Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

MƆƆ MAA ABUSUA NYIA ANYELIELƐ LA

Tendɛ Kile Ɛ Ra Mɔɔ Ɛlɛnyi La—Mɔɔ Bɛnli Butule A

Tendɛ Kile Ɛ Ra Mɔɔ Ɛlɛnyi La—Mɔɔ Bɛnli Butule A

“Mekɛ mɔɔ me ra raalɛ ne lile ɛvolɛ 14 la, ɛnee ɔyeye me nloa azo. Saa meka kɛ ‘Mekɛ ɛdwu kɛ yɛdi debie a,’ ɔbua kɛ ‘Menyia nwo a mebali.’ Saa mebiza ye kɛ yewie ye sua nu gyima yɛ a, ɔka kɛ ‘Mmagyegye me!’ Mekɛ dɔɔnwo ne ala, yɛtea na yɛdi butule.”​—MAKI, JAPAN. *

Saa ɛle awovolɛ mɔɔ ɛ ra ɛlɛnyi a, butule le ngyegyelɛ mɔɔ ɛbayia la anu ko, na ɔhyia kɛ ɛnyia abotane. Maria, wovolɛ mɔɔ ɔ ra ɛli ɛvolɛ 14 mɔɔ wɔ Brazil la ka kɛ: “Saa me ra raalɛ ne nee me dwudwu a, ɔmaa mefa ɛya kpole. Yɛ rɛle bɔ na yɛtea yɛ nwo.” Carmela mɔɔ wɔ Italy la yia ngyegyelɛ ko ne ala bie. Ɔka kɛ: “Dahuu me nee me ra nrenya ne di butule kpole, na yɛwie a ɔkɔwolo ye sua ne anu na ɔto ɔ nwo anlenkɛ nu.”

Duzu ati a ngakula mɔɔ ɛlɛnyi la bie mɔ kulo butule a? Asoo bɛ tipɛnema a maa bɛyɛ a? Bie a ɔle zɔ. Baebolo ne ka kɛ awie agɔnwo kola maa ɔyɛ debie kpalɛ anzɛɛ ɛtane. (Mrɛlɛbulɛ 13:20; 1 Kɔlentema 15:33) Bieko, anyelielɛdeɛ mɔɔ mgbavolɛ nee mbɛlɛra bu ye ɛnɛ kɛ ɔfɛta na bɛkulo la maa bɛbu atuadelɛ nee mgbanyizonle kɛ ɔle kpalɛ.

Noko ninyɛne fofolɛ wɔ ɛkɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɛsuzu nwo—ninyɛne mɔɔ ɛnwu kɛzi bɛka ɛ ra mɔɔ ɛlɛnyi la a, ɔnrɛyɛ se kɛ ɛbade ɔ bo la. Suzu neazo bie mɔ anwo nea.

BƐLƐNYIA ‘ADWENLE’

Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hɛlɛle kɛ: “Mekɛ mɔɔ mele kakula la, mendendɛle kɛ kakula, mendwenlenle kɛ kakula, yɛɛ menzuzule edwɛkɛ nwo kɛ kakula. Kɛkala mɔɔ meyɛ kpanyinli la, megyakyi ngakula ninyɛne ne mɔ ɛyɛlɛ.” (1 Kɔlentema 13:11) Kɛmɔ Pɔɔlo edwɛkɛ ne kile la, asolo kɛzi ngakula nee mgbanyinli dwenle la. Wɔ adenle boni azo?

Ngakula ta dwenle kɛ debie biala ɛnle kpalɛ a ɛnee ɔle ɛtane. Noko, mgbanyinli kola nwu ninyɛne mɔɔ nuhua ɛnla ɛkɛ la na bɛdwenle bɛkɔ moa kolaa na bɛaha anzɛɛ bɛazi nwolɛ kpɔkɛ. Kɛ neazo la, mgbanyinli ta dwenle kɛzi edwɛkɛ bie de la anwo na bɛsuzu kɛzi bɛ nyɛleɛ baha awie mɔ la anwo. Bie a bɛyɛ zɔ bɛmaa yeha bɛ nwo. Ngakula mɔɔ bɛlɛnyi la ɛnle zɔ, bɛlɛsukoa ye ɛyɛlɛ.

