Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

ƐBƐLABƆLƐ NU EDWƐKƐ

Menwunle Nɔhalɛ Ne La Ɛnee Menlɛ Me Sa

Menwunle Nɔhalɛ Ne La Ɛnee Menlɛ Me Sa

Saa awie ɛlɛtɔ aze a, ɔkulo kɛ ɔsɔ debie nu. Mengola menyɛ ɛhye ɔluakɛ menlɛ me sa. Menyianle ɛvolɛ nsuu la ɛnee ɔwɔ kɛ bɛpepɛ me sa nwiɔ ne amaa meanwu.

Me mame wole me wɔ 1960 wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee yeli 17 la. Me papa gyakyile yɛ ɛkɛ ne hɔle kolaa na bɛawo me. Me nee me mame yɛɛ me nenyia mɔ dɛnlanle wɔ Burg, sua ekyi bie mɔɔ ɛnee wɔ German Democratic Republic anzɛɛ Germany Aduduleɛ azo la. Ɛnee menli dɔɔnwo ɛnlie ɛnli kɛ Nyamenle wɔ ɛkɛ, na me abusua ne noko lɛ zɔhane adwenle ne bie. Ɛnee Nyamenle ɛngile ɛhwee ɛmmaa yɛ.

Mɔɔ melɛnyi la, ɛnee me Nenyia anye die me nwo kpalɛ. Ɛnee ɔmaa meyɛ ninyɛne dɔɔnwo mɔɔ bie a le kɛ mefo baka na mepepɛ ɔ sa ngane ne. Kɛ kakula la, ɛnee mekulo ninyɛne ɛhye mɔ ɛyɛlɛ. Ɛnee me nwo tɔ me yɛɛ me nye die kpalɛ.

ESIANE BIE HAKYILE ME ƐBƐLABƆLƐ

Mɔɔ ɛnee meli ɛvolɛ nsuu la esiane bie dole me. Ɛnee bɔ zo mɔɔ mebɔ sukulu bo menyia ɛvolɛ nwiɔ a. Kenle ko bie mɔɔ ɛnee melɛkɔ sua nu la, menvole laete polu bie. Mɔɔ mengɔle anwuma futu 25 la, lateleke hyele me maanle me nye zo bulule me. Me nye zo tetele me wɔ asopiti la, ɔyɛle me kɛ me sa ɛnle ɛkɛ. Me sa yelale, na kɛmɔ ɛnee meboda kpole la ati, ɛnee ɔwɔ kɛ bɛpepɛ me sa amaa mogya evinli ne angɔ me nu. Kɛ mɔɔ ɛbanwu ye la, ɔgyegyele me mame nee me nenyia mɔ kpalɛ. Noko akee, kɛmɔ ɛnee mele kakula la ati, meandwenle kɛzi ɛhye bagyegye me la anwo.

Bɛyele me bɛvile asopiti la, menziale mengɔle sukulu. Ngakula ne mɔ golole me nwo, bɛzuhunle me, na bɛvuandinle ninyɛne bɛbɔle me ɔluakɛ ɛnee mengola me nwo die. Bɛmaanle menlile nyane ɔlua bɛ atisesebɛ nyɛleɛ nee bɛ agolobɛnwo ne ati. Awieleɛ ne, bɛmaanle mengɔle Birkenwerder Wuliravolɛma Sukulu mɔɔ ngakula ne mɔ da ɛkɛ la bie. Kɛmɔ sukulu ne nee sua nu adenle wale la ati, me mame, nee me nenyia mɔ angola amkpɔla me. Bɛmaa sukulu adenle a yɛɛ menwu bɛ a. Melɛnyi la, me nee me mame nee me nenyia mɔ andɛnla too ɛvolɛ bulu.

MELƐNYI LA ƐNEE MENLƐ ME SA

Menzukoale kɛ mebava me gyakɛ meayɛ ninyɛne dɔɔnwo. Asoo ɛbahola wɔanwu kɛzi bɛfa adɛlɛ bɛsia bɛ gyakɛ avinli bɛdi aleɛ la ɔ? Membɔle mɔdenle kɛ mebazukoa deɛ ɛhye ɛyɛlɛ. Eza menzukoale kɛ mebava me gyakɛ meakpuda me gye na meatoli me ti. Membɔle ɔ bo kɛ mebava me gyakɛ meaheha me nwo wɔ mekɛ mɔɔ me nee menli ɛlɛtendɛ la. Ɛhɛe, me gyakɛ rayɛle me sa.

