Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Kpuya Mɔɔ Vi Kengavolɛma Ɛkɛ

Kpuya Mɔɔ Vi Kengavolɛma Ɛkɛ

Asoo mana nee nloma ala a ɛnee Yizilayɛma di wɔ mekɛ mɔɔ bɛlua fienemgbole ne anu la ɔ?

Mana a le aleɛ titili mɔɔ Yizilayɛma lile wɔ ɛvolɛ 40 ne mɔɔ ɛnee bɛlua fienemgbole ne anu la anu a. (Ɛzɛ. 16:35) Eza Gyihova maanle bɛ nloma bɛlile wɔ mekɛ ngakyile nwiɔ anu. (Ɛzɛ. 16:​12, 13; Nɔm. 11:31) Noko ɛnee Yizilayɛma lɛ aleɛ gyɛne bie mɔ mɔɔ bɛdi a.

Kɛ neazo la, ɔyɛ a Gyihova fa ye menli ne kɔ “ɛleka mɔɔ bɛbadɛnla,” ɛleka mɔɔ bɛbanyia nzule nee aleɛ la. (Nɔm. 10:33) Ɛleka ɛhye mɔ anu ko a le Yilem, mɔɔ ɛnee “nzubula 12 nee mrɛlɛ 70 wɔ” ɛkɛ la—ɔbayɛ kɛ arɛlɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye date la bie ɔ. (Ɛzɛ. 15:27) Plants of the Bible buluku ne hanle kɛ mrɛlɛ ɛhye mɔ, “mɔɔ bɛfifi ɛleka ngakyile la a le aleɛ mɔɔ bɛta bɛdi wɔ ɛsɛlɛ ne azo a. Menli mgbe dɔɔnwo di ye aleɛ mumua ne, bɛfa bɛyɛ nwole yɛɛ bɛfa bɛsi sua.”

Eza bie a Yizilayɛma zokoɛle fienemgbole ne anu azɛlɛ tɛtɛlɛ bie mɔɔ kye aleɛ mɔɔ ɛnɛ bɛfɛlɛ ye Feiran, mɔɔ le Feiran Bɔnza ne foa bie la azo. a Discovering the World of the Bible buluku ne hanle kɛ, bɔnza anzɛɛ azule bɔnza ɛhye “tendenle le mayɛlɛ 81 [km 130] na ɔboka Saenae mbɔnza mgbole mɔɔ le ngɛnlɛma na bɛlie duma kpalɛ la anwo.” Buluku ne doale zolɛ kɛ: “Saa awie wɔ azule bɔnza ɛhye anloa na ɔpɛ adenle mayɛlɛ 28 [km 45] a, ɔbadwu Feiran Azɛlɛ Kpalɛ ne anu. Feiran Azɛlɛ Kpalɛ ne tendenle le mayɛlɛ 3. Ɛkɛ ne le mrɛlɛ ngome yɛɛ kɛmɔ ɛkɛ ne le kɛnlɛma la ati, bɛfa bɛtoto Yidɛn tola ne anwo. Mrɛlɛ ne mɔ ati, ɔvi tete menli dɔɔnwo anye die nwo kɛ bɛbahɔ ɛkɛ.”

