Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Sunsum Nwuanzanwuanza Ne A Le Duzu?

Sunsum Nwuanzanwuanza Ne A Le Duzu?

Baebolo ne bua kɛ

 Sunsum nwuanzanwuanza ne le Nyamenle gyimayɛlɛ tumi. (Maeka 3:8; Luku 1:35) Nyamenle dua ye sunsum ne azo fa ye tumi ne di ye bodane nwo gyima wɔ ɛleka biala.​—Edwɛndolɛ 104:30; 139:7.

 Bɛhile Hibulu edwɛkɛkpɔkɛ ruʹach nee Giliki edwɛkɛkpɔkɛ pneuʹma abo kɛ “sunsum” wɔ Baebolo ne anu. Fane dɔɔnwo ne ala, edwɛkɛ ɛhye mɔ kile Nyamenle gyimayɛlɛ tumi anzɛɛ sunsum nwuanzanwuanza. (Mɔlebɛbo 1:2) Noko akee, Baebolo ne eza fa edwɛkɛ agbɔkɛ ɛhye mɔ di gyima wɔ ndenle gyɛne zo:

 Ndelebɛbo ɛhye mɔ amuala ka ninyɛne mɔɔ ɛnyelɛ ɛnnwu bɛ noko yɛnwu gyima mɔɔ bɛdi la anwo edwɛkɛ. Zɔhane ala a Nyamenle sunsum ne “le kɛ anwoma a, ɛnyelɛ ɛnnwu ye, ɔnlɛ nwonane noko ɔlɛ tumi.”​—An Expository Dictionary of New Testament Words, mɔɔ W.  E. Vine hɛlɛle la.

 Baebolo ne eza ka kɛ Nyamenle sunsum ne le “ɔ sa” anzɛɛ ‘ɔ sa ɛrɛlɛsɛka.’ (Edwɛndolɛ 8:3; 19:1; Luku 11:20; fa toto Mateyu 12:28 anwo.) Kɛ mɔɔ awie mɔɔ di adwinli la fa ɔ sa nee ɔ sa ɛrɛlɛsɛka yɛ ye gyima ne la, zɔhane ala a Nyamenle luale ye sunsum ne azo yɛle ninyɛne ɛhye mɔ a:

Sunsum nwuanzanwuanza ne ɛnle sonla

 Baebolo ne fɛlɛ Nyamenle sunsum ne kɛ ɔle “ɔ sa,” ‘ɔ sa ɛrɛlɛsɛka’ anzɛɛ ye “ɛnwomenle,” ɛhye maa ɔda ali kɛ ɔnle sonla. (Adendulɛ 15:8, 10) Nwovolɛ ɛnrɛhola ɛnrɛmaa ɔ sa angomekye ɛnrɛyɛ gyima mɔɔ ɔ nwo nane nee ye adwenle ɛmboka nwo a, zɔhane ala a Nyamenle a kile mɔɔ sunsum ne bayɛ la a. (Luku 11:13) Baebolo ne eza fa Nyamenle sunsum ne toto nzule, diedi nee nrɛlɛbɛ nwo. Ndonwo ɛhye mɔ amuala maa ɔda ali kɛ sunsum nwuanzanwuanza ne ɛnle sonla.​—Ayezaya 44:3; Gyima ne 6:5; 2 Kɔlentema 6:6.

 Baebolo ne bɔ Gyihova Nyamenle nee ɔ Ra Gyisɛse Kelaese aluma; noko ɔnga ye ɛleka biala kɛ sunsum nwuanzanwuanza ne lɛ duma. (Ayezaya 42:8; Luku 1:31) Mekɛ mɔɔ Sitivin nyianle ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ wɔ anwuma la, ɔnwunle menli nwiɔ, tɛ menli nsa. Baebolo ne ka kɛ: “Kɛmɔ ɛnee sunsum nwuanzanwuanza ne ɛyi ye tɛkɛɛ la ati, ɔnleanle anwuma na ɔnwunle Nyamenle anyunlunyia ne nee Gyisɛse kɛ ɔgyi Nyamenle asa fema zo.” (Gyima ne 7:55) Sunsum nwuanzanwuanza ne le Nyamenle gyimayɛlɛ tumi, yemɔ a maanle Sitivin nyianle ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne a.

Sunsum nwuanzanwuanza ne anwo adalɛ edwɛkɛ

 Adalɛ edwɛkɛ: Sunsum nwuanzanwuanza ne le sonla yɛɛ ɔboka Nsa-Ko Nyamenle ne anwo kɛ mɔɔ bɛha ye wɔ 1 Dwɔn 5:7, 8 wɔ King James Baebolo ngilebɛbo ne anu la.