Mɔɔ melɛnyi la, ɛnee me nye die abɔdeɛ nwo nrɛlɛbɛ mbuluku ɛgengalɛ nwo. Ɔyɛ a mekulo kɛ menyia artificial ɛsalɛ mɔɔ maa mekola meyɛ debie biala a. Menlile ɛvolɛ 14 la, membɔle ɔ bo kɛ meno sigalɛte. Ɔmaanle menyianle anwodozo na menwunle kɛ mele kɛ menli kɔsɔɔti la. Ɔle kɛ asɛɛ melɛka kɛ: ‘Menli mɔɔ no sigalɛte la te nganeɛ kɛ bɛyɛ mgbanyinli, kɛ bɛlɛ bɛ sa anzɛɛ bɛnlɛ bɛ sa. Ɛhɛe, medame noko mekola meyɛ zɔ.’

Menyɛle gyima dɔɔnwo yɛɛ me nee menli bɔle nu lile nwɔhoa. Membokale Free German Youth ne mɔɔ le mgbavolɛ eku mɔɔ Maanle ne a nea zolɛ la anwo na menyɛle bɛ kɛlɛhɛlɛvolɛ, dibilɛ mɔɔ enililɛ wɔ nu la. Eza membokale edwɛndovo eku bie anwo, yɛyiale edwɛkɛdwɛndolɛma na menvale me nwo menwulale wuliravolɛma nwɔhoalilɛ nu. Mɔɔ menzukoale gyima menwiele la, me nee kɔmpɛlɛ bie mɔɔ wɔ yɛ sua zo la yɛle gyima. Mɔɔ melɛnyi la, menvale artificial ɛsalɛ ne menwulale fane dɔɔnwo ɔluakɛ ɛnee mekulo kɛ meyɛ kɛ awie biala la.

MENWUNLE BAEBOLO NU NƆHALƐ NE

Kenle ko bie mɔɔ ɛnee melɛkendɛ keteke meavo meahɔ gyima la, nrenyia bie bikyele me. Ɔbizale me kɛ saa mezuzu nwolɛ ɛlɛ kɛ Nyamenle bamaa meanyia me sa nwiɔ ne bieko a. Ɔzinle me nwo. Nɔhalɛ nu, ɛnee mekpondɛ kɛ menyia me sa ne bieko, noko ɛnee meze kɛ ɔnrɛhola ɔnrɛyɛ boɛ! Ɛnee mele awie mɔɔ menlie menli kɛ Nyamenle wɔ ɛkɛ a. Ɔvi mekɛ zɔhane, ɛnee memkpondɛ kɛ nrenyia ne banwu me bieko.

Mekɛ bie anzi, me gɔnwo raalɛ bie mɔɔ me nee ye yɛ gyima la, zele me kɛ memaa yɛhɔkpɔla ye abusua ne. Mɔɔ yɛlɛno tii la, ye awovolɛ bɔle ɔ bo kɛ bɛka Nyamenle​—Gyihova Nyamenle anwo edwɛkɛ. Mekɛ mɔɔ limoa mɔɔ mendele Nyamenle duma la ɛne. (Edwɛndolɛ 83:18) Noko, wɔ me ahonle nu, ɛnee menlie menli: ‘Nyamenle biala ɛnle ɛkɛ, ɔnva nwo kɛ ɔlɛ duma bɔbɔ la. Mebamaa menli ɛhye mɔ anwu kɛ bɛvo.’ Ɛnee melɛ anwodozo wɔ mɔɔ medie medi la anu la ati, memaanle bɛ nee me zukoale Baebolo ne. Noko akee, mɔɔ yɛ azibɛnwo la a le kɛ meangola meangile kɛ Nyamenle ɛnle ɛkɛ.