Baebolo ne maa mgbavolɛ nee mbɛlɛra anwosesebɛ kɛ bɛnyia “adwenle.” (Mrɛlɛbulɛ 1:4) Nɔhalɛ nu, Baebolo ne tu Keleseɛnema kɔsɔɔti folɛ kɛ bɛva bɛ ‘adwenle’ ne bɛli gyima. (Wulomuma 12:1, 2; Hibuluma 5:14) Noko, ɔdwu mekɛ ne bie a, kɛzi ɛ ra mɔɔ ɛlɛnyi dwenle la bamaa ɔ nee wɔ ali butule wɔ edwɛkɛ mɔɔ nwolɛ ɛngyia bɔbɔ la anwo. * Anzɛɛ bie a ɔbaha edwɛkɛ bie mɔɔ da ali wienyi kɛ yɛanzuzu nwolɛ kpalɛ la. (Mrɛlɛbulɛ 14:12) Saa ɔba ye zɛhae a, kɛ ɔkɛyɛ na ɛ nee ye azuzu edwɛkɛ nwo mɔɔ bɛnli butule ɛ?

SƆ ƐHYE NEA: Fa ye kɛ bie a ɛ ra mɔɔ ɛlɛnyi la ɛlɛsukoa kɛzi bɛdwenle la, na bie a ɔnrɛyɛ mɔɔ ɔbaha la bɔbɔ. Amaa wɔanwu mɔɔ ɔdwenle nwo amgba la, dumua kanvo ɛ ra mɔɔ ɛlɛnyi la wɔ ye adwenle ne anwo. (“Me nye die kɛzi ɛdwenle la anwo, ɔnva nwo kɛ me nee wɔ ɛnyɛ adwenle la.”) Akee boa ye maa ɔzuzu adwenle mɔɔ yenyia la anwo. (“Ɛdwenle kɛ mɔɔ wɔha la bayɛ zɔ wɔ edwɛkɛ biala anwo ɔ?”) Kɛzi ɛ ra mɔɔ ɛlɛnyi la bazuzu ye adwenle mɔɔ yenyia la anwo na yɛayɛ ye boɛ la bazi ɛ nwo.

Kɔkɔbɔlɛ bie ɛne: Saa ɛ nee ɛ ra mɔɔ ɛlɛnyi la ɛlɛsuzu edwɛkɛ nwo a, mmadwenle kɛ ɔwɔ kɛ ɔfa mɔɔ ɛbaha la. Saa yeandie mɔɔ ɛbaha la bɔbɔ a, ɛ ra mɔɔ ɛlɛnyi la bava ma dɔɔnwo wɔ mɔɔ bɛzuzu nwolɛ la anu adɛla kɛmɔ ɛsuzu la—anzɛɛ mɔɔ ɔbaha la. Mmamaa ɔsi ɛ nwo kɛ mekɛ ekyii gua nu a ɛbanwu kɛ ɛ ra mɔɔ ɛlɛnyi la ɛva wɔ adwenle ɛdeɛ ne na ɔlɛka ye kɛ mɔɔ ɔhanle la ɛne.

“Ɔyɛ a, me nee me ra nrenya ne di butule wɔ ninyɛne ngyikyi bie anwo—kɛ neazo la, yɛdi butule wɔ aleɛ mɔɔ ɔnle kɛ yɛsɛkye ye anzɛɛ ɔ diema raalɛ ne mɔɔ ɔnle kɛ ɔgolo ɔ nwo la anwo. Noko ɔyɛ a ɔkulo kɛ mebiza ye mɔɔ ɔlɛdwenle nwolɛ la, mete ɔ bo na meka kɛ, ‘O, kɛ edwɛkɛ ne de la ɛne’ anzɛɛ ‘Yemɔti kɛ ɛdwenle la ɛne.’ Menea mɔɔ zile la a, menwu ye kɛ saa menganle debie mɔɔ le kɛ ɛhye la a, anrɛɛ yɛanli butule dɔɔnwo.”​—Kenji, Japan.

ƆLƐNWU MƆƆ ƆWƆ KƐ ƆYƐ LA

Awovolɛ mɔɔ ze nrɛlɛbɛ la maa ngakula mɔɔ ɛlɛnyi la ka mɔɔ bɛze la

Kakula mɔɔ ɛdwu ye mgbanyinli ɛleka la ndetelɛ mɔ hyia kpalɛ la a le kɛ ɛbaziezie ye wɔamaa kenle mɔɔ ɔbavi sua nu na yeadɛnla kɛ kpanyinli mɔɔ ɔ nye gyi ɔ ti anwo la. (Mɔlebɛbo 2:24) Zɔhane ninyɛne ne bie a le kɛ ɔbanwu ɔ nwo—subane bie, mɔɔ ɔdie ɔdi nee ngyinlazo mɔɔ ɔfa ɔbɔ ye ɛbɛla la. Saa bɛlɛgyegye ye kɛ ɔyɛ ɛtane a, kakula mɔɔ ɛlɛnyi mɔɔ ze kɛzi ɔde la badwenle dɔɔnwo adɛla mɔɔ bavi ngyegyelɛ ne anu ara la anwo. Eza ɔbabiza ɔ nwo kɛ: ‘Duzu sonla a le me? Ngyinlazo boni a melɛ a? Duzu a sonla mɔɔ lɛ ngyinlazo ɛhye mɔ la bayɛ wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?’—2 Pita 3:11.

