪ Novio kayanqä witsan, ¿imakunata rurartaq kuyanqäta rikätseq kä? ¿Imanötaq tsëkunata yapë ruräman?