Mɔɔ yɛlɛsuzu Baebolo ngapezo nwo la, adwenle mɔɔ ɛnee melɛ kɛ Nyamenle ɛnle ɛkɛ la hakyile ngyikyingyikyi. Ngapezo dɔɔnwo ɛra nu, ɔnva nwo kɛ bɛhɛlɛle bɛdole ɛkɛ ne wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu la. Mekɛ bie mɔɔ yɛlɛsuzu Baebolo nu edwɛkɛ nwo la, yɛvale edwɛkɛ mɔɔ ɛlɛsisi ɛnɛ ewiade ye anu la yɛtotole ngapezo mɔɔ wɔ Mateyu tile 24, Luku tile 21 nee 2 Temɔte tile 3 anwo. Kɛ mɔɔ test ngakyile mɔɔ dɔketa bie bayɛ la kola maa ɔnwu ewule mɔɔ wɔ awie anwo la, zɔhane ala a ninyɛne ngakyile mɔɔ ɛlɛsisi mɔɔ wɔ ngapezo zɔhane anu la maa yɛnwu kɛ yɛde mekɛ mɔɔ Baebolo ne fɛlɛ ye “awieleɛ mekɛ ne” la anu. * Ɔzinle me nwo kpole. Zɔhane ngapezo ne mɔ ɛra nu wɔ me nye zo.

Menliele mendole nu kɛ nɔhalɛ ne a melɛsukoa la. Menzɛlɛle Gyihova Nyamenle na mengyakyile sigalɛtenlonlɛ​—ɔnva nwo kɛ ɛnee menlo sigalɛte ɛvolɛ mɔɔ bo bulu la. Mendoale zo menzukoale Baebolo ne kɛyɛ ɛvolɛ ko. Wɔ April 27, 1986, bɛzɔnenle me fealera nu wɔ debie mɔɔ bɛda nu bɛbia la anu ɔluakɛ mekɛ zɔhane ɛnee bɛva bɛ sa bɛdo Alasevolɛ ne mɔ anwo zo wɔ Germany Aduduleɛ.

MEBOA AWIE MƆ

Kɛmɔ bɛvale bɛ sa bɛdole yɛ gyima ne azo la ati, yɛyiale nu ekpunli ngyikyi wɔ awie mɔ azua nu na ɛnee mediema ekyi bie a meze bɛ a. Arɛlevilɛ nu ala, Maanle ne anu mgbanyima maanle me adenle kɛ mengɔ Germany Adɔleɛ, ɛleka mɔɔ bɛtɛfale bɛ sa bɛtɛtole Alasevolɛ ne mɔ anwo zo la. Mekɛ zɔhane a mengɔle maanzinli nyianu mɔɔ limoa a, na menwunle mediema dɔɔnwo kpalɛ. Ɛhye le anwubielɛ kɛnlɛma mɔɔ menyianle a.

Mɔɔ bɛbule Berlin Bane ne la, bɛyele bɛ sa bɛvile Gyihova Alasevolɛ anwo zo. Awieleɛ bɔkɔɔ ne, yɛnyianle fanwodi yɛzonlenle Gyihova Nyamenle. Ɛnee mekulo kɛ meyɛ dɔɔnwo wɔ daselɛlilɛ nu. Noko, ɛnee mesulo nyɛvolɛ. Ɔluakɛ mele wuliravolɛ la ati, ɛnee mete nganeɛ kɛ menfɛta, yɛɛ mendɛnlanle wuliravolɛma awuke nu ɔvi me ngakula nu. Noko wɔ 1992, membɔle mɔdenle kɛ mebava dɔnehwele 60 meabɔ edwɛkpa ne nolo wɔ siane ko anu. Menyɛle deɛ kpalɛ na ɔmaanle me nye liele kpole. Ɔti menzile kpɔkɛ kɛ mebayɛ ye siane biala na menyɛle ngyehyɛleɛ mendoale zo too kɛyɛ ɛvolɛ nsa.

Dahuu mekakye Baebolo nu edwɛkɛ ɛhye: “Saa awie yɛ bɛtɛɛ a, ɛnee medame me nwo ɛgolo me.” (2 Kɔlentema 11:29) Ɔnva nwo kɛ mele wuliravolɛ la, me adwenle nee me ne mɔɔ mefa metendɛ la wɔ ɛkɛ. Ɔti, mebɔ mɔdenle kɛ mebaboa awie mɔ. Me sa mɔɔ ɛnle ɛkɛ la maa mete bɛdabɛ mɔɔ bɛle wuliravolɛ la edwɛkɛ bo. Meze kɛzi ɛte nganeɛ wɔ mekɛ mɔɔ ɛkulo kɛ ɛyɛ debie bie noko ɛngola ye yɛ la. Mebɔ mɔdenle kɛ mebamaa bɛdabɛ mɔɔ bɛte nganeɛ zɔhane la anwosesebɛ. Saa meboa awie mɔ wɔ adenle ɛhye azo a ɔmaa me nye die.