Baebolo ne ka Dwosefi anwo edwɛkɛ kile yɛ kɛ ɛnee ɔle kpavolɛ mɔɔ ze kɛzi ɔde la. Kɛ neazo la, mekɛ mɔɔ Pɔtefaa aye ne zele ye kɛ ɔ nee ye ɛla la, Dwosefi buale kɛ: “Duzu ati yɛɛ akee menwɔyɛ amumuyɛ kpole ɛhye, na menwɔyɛ ɛtane menwɔtia Nyamenle ɛ?” (Mɔlebɛbo 39:9) Ɛnee bɛtɛmanle Yizilayɛma mɛla mɔɔ tia agyalɛzɛkyelɛ la ɛdeɛ, noko Dwosefi nwunle Nyamenle adwenle wɔ edwɛkɛ ne anwo. Mɔɔ tɛla ɛhye la, edwɛkɛ “duzu ati yɛɛ” kile kɛ yeva Nyamenle adwenle yeyɛ ye ɛdeɛ—zɔhane a ɔde a.—Ɛfɛsɛsema 5:1.

Ɛ ra mɔɔ ɛlɛnyi la noko ɛlɛnwu kɛzi ɔde la. Ɛhye le edwɛkɛ kpalɛ, ɔluakɛ mɔɔ ɔze ye la baboa ye yeamaa yeagyinla atipɛnema ngyegyelɛ nloa na ɔ nee bɛ azie ye zo. (Mrɛlɛbulɛ 1:10-15) Noko, kɛzi ɔde la baha ye yeamaa ɔ nee azie ye zo. Saa ɔba ye zɔ a, duzu a ɛbayɛ a?

SƆ ƐHYE NEA: Kɛ anrɛɛ ɛ nee ye bali butule la, sia ka mɔɔ ɔhanle la. (“Maa menea kɛ mendele ɔ bo a. Ɛse . . .”) Akee biza ye kpuyia. (“Duzu a maa ɛte nganeɛ zɔhane a?” anzɛɛ “Duzu a manle ɛhanle edwɛkɛ ɛhye a?”) Maa ɛ ra mɔɔ ɛlɛnyi la ɛdendɛ. Maa ɔha mɔɔ ɔze ye la. Saa mɔɔ bɛ adwenle ɛnyia wɔ nwolɛ la le debie mɔɔ ɔkulo na ɔnle debie ɛtane a, maa ɛ ra mɔɔ ɛlɛnyi la ɛnwu ye kɛ ɛdie mɔɔ yeha la ɛto nu—saa bɔbɔ ɛ nee ye ɛnyɛ adwenle a.

Awie banwu kɛzi ɔde nee mɔɔ maa ɔdie debie ɔdi la a, ɔfɛta yɛɛ eza nvasoɛ wɔ zolɛ. Baebolo ne ka kɛ ɔnle kɛ Keleseɛnema yɛ kɛ ngakula mɔɔ ‘adalɛma fa bɛ ngilehilelɛ nee agyiba twe bɛ kɔ ɛtane nu kɛ selɛkye nee anwoma la.’ (Ɛfɛsɛsema 4:14) Yemɔti maa ye adenle na maa ɛ ra mɔɔ ɛlɛnyi la anwosesebɛ maa ɔnwu kɛzi ɔde nee mɔɔ maa ɔdwenle zɔ la.

“Saa memaa me mra mraalɛ ne mɔ nwu kɛ mekulo kɛ metie bɛ a, ɔmaa bɛtie me edwɛkɛ, saa bɔbɔ ɔ nee bɛ ɛdeɛ ne ɛnle ko a. Menea boɛ kɛ menrɛyɛ ye kyengye kɛ bɛva me ɛdeɛ ne, emomu memaa bɛdwenle mɔ bɛbayɛ la anwo.”​—Ivana, Czech Republic.