Mrɛlɛ mɔɔ gyigyi Feiran bɔnza ne anu azɛlɛ kpalɛ zo la

Mɔɔ Yizilayɛma ɛlɛfi Yigyibiti la, bɛvale esamo mɔɔ bɛfete, ahyɛnze mɔɔ bɛfa bɛfete paano yɛɛ ɔbayɛ kɛ ma ngakyile nee nwole bɛhɔle. Nɔhalɛ nu, bie a ninyɛne ɛhye mɔ angyɛ. Eza menli ne vale “mboane nee nyɛmoa dɔɔnwo” hɔle. (Ɛzɛ. 12:​34-39) Noko kɛmɔ tɛnlabelɛ mɔɔ wɔ fienemgbole ne anu la ɛnle kpalɛ la ati, ɔbayɛ kɛ nane ɛhye mɔ anu dɔɔnwo wule. Bie a eza bɛhunle bie bɛlile. Ɔbayɛ kɛ bɛvale nane gyɛne bɛbɔle afɔle, bɔbɔ bɛbɔle bie bɛmaanle awozonle. b (Gyi. 7:​39-43) Mekɛ mɔɔ menli ne anla diedi ali fee la, edwɛkɛ mɔɔ Gyihova hanle hilele bɛ la maa yɛnwu kɛ Yizilayɛma eza ziele nane. Ɔse: “Bɛ mra bayɛ mboaneneavolɛma wɔ fienemgbole ye anu ɛvolɛ 40.” (Nɔm. 14:33) Ɔti ɔbahola yeara ye kɛ, bɛ nyɛmoa ne mɔ maanle bɛnyianle meleke nee nane bɛlile, noko ɛnee yeanzo mɔɔ ɔbaza menli kɛyɛ mgbe nsa wɔ ɛvolɛ 40 anu a. c

Nienwu a nyɛmoa ne mɔ nyianle aleɛ nee nzule a? d Mekɛ zɔhane, ɔbayɛ kɛ ɛnee ezule tɔ kpalɛ ɔti ɛnee ndile nee mbaka dɔɔnwo wɔ fienemgbole ne anu. Insight on the Scriptures, Volume 1, hanle kɛ wɔ ɛvolɛ 3,500 mɔɔ ɛraze la, “ɛnee nzule dɔɔnwo wɔ ɛleka mɔɔ ɛnee Yizilayɛma ne wɔ la tɛla ɛnɛ. Mbɔnza mɔɔ nuhua le kuloonwu na nuhua ɛwe, mɔɔ ɛkola ɛnwu kɛ dɛba ne ɛnee nzule gyigyi nu la di ɛhye anwo daselɛ.” Noko akee ɛnee menli ɛnde fienemgbole ne anu yɛɛ nuhua yɛ ɛzulolɛ kpalɛ. (Dit. 8:​14-16) Saa Gyihova anlua nwanwane adenle zo ammaa Yizilayɛma ne nzule a, anrɛɛ bɛ nee bɛ nyɛmoa ne mɔ amuala bawu.—Ɛzɛ. 15:​22-25; 17:​1-6; Nɔm. 20:​2, 11.

Mosisi hanle hilele Yizilayɛma kɛ, Gyihova maanle bɛ mana bɛlile “amaa bɛanwu kɛ tɛ paano angome a maa sonla tɛnla ngoane nu a, emomu edwɛkɛ biala mɔɔ vi Gyihova anloa anu la.”—Dit. 8:3.

a Nea May 1, 1992, The Watchtower ne m. 24-25.

b Baebolo ne ka mekɛ ngakyile nwiɔ mɔɔ bɛvale nane bɛbɔle afɔle bɛmaanle Gyihova wɔ fienemgbole ne anu la anwo edwɛkɛ. Mekɛ mɔɔ limoa la a le mekɛ mɔɔ bɛkpokpa ɛsɔfoma ne la; mɔɔ tɔ zo nwiɔ la a le Akpabɛnwo ne. Yizilayɛma vile Yigyibiti la ye ɛvolɛ mɔɔ tɔ zolɛ nwiɔ la azo, wɔ 1512 K.Y.M., yɛɛ bɛyɛle ninyɛne nwiɔ ɛhye mɔ a.—Lɛv. 8:14–9:24; Nɔm. 9:​1-5.

c Mɔɔ Yizilayɛma ɛvolɛ 40 adendulɛ wɔ fienemgbole ne anu ɛlɛkɔ awieleɛ la, bɛnyianle nyɛmoa apenle dɔɔnwo wɔ konle nu. (Nɔm. 31:​32-34) Noko bɛhɔle zo bɛlile mana hɔkpulale kɛ bɛdwule Ɛwɔkɛ Azɛlɛ ne azo la.—Dwɔh. 5:​10-12.

d Debie biala ɛngile kɛ nyɛmoa ne mɔ lile mana, ɔluakɛ Gyihova hanle kɛ awie ko biala ɛva dodo mɔɔ ɔbahola yeali la, yeanga nyɛmoa.—Ɛzɛ. 16:​15, 16.