Edwɛkpa ne mɔɔ mebɔ ye nolo mekile awie mɔ la maa me ye die

GYIHOVA BOA ME DAHUU

Noko, medie meto nu kɛ ɔyɛ a ɛnee me rɛle ɛbɔ. Mekulo kɛ meyɛ kɛ awie biala la. Mekola meyɛ gyima dɔɔnwo, noko ɔdie me mekɛ, mefɛ yɛɛ mengola menyɛ ye kɛ mɔɔ anrɛɛ ɔwɔ kɛ meyɛ ye la. Me edwɛkɛ mɔɔ dahuu meka la a le kɛ: “Ɔlua anwosesebɛ ne mɔɔ Kelaese fa maa me la ati, mekola megyinla ninyɛne muala anloa.” (Felepaema 4:13) Kenle ko biala, Gyihova maa me anwosesebɛ mɔɔ mehyia amaa meayɛ gyima dahuu. Menwu ye kɛ Gyihova ɛtɛgyakyile kɛ ɔbaboa me. Ɛhye ati a mengulo kɛ mebagyakyi ye ɛzonlenlɛ ɛlɛ a.

Gyihova ɛmaa me abusua​—debie mɔɔ meannyia ye wɔ me ngakula nu nee me mgbavolɛ nu la. Menyia Elke, yelɛ kpalɛ mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ na ɔse anwunvɔne la. Bieko, Gyihova Alasevolɛ dɔɔnwo ɛrayɛ me sunsum nu mediema mrenyia nee mraalɛ​—ewiade amuala abusua.

Me nee me kulovolɛ, Elke

Eza Paladaese mɔɔ Nyamenle ɛva ɛbɔ ɛwɔkɛ la kyekye me rɛle, mɔɔ nuhua a ɔbayɛ “ninyɛne kɔsɔɔti fofolɛ” mɔɔ me sa nwiɔ ne boka nwo la. (Yekile 21:5) Saa medwenle mɔɔ Gyisɛse yɛle ye wɔ azɛlɛ ye azo la anwo a, ɔmaa mete ɛwɔkɛ ɛhye abo kpalɛ. Ɛkɛ ne ala, ɔyɛle abubura nee nrenyia ne mɔɔ bɛpɛle ɔ nzo bɔbɔ la ayile. (Mateyu 12:13; Luku 22:50, 51) Gyihova ɛwɔkɛ ne mɔ nee nwanwane ninyɛne mɔɔ Gyisɛse yɛle la maa menyia anwodozo kɛ ɔnrɛhyɛ mebayɛ kɛ awie biala la bieko.

Noko, Gyihova Nyamenle mɔɔ ɛbanwu ye la le nyilalɛ kpole. Yerayɛ me ze, me gɔnwo, me arɛlekyekyevolɛ nee me anwosesebɛ. Mete nganeɛ kɛ Belemgbunli Devidi mɔɔ hɛlɛle kɛ: “[Gyihova] le me anwosesebɛ . . . Yemɔti menyia moalɛ, yɛɛ medi fɛlɛko.” (Edwɛndolɛ 28:7) Nɔhalɛ edwɛkɛ ɛhye a mekulo kɛ mesɔ nuhua me ngoane mekɛ kɔsɔɔti a. Mezɔ nuhua wɔ mekɛ mɔɔ menlɛ me sa nwiɔ bɔbɔ la.

^ ɛden. 17 Saa ɛkpondɛ awieleɛ mekɛ ne anu ngilenu dɔɔnwo a, nea Duzu A Baebolo Ne Kola Kilehile Yɛ A? buluku ne mɔɔ Gyihova Alasevolɛ ɛyɛ la tile 9 mɔɔ se “Asoo Ewiade Awieleɛ Ne Ɛbikye?” yɛɛ bie noko wɔ www.pr418.com/nzi.