SI PI, NOKO MMAYƐ KYENGYE

Kɛmɔ ngakula yɛ la, ngakula mɔɔ ɛlɛnyi la bie mɔ ɛzukoa kɛ bɛbava edwɛkɛ bie bɛagyegye bɛ awovolɛ fane dɔɔnwo amaa yeayɛ bɛ ɛvɛlɛ. Saa ɛhye bie ta si wɔ sua nu ɛkɛ a, ɛnee noko nea boɛ. Saa ɛdie ɛto nu a, ɔbamaa ɔ nwo adɔ ye mekɛ ezinra ɛdeɛ, noko ɔkile ɛ ra mɔɔ ɛlɛnyi la kɛ butulelilɛ le adenle mɔɔ ɔdua zo a ɔ sa baha mɔɔ ɔhyia nwo la. Ye sɔbelɛ a le boni? Di Gyisɛse folɛdulɛ ɛhye azo: “Bɛmaa bɛ edwɛkɛ ɛyɛ ko, ‘ɛhɛe’ a ‘ɛhɛe’; ‘kyɛkyɛ’ a ‘kyɛkyɛ’.” (Mateyu 5:37) Saa ngakula mɔɔ ɛlɛnyi la nwu kɛ mɔɔ ɛka la yɛɛ ɛyɛ a, bɛ nee wɔ ɛnrɛli butule.

Mekɛ ko ne ala, nyia ndelebɛbo. Kɛ neazo la, maa ɛ ra mɔɔ ɛlɛnyi la ɛhile deɛmɔti ɔte nganeɛ kɛ ɔwɔ kɛ bɛkakyi mekɛ mɔɔ ɔfa ɔba sua nu la. Saa ɔba ye zɛhae a, ɔngile kɛ bɛli ɛ nwo zo konim, emomu, ɛlɛdi Baebolo adehilelɛ ɛhye azo kɛ: “Bɛmaa awie biala ɛnwu kɛ bɛlɛ abotane [ndelebɛbo] molozo.”—Felepaema 4:5.

SƆ ƐHYE NEA: Ɛ nee abusua ne ɛyia nu na bɛzuzu mekɛ mɔɔ bɛbava bɛara sua nu na bɛha mɛla fofolɛ mɔɔ wɔ sua nu ɛkɛ la anwo edwɛkɛ. Da ye ali kɛ ɛkulo kɛ ɛtie bɛ na suzu biala anwo kolaa na wɔazi kpɔkɛ. Roberto, selɛ bie mɔɔ wɔ Brazil la ka kɛ: “Ɔwɔ kɛ ngakula mɔɔ ɛlɛnyi la nwu kɛ bɛ awovolɛ balie debie mɔɔ bɛkɛbiza la ado nu saa ɔntia Baebolo ngyinlazo bie a.”

Ɔle nɔhalɛ kɛ, awovolɛ biala ɛnli munli. Baebolo ne ka kɛ: “Yɛ muala yɛfo wɔ ninyɛne dɔɔnwo anu.” (Gyemise 3:2) Saa ɛnwu kɛ ɛdawɔ a ɛmanle butule bie rale a, mmatwehwe ɛ bo aze kɛ ɛbakpa ɛ ra mɔɔ ɛlɛnyi la kyɛlɛ. Saa ɛdie wɔ nvonleɛ ɛto nu a ɔbayɛ mɛlɛbɛnwoaze nwo neazo, na ɛ ra mɔɔ ɛlɛnyi la noko bayɛ zɔ.

“Mekɛ bie mɔɔ yɛlile butule yɛwiele na me ɛya ne hanle aze la, mekpale me ra nrenya ne kyɛlɛ wɔ me ɛyavalɛ ne anwo. Ɛhye boale manle ye ɛya ne hanle aze na yɛanyɛ se kɛ ɔbadie me.”—Kenji, Japan.

^ ɛden. 3 Bɛhakyi aluma mɔɔ wɔ edwɛkɛ ɛhye anu la.

^ ɛden. 10 Ngyinlazo mɔɔ wɔ edwɛkɛ ɛhye anu la baboa kakula nrenya anzɛɛ raalɛ.

BIZA Ɛ NWO KƐ . . .

  • Ninyɛne boni a meyɛ mɔɔ maa me nee me ra mɔɔ ɛlɛnyi la di butule a?

  • Kɛ ɔkɛyɛ na edwɛkɛ ɛhye aboa me na meade me ra mɔɔ ɛlɛnyi la edwɛkɛ bo kpalɛ ɛ?

  • Duzu a bamaa meadendɛ meahile me ra mɔɔ ɛlɛnyi la—mɔɔ yɛnli butule a?