Asoo wɔyia ezukoa nwo ngyegyelɛ mɔɔ ɔti ezukoa mɔɔ ɛfa wɔanlea ɛ nwo la ɛha ekyi ɔ? Ewulenzane, esiane, basabasayɛlɛ mɔɔ kɔ zo wɔ maanyɛlɛ nu yɛɛ konle konle kola fa ezukoa nwo ngyegyelɛ ba arɛlevilɛ nu. Saa wɔ ezukoa zo te ndɛndɛ a ɔbahola yeaye adwenleadwenle yeado ɛ nwo, noko folɛdulɛ kpalɛ mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la bahola aboa wɔ yeamaa wɔava ezukoa ekyi wɔanlea ɛ nwo.

 Baebolo ngyinlazo: “Mezukoa debie, . . . saa melɛ dɔɔnwo o, menlɛ bie o, me kunlu dwo me nwo.”​—Felepaema 4:12.

 Bie a wɔ ezukoa ne azo bade ɛdeɛ noko ɛbahola wɔazukoa kɛ ɛbalie wɔ ezukoa tɛnlabelɛ ne mɔɔ ɛhakyi la wɔado nu. Saa ɛdie wɔ tɛnlabelɛ ne mɔɔ ɛhakyi la ɛto nu ndɛndɛ na ɛyɛ nzenzaleɛ a ɔbaboa ɛ nee wɔ abusua ne yeamaa bɛagyinla ɔ nloa.

 Kpondɛ moalɛ mɔɔ arane anzɛɛ awie mɔ gyɛne ɛlɛfa amaa wɔ bɛ ɛkɛ ne la bie. Yɛ nwolɛ debie ndɛndɛ ɔluakɛ bɛnda bɛmmaa menli mekɛ dɔɔnwo mɔɔ bɛbava bɛakpondɛ moalɛ a.

 Baebolo ngyinlazo: “Ngyehyɛleɛ mɔɔ bɛ nee awie anzuzu nwolɛ la, ɛnyɛ boɛ, noko folɛdulɛma dɔɔnwo wɔ nwo a ɔwie boɛ.”​—Mrɛlɛbulɛ 15:22.

 Ɛ nee ɛ ye nee ɛ mra ɛzuzu tɛnlabelɛ ne anwo. Saa ɛ nee bɛ di adwelie kpalɛ a ɔbahola yeaboa awie biala mɔɔ wɔ abusua ne anu la yeamaa yealie nzenzaleɛ mɔɔ bie a bɛbayɛ la yeado nu. Eza saa bɛ muala bɛ adwenle yɛ ko bɛnea ezukoa zo boɛ na bɛanzɛkye ninyɛne a bɛbahola bɛava ezukoa ekyi mɔɔ bɛlɛ la bɛayɛ ninyɛne dɔɔnwo.

 Baebolo ngyinlazo: ‘Tɛnla aze sese ye bolɛ.’​—Luku14:28.

 Saa ezukoa mɔɔ ɛlɛ la anzo a, nwolɛ hyia kɛ ɛbanwu ninyɛne mɔɔ ɛfa wɔ ezukoa kɔsɔɔti ɛyɛ la. Gyinla ezukoa mɔɔ kɛkala ɛnyia ye siane biala la azo yɛ ninyɛne mɔɔ ɛbava wɔ ezukoa wɔayɛ la anwo ngyehyɛleɛ. Akee kɛlɛ ninyɛne mɔɔ ɛbava wɔ ezukoa ne wɔayɛ ye wɔ siane ne anu nee ninyɛne mɔɔ ɛbatotɔ la ɔnva nwo kɛ ɛze ye kɛ ɔwɔ kɛ ɛgyakyi bie mɔ ɛtotɔlɛ la. Saa ɛlɛyɛ ngyehyɛleɛ ne a ye ezukoa mɔɔ ɛbava wɔali ninyɛne mɔɔ ɛ nye ɛnla mɔɔ bahola azi arɛlevilɛ nu la anwo gyima la to ɛkɛ.

 Nzuzulɛ: Saa ɛlɛsese kakɛ mɔɔ wɔbɔ la a fa ninyɛne ngyikyi mɔɔ ɛdɔle la boka nwolɛ. Bie a saa ɛfa ɛbɔ nu a ye bolɛ ne bazi ɛ nwo. Kɛ neazo la, mekɛ mɔɔ nrenyia bie sesenle kakɛ mɔɔ ɔbɔ ye wɔ chewing gum nwo la, ɔnwunle ye kɛ ɛvolɛ biala ɔsɛkye ezukoa dɔla ɛya dɔɔnwo wɔ nwo!

 Baebolo ngyinlazo: ‘Bɛnwu ninyɛne mɔɔ hyia kpalɛ la.’​—Felepaema 1:10.

 Fa ezukoa mɔɔ ɛnyia ye la toto kakɛ mɔɔ ɛbɔ la anwo na nea kɛ ɛbanwu ninyɛne mɔɔ ɛbahola wɔaye wɔavi nu anzɛɛ mɔɔ ɛnrɛdɔ ye dɔɔnwo la amaa wɔ ezukoa ekyi ne aza wɔ. Suzu ninyɛne ɛhye mɔ anwo:

•   Kale. Saa ɛlɛ kale dɔɔnwo a, ɛbahola wɔadɔne ko ɔ? Saa ɛlɛ kale mɔɔ ye bolɛ yɛ se a, ɛbahola wɔadɔne ye na wɔadɔ mɔɔ ye bolɛ ɛnyɛ se la ɔ? Ɛbadua ezukoa wɔavo kale anzɛɛ ɛbava basekɛ wɔahɔ ɛleka mɔɔ ɔngyia kɛ ɛfo kale ɔ?