 Nɔhalɛ edwɛkɛ: King James Baebolo ne fa edwɛkɛ bie mɔ boka edwɛkɛ mɔɔ wɔ 1 Dwɔn 5:​7, 8 la anwo. Ɔka kɛ “wɔ anwuma, Selɛ ne, Edwɛkɛ ne, nee Sunsum Nwuanzanwuanza ne: na ninyɛne nsa ɛhye mɔ amuala bɔ nu yɛ ko. Yɛɛ ninyɛne nsa mɔɔ di daselɛ wɔ azɛlɛ ye azo.” Noko, menli mɔɔ yɛ neɛnleanu la ɛnwu ye kɛ tɛ ɛzoanvolɛ Dwɔn a hɛlɛle edwɛkɛ ɛhye a, ɔti ɔnle kɛ bɛfa bɛboka Baebolo ne anwo. Abɔlɔba Bruce M. Metzger hɛlɛle kɛ: “Edwɛkɛ ɛhye mɔ ɛnle nɔhalɛ yɛɛ ɔnle kɛ ɔfinde Ngyekyeleɛ Fofolɛ ne anu.”​—A Textual Commentary on the Greek New Testament.

 Adalɛ edwɛkɛ: Baebolo ne ka sunsum nwuanzanwuanza ne anwo edwɛkɛ kɛ sonla la, na ɛhye kile kɛ ɔle sonla.

 Nɔhalɛ edwɛkɛ: Ɔdwu mekɛ ne bie a, Ngɛlɛlera ne ka sunsum nwuanzanwuanza ne anwo edwɛkɛ kɛ sonla la. Kɛ neazo la, Gyisɛse hanle sunsum nwuanzanwuanza ne anwo edwɛkɛ kɛ ɔle “boavolɛ” mɔɔ ɔbahile adenle, ɔbade, ɔbaha, ɔbahilehile, ɔbawula anyunlunyia. (Dwɔn 16:7-15) Noko ɛhye ɛngile kɛ sunsum nwuanzanwuanza ne le sonla. Baebolo ne eza ka nrɛlɛbɛ, ewule nee ɛtane nwo edwɛkɛ kɛ asɛɛ bɛle menli la. (Mrɛlɛbulɛ 1:20; Wulomuma 5:17, 21) Kɛ neazo la, ɔka kɛ nrɛlɛbɛ lɛ “gyimayɛlɛ,” yɛɛ ɛtane bɛlɛbɛla, ɔku sonla yɛɛ ɔle anyebolo.​—Mateyu 11:19; Luku 7:35; Wulomuma 7:8, 11.

 Adalɛ edwɛkɛ: Awie mɔɔ bɛsɔne ye wɔ sunsum nwuanzanwuanza ne duma nu la kile kɛ sunsum ne le sonla.

 Nɔhalɛ edwɛkɛ: Ɔyɛ a Baebolo ne fa “duma” gyinla ɛkɛ ne maa tumililɛ. (Mɛla ne 18:5, 19-22; Ɛseta 8:10) Ɛhye nee Nrelenza edwɛkɛ mɔɔ bɛkile ɔ bo “mɛla duma nu ti,” noko ɔngile kɛ mɛla le sonla la le ko. Saa bɛsɔne awie wɔ sunsum nwuanzanwuanza ne “duma nu” a, ɔkile kɛ ahenle die to nu kɛ sunsum nwuanzanwuanza ne lɛ tumi yɛɛ ɔyɛ gyima ɔmaa Nyamenle bodane ba nu.​—Mateyu 28:19.

 Adalɛ edwɛkɛ: Ɛnee Gyisɛse ɛzoanvolɛma nee ye ɛdoavolɛma mɔɔ limoa la die di kɛ sunsum nwuanzanwuanza le sonla.

 Nɔhalɛ edwɛkɛ: Baebolo ne nee tetedwɛkɛ ɛnga ye zɔ. Encyclopædia Britannica ne ka kɛ: “Bɛnyianle ngilebɛbo mɔɔ kile kɛ Sunsum nwuanzanwuanza ne le Sonla la . . . wɔ mekɛ mɔɔ bɛyɛle Constantinople Ayia ne wɔ 381 Y. M. la.” Bɛhanle ɛhye la ɛnee ɛzoanvolɛ mɔɔ li awieleɛ la ɛwu ɛvolɛ 250 ɛpɛ nu.