Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Ɛbahola Wɔanyia Kɛzi Nyamenle Dwenle Yɛ Nwo La Azo Nvasoɛ

Ɛbahola Wɔanyia Kɛzi Nyamenle Dwenle Yɛ Nwo La Azo Nvasoɛ

Nyamenle ɛbɔ yɛ nwonane ne wɔ nwanwane adenle zo mɔɔ ɔkola ɔyɛ ɔ nwo ayile a. Saa debie pɛ wɔ, twili wɔ anzɛɛ saa ɛnyia hanlɛ a, “nwonane ne keha ninyɛne bɔ nu ndɛndɛ amaa hanlɛ ne awu ɔnva nwo kɛzi ye kpole de la.” (Johns Hopkins Medicine) Ɛkɛ ne ala nwonane ne bɔ ɔ bo yɛ nwolɛ debie, mogya ne pɛ, nwonane ne nee ndinli ne mɔ nyia anwosesebɛ siezie bɛ nwo bieko na ɔngyɛ hanlɛ ne wu.

SUZU NWO: Saa yɛ Bɔvolɛ ne ɛbɔ yɛ nwonane ne mɔɔ saa yɛboda a, ɔkola ɔyɛ ɔ nwo ayile a, asoo yɛnrɛhola yɛnrɛnyia anwodozo wɔ ɛwɔkɛ mɔɔ yebɔ kɛ ɔbaboa yɛ na yeayɛ yɛ ayile wɔ nganeɛdelɛ nu la anu ɔ? Edwɛndolɛnli ne hɛlɛle kɛ “Ɔkyekye mɔɔ arɛle ɛbɔ la arɛle, na ɔyɛ mɔɔ ɛboda la ayile.” (Edwɛndolɛ 147:3) Noko saa ɛyia nganeɛdelɛ nu ngyegyelɛ anzɛɛ saa ɛnwu amaneɛ a, kɛ ɔkɛyɛ na wɔanyia anwodozo kɛ Gyihova bayɛ ayile ɛnɛ nee kenle bie ɛ?

MƆƆ BAEBOLO NE KA YE WƆ NYAMENLE ƐLƆLƐ NE ANWO LA

Nyamenle bɔ ɛwɔkɛ kɛ: “Bɛmmasulo, ɔluakɛ me nee bɛ lua; bɛmmamaa bɛ ahonle tu, medame a mele bɛ Nyamenle a. Mebamaa bɛ anwosesebɛ, mebaboa bɛ.” (Ayezaya 41:10) Awie biala mɔɔ ze kɛ Nyamenle dwenle ɔ nwo la lɛ anzodwolɛ na ɔnyia anwosesebɛ ɔfa ɔgyinla sɔnea ngakyile nloa. Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hanle nganeɛdelɛ zɔhane anwo edwɛkɛ kɛ ɔle “Nyamenle anzodwolɛ ne mɔɔ bo ndelebɛbo muala azo” la. Ɔdoale zo kɛ: “Melɛ anwosesebɛ wɔ debie biala anu ɔlua ahenle mɔɔ maa me tumi la ati.”​—Felepaema 4:4-7, 9, 13.

Ngɛlɛlera ne boa maa yɛnyia diedi wɔ ɛwɔkɛ mɔɔ Gyihova ɛbɔ alesama wɔ yɛ kenle bie nwo la anu. Kɛ neazo la, Yekile 21:4, 5 ka ninyɛne mɔɔ Nyamenle bayɛ nee deɛmɔti yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ ɔbayɛ la:

  • ‘Ɔbakyikyi menli anye anwo monle kɔsɔɔti.’ Gyihova baye amaneɛnwunlɛ nee adwenleadwenle kɔsɔɔti, bɔbɔ mɔɔ awie mɔ ɛnnwu ye la avi ɛkɛ.

  • Tumivolɛ Belemgbunli ne mɔɔ “de ye Belemgbunli ebia zo” wɔ anwuma na ɔbɔle ninyɛne kɔsɔɔti la bava ye tumi ne aye amaneɛnwunlɛ muala avi ɛkɛ, na yeava moalɛ mɔɔ yɛhyia nwo la yeamaa yɛ.

  • Gyihova zile zo kɛ ye ɛwɔkɛ ne mɔ “le zɔ yɛɛ ɔle nɔhalɛ.” Kile kɛ, kɛ nɔhalɛ Nyamenle la, saa ye ɛwɔkɛ ne mɔ amba nu a, ye duma ne anwo bagua evinli.