•   Anyelielɛ ninyɛne. Ɛbahola wɔagyakyi kakɛ mɔɔ ɛbɔ ye wɔ sohyia media, yintanɛte anzɛɛ TV zo gyimalilɛ nwo la wɔ mekɛ bie anu ɔ? Ɛbahola wɔava ninyɛne gyɛne mɔɔ ɛmbɔ kakɛ la wɔalielie ɛ nye ɔ? Kɛ neazo la, ɛbahola wɔanlea TV zo gyimalilɛ anzɛɛ wɔadie edwɛne mɔɔ ɛndua nwolɛ kakɛ la.

•   Nzule nee kɛnlaneɛ nwo kakɛ. Bɛbɔ nu kɛ abusua bɛzuzu kɛzi bɛbade kakɛ mɔɔ bɛbɔ ye wɔ nzule nee kɛnlaneɛ nwo la azo la. Saa bɛangyakyi kɛnlaneɛ bɛanzie zo anzɛɛ bɛambia nzule dɔɔnwo a bɛbazie ezukoa.

•   Aleɛ. Mmatɔ aleɛ wɔ restaurant. Emomu to aleɛ wɔ sua nu. Yɛ wɔ aleɛ ne anwo ngyehyɛleɛ. Saa ɔbayɛ boɛ a tɔ ninyɛne mɔɔ ɛfa ɛto aleɛ ne la dɔɔnwo na to aleɛ ne kpole ko yɛɛ saa bie ka a mmagua ye lɔ. Kɛlɛ ninyɛne mɔɔ ɛbadɔ la kolaa na wɔahɔ gua nu amaa wɔandɔ ninyɛne mɔɔ ɛngyia nwo la. Tɔ ninyɛne mɔɔ ye bolɛ ɛnyɛ se la. Mmatɔ gua zo aleɛ. Dua aleɛ wɔ wɔ sua nzi.

•   Tɛladeɛ. Tɔ tɛladeɛ wɔ mekɛ mɔɔ wɔ ninyɛne ne bie ɛzɛkye la, mmatɔ ɔluakɛ yedwu zo la ati. Tɔ adɛladeɛ mɔɔ le alufudeɛ noko ɔle kpalɛ la anzɛɛ foosu. Rɛlɛ wɔ tɛladeɛ maa ɔwe kolaa na wɔado amaa wɔambɔ kakɛ wɔ ye ɛdolɛ nwo.

•   Ninyɛne mɔɔ ɛbadɔ ye kenle bie la. Kolaa na wɔadɔ debie bie la biza ɛ nwo kɛ: ‘Asoo me ezukoa baza ye tɔ? Asoo mehyia nwolɛ amgba?’ Ɛbahola wɔahendɛ ekyi kolaa na wɔadɔ ɛlɛtɔlɔneke ninyɛne anzɛɛ kale fofolɛ ɔ? Akee noko ɛbahola wɔadɔne ninyɛne mɔɔ ɛlɛ mɔɔ ɛnva ɛnli gyima bieko anzɛɛ ɛngyia nwo la ɔ? Ɛyɛ zɔ a ɔbamaa wɔatete ninyɛne zo na wɔanyia ezukoa.

 Nzuzulɛ: Saa ɛnwu ye kɛ ezukoa mɔɔ ɛlɛ la azo ɛde a bie a ɔbahola yeaboa wɔ yeamaa wɔagyakyi ninyɛne mɔɔ boda sonlabaka ne na eza ye awolɛ yɛ se la, le kɛ sigalɛte, kyakyadolɛ anzɛɛ nza dɔɔnwo ɛnlonlɛ. Saa ɛyɛ nzenzaleɛ ɛhye mɔ a ɔnrɛmaa ɛnrɛzɛkye ezukoa yɛɛ ɛbanyia kpɔkɛdelɛ kpalɛ.

 Baebolo ngyinlazo: “Anyelielɛ a le bɛdabɛ mɔɔ bɛze bɛ sunsum nu ngyianlɛ la.”​—Mateyu 5:3.

 Baebolo ne fa folɛdulɛ kpalɛ ɛhye maa: “Nrɛlɛbɛ bɔ bɛ nwo bane kɛ mɔɔ ezukoa bɔ bɛ nwo bane la, noko nvasoɛ mɔɔ wɔ adwenle nee nrɛlɛbɛ zo la a le kɛ bɛdie bɛ menle ngoane.” (Nolobɔvo 7:12) Nrɛlɛbɛ edwɛkɛ ɛhye wɔ Baebolo ne anu na menli dɔɔnwo ɛnwu kɛ saa bɛfa adehilelɛ ɛhye bɛyɛ gyima a ɔmmaa ezukoa nwo adwenleadwenle ɛndɔ bɛ nwo.​—Mateyu 6:31, 32.