Ir al contenido

Ir al índice

PREGUNTA 9

¿La rajawaxik kinkojon chrij ri evolución?

¿La rajawaxik kinkojon chrij ri evolución?

JASCHE RAJAWAXIK

Wet qastzij ri kbʼix chrij ri evolución, ri ubʼanik ri kʼaslemal are ri che xa kebʼ oxibʼ junabʼ kkʼaseʼ ri winaq. Are kʼu ¿la are laʼ ri rumal ri qakʼaslemal? ¿La kʼo ubʼeyal ri kʼaslemal? We kʼo xojbʼanowik, kqariq ri respuestas.

¿AT JAS KABʼANO?

Chachomaj: Alex retaʼm ta chi ri kuchomaj. Amaqʼel ukojom che are ri Dios xbʼanow ri kajulew. Are kʼu ri rajtij re Biología kukoj uchuqʼabʼ che ukʼutik che ri evolución ilom kumal ri e científicos che qastzij. Alex kraj taj ksach ri uchomanik xuqujeʼ kuchomaj: «Qastzij wi, we ri científicos kkibʼij che ri evolución qastzij, ¿jasche che mat kinkoj in ri kkibʼij?».

Wet at, at Alex, ¿la katkojon chrij ri evolución xa rumal che ri e wuj kkibʼij che qastzij?

QAS CHACHOMAJ

E kʼo winaq che, kkichomaj ta na kebʼ mul, kkibʼij che kekojon chrij ri evolución o che kʼo xojbʼanowik, are kʼu ketaʼm ta ri kkibʼan che ubʼixik ri rumal che jeʼ kechoman waʼ.

  • Jujun kekojon chrij che kʼo xojbʼanowik xa rumal che are laʼ ri kkʼut chkiwach pa ri iglesia.

  • Nikʼaj chik kekojon chrij ri evolución rumal che are laʼ ri xketaʼmaj pa ri tijobʼal.

WAQIBʼ PREGUNTAS CHE RAJAWAXIK KABʼANO

Hebreos 3:4 kubʼij: «Ronojel ja kabʼan rumal jachin jun. Are kʼu ri xebʼanow konojel ri jastaq, areʼ ri Dios». ¿La kachomaj che kʼo ubʼanik ri kubʼij ri Biblia?

Ubʼixik che kʼo ta xojbʼanowik are jun chomanik che kʼo ta upatan kjunamataj rukʼ we kqabʼij che wajun ja kʼo ta xbʼanowik.

RI KBʼIXIK: Ronojel ri kajulew xaq kʼateʼ xkʼojiʼ rumal jun nimalaj jastaq che kpoqʼik, etaʼmatal uwach rukʼ ri tzij Big Bang.

1. ¿Jas o jachin xbʼanow ri Big Bang?

2. ¿Jas ri más utz chomanik: uchomaxik che xaq pa utukel xpetik, o ronojel xpe rumal che kʼo jun xbʼanowik?

RI KBʼIXIK: Ri e winaq oj petinaq chke ri e chikop.

3. We ri winaq oj petinaq chke ri e chikop —jun kʼutbʼal, chke ri e kʼoyibʼ—, ¿jasche kʼo más qanojibʼal chkiwach are?

4. ¿Jasche ri kʼaslemal che más e «nitzʼaq» sibʼalaj kʼax uchʼobʼik ri kibʼantajik?

RI KBʼIXIK: Ri evolución ilom che qastzij.

5. Ri winaq che kubʼij wariʼ, ¿la qas utzukum ri kraj kubʼij?

6. ¿E jampaʼ winaq kekojon chrij ri evolución xa rumal che bʼim chke ri kekojon chrij qas kʼo kinojibʼal?

«Chachomaj che tajin katbʼin pa ri kʼicheʼlaj xuqujeʼ kariq jun jeʼlikalaj ja bʼanom che cheʼ. Qastzij che kachomaj ta wariʼ: ‹¡Xaq kʼateʼ! Xetzaq waral jujun taq cheʼ tekʼuriʼ xubʼan ribʼ che jun ja›. Wariʼ kʼo ta kraj kubʼij. Rumal laʼ, ¿jasche kqakojo che ri kajulew xaq kʼateʼ xkʼojiʼik?» (Julia).

«We kʼo jun winaq kbʼin chawe che kʼo xpoqʼ pa jun imprenta, ri tzʼajbʼal xtix pa ronojel ri ja tekʼuriʼ xux jun diccionario, ¿la kakoj waʼ?» (Gwen).

¿JAS RI E RUMAL CHE QAS KINKOJON CHRIJ RI DIOS?

Ri Biblia kubʼij chawe che kakoj ri anojibʼal (Romanos 12:1). O pa jun chik tzij, xaq xiw ta katkojon chrij ri:

  • CHOMANIK: «Kinchʼobʼo che kʼo jun Dios che kʼo nimalaj uchuqʼabʼ».

  • RI KIKIKOJ RI NIKʼAJ CHIK: «Ri e winaq che e kʼo naqaj chwe kekojon chrij ri Dios».

  • RI KKAJ RI NIKʼAJ CHIK CHE KAKOJO: «Pa wachoch kbʼix chwe che kinkojon chrij ri Dios».

Are ta kabʼan ri kbʼix chawe, rajawaxik che qas kachʼobʼ ri rumal che katkojon chrij ri akojonik.

«Are chiʼ ri ajtij kuya ubʼixik pa ri tijobʼal chrij ri ubʼantajik ri kicuerpo ri winaq, qas kinutoʼ che uchʼobʼik che kʼo ri Dios. Pa kijujunal ri uchʼaqapil ri qacuerpo, pa neʼ sibʼalaj e nitzʼaq, qas kʼo kipatan. Kʼi taq mul kqil ta ri kkʼulmataj chupam ri qacuerpo. ¡Sibʼalaj nim ubʼanik!» (Teresa).

«Are chiʼ kwil ri e nimaʼq taq edificios, jun barco o jun chʼichʼ, kinbʼan wajun pregunta riʼ: ‹¿Jachin xebʼanow ri e taq jastaq riʼ?›. Jun kʼutbʼal, rech kbʼan jun chʼichʼ kajwataj jun winaq che qas kʼo retaʼmabʼal rumal che sibʼalaj e kʼi xuqujeʼ e nitzʼaq ri e uchʼaqapil, xuqujeʼ ronojel keya pa ri kikʼolbʼal rech qas kchakunik. Rumal laʼ, we jun chʼichʼ kʼo ajbʼanol re, xuqujeʼ ri e winaq kʼo ajbʼanol ke» (Richard).

«Are chiʼ tajin kwetaʼmaj más chrij ri ciencias, xwilo che kʼo ta upatan che kkojon jun chrij evolución. [...] Kinchomaj che are rajawaxik más kojonik rech jun winaq kkojon chrij ri evolución chuwach kkojon chrij ri Ajbʼanol qe» (Anthony).

CHACHOMAJ CHRIJ WARIʼ

Pa neʼ ri e científicos kikojom kʼi tiempo che uchʼobʼik, are kʼu ubʼanom ta junam ri kichomanik chrij ri evolución. We ri e areʼ kjunamataj ta ri kichomanik chrij wa jun jastaq riʼ —kbʼix kʼut che sibʼalaj kʼo ketaʼmabʼal—, ¿la itzel che kubʼan kebʼ akʼuʼx chrij ri wajun chomanik riʼ?