“‘Na ɔbakyikyi bɛ nye anwo monle kɔsɔɔti, na ewule ɛnle ɛkɛ bieko, yɛɛ alɔbɔlɛ nee ɛzunlɛ nee nyane ɛnle ɛkɛ bieko. Alimoa ninyɛne ne ɛpɛ nu.’ Na Mɔɔ de belemgbunli ebia ne azo la hanle kɛ: ‘Nea! melɛyɛ ninyɛne kɔsɔɔti fofolɛ.’ Eza ɔhanle kɛ: ‘Kɛlɛ, ɔluakɛ edwɛkɛ ɛhye le zɔ yɛɛ ɔle nɔhalɛ.’”—Yekile 21:4, 5.

Abɔdeɛ nee Baebolo ne maa yɛnwu kɛzi yɛ anwuma Selɛ ne de nee ye subane ngakyile ne mɔ. Abɔdeɛ twe yɛ bikye Nyamenle na ɔmaa yɛyɛ ɔ Gɔnwo mɔ. Baebolo ne ka ye wienyi kile yɛ kɛ: ‘Yɛbikye Nyamenle, na ɔbabikye yɛ.’ (Gyemise 4:8) Gyima ne 17:27 ka kɛ: “Ɔ nee yɛ nuhua ko biala avinli anwa.”

Mekɛ mɔɔ ɛlɛdie mekɛ wɔanwu Nyamenle kpalɛ la, ɛbanwu ye kɛ amgba ‘ɔdwenle ɛ nwo.’ (1 Pita 5:7) Saa yɛnyia anwodozo zɔhane wɔ Gyihova anu a, kɛzi ɔboa yɛ ɛ?

Suzu Toru mɔɔ vi Japan la edwɛkɛ ne anwo nea. Ye mame mɔɔ le Kilisienenli la a tetele ye a, noko ɔvale ɔ nwo ɔwulale basabasayɛlɛma eku bie mɔɔ bɛfɛlɛ bɛ yakuza mɔɔ wɔ Japan la anu. Ɔka kɛ, “Ɛnee meze kɛ Nyamenle kpɔ me, na mendele nganeɛ kɛ menli mɔɔ bikye me kpalɛ mɔɔ bɛwu la le anzohwenlɛ mɔɔ Nyamenle ɛlɛfa amaa me a.” Ɔdoale zo kɛ, ɔlua tɛnlabelɛ ɛhye nee adwenle mɔɔ ɛnee ɔlɛ la ati, “ɔ ti rayɛle se na ɛnee ɔnde nganeɛ ɔmmaa awie mɔ.” Ɔka kɛ, “Ɛnee meva mezie me nye zo kɛ meku awie mɔɔ ɛlie duma ɛdɛla me la meava mealie me duma na akee meawu.”

Noko wɔ mekɛ mɔɔ Toru nee ɔ ye Hannah zukoale Baebolo ne la, ye ɛbɛlabɔlɛ hakyile bɔkɔɔ. Ɔ ye Hannah ka kɛ “Menwunle ye wienyi kɛ me hu ɛlɛkakyi.” Kɛkala, Toru fa anwodozo ka kɛ: “Nyamenle wɔ ɛkɛ ne na ɔdwenle yɛ nuhua ko biala anwo. Ɔngulo kɛ yɛ nuhua biala wu, yɛɛ yeziezie ɔ nwo kɛ ɔbava menli mɔɔ ɛnlu bɛ nwo nɔhalɛ nu la ɛtane yeahyɛ bɛ. Ɔze edwɛkɛ mɔɔ wɔ yɛ ahonle nu mɔɔ yɛtɛkanle yɛtɛkilele awie biala bɔbɔ la yɛɛ ɔte yɛ edwɛkɛ bo ɔtɛla awie biala. Ɔnrɛhyɛ, Gyihova baye ngyegyelɛ, amaneɛnwunlɛ nee nyane kɔsɔɔti yeavi ɛkɛ. Ɛnɛ bɔbɔ, ɔboa yɛ wɔ adenle mɔɔ yɛ nye ɛnla la azo. Ɔdwenle yɛ nwo yɛɛ ɔboa yɛ wɔ mekɛ mɔɔ yɛyɛ bɛtɛɛ la.”​—Edwɛndolɛ 136:23.

Kɛ mɔɔ Turo neazo ne kile la, saa yɛnwu kɛ Nyamenle lɛ tumi nee ɛhulolɛ kɛ ɔye ngyegyelɛ kɔsɔɔti yeavi ɛkɛ, na yeakyikyi yɛ nye anwo monle a, ɔmaa yɛnyia anyelazo kenle bie na ɛnɛ bɔbɔ ɔboa yɛ ɔmaa yɛ ɛbɛlabɔlɛ ne wie yɛ boɛ. Ɛhɛe, wɔ ewiade mɔɔ amaneɛnwunlɛ ɛbu zo bɔbɔ la anu, ɛbahola wɔanyia kɛzi Nyamenle fi ɛlɔlɛ nu dwenle yɛ nwo la azo nvasoɛ.