၁၅၂၀ ပြည့်လွန်နှစ် အစောပိုင်း၊ တနင်္ဂနွေနေ့ မနက်ခင်း​တစ်ခုမှာ ပဲရစ်​မြို့​နားက မို​မြို့ငယ်​လေးမှာ ချာ့ခ်ျ​တက်​နေတဲ့ မြို့သူမြို့သား​တွေ ကိုယ့်​နား​ကိုယ်​မယုံ​နိုင် ဖြစ်သွား​ကြတယ်။ ခရစ်ဝင်​ကျမ်း​ကို လက်တင်​စကားနဲ့ မဟုတ်​ဘဲ သူတို့ရဲ့ မိခင်​ဘာသာ​စကားဖြစ်တဲ့ ပြင်သစ်​လို ဖတ်ပြတာကို ကြားလိုက်​ရလို့ပါ။​

ကျမ်းစာ​ကို ပြင်သစ်​စကားနဲ့ ဘာသာပြန်​ဖို့ အစပြု​လုပ်​ဆောင်ခဲ့​သူက​တော့ ဇာက်ခ် လာဖဲဗ် ဒေးတာပ်ပါပဲ။ နောက်ပိုင်း​မှာ သူက ရင်းနှီး​တဲ့ မိတ်ဆွေ​တစ်ယောက်​ဆီ အခုလို စာ​ရေးခဲ့တယ်– “သမ္မာ​ကျမ်းစာ နားလည်​စေဖို့ လူ​တွေ​ကို ဘုရား​သခင် ဘယ်လို​ကူညီ​နေတဲ့အကြောင်း ပြောပြ​ရင် ခင်ဗျား ယုံမှာ​တောင် မဟုတ်ဘူး။”

အဲဒီ​အချိန်​တုန်းက ပဲရစ်​မြို့​မှာရှိတဲ့ ကက်သလစ်​ချာ့ခ်ျနဲ့ ဓမ္မ​ပညာရှင်​တွေဟာ သာမန်​လူတန်းစား​တွေ နားလည်တဲ့​စကားနဲ့ ကျမ်းစာ​ဘာသာပြန်​တာကို ကန့်ကွက်​ကြတယ်။ ဒါဆို ကျမ်းစာ​ကို ပြင်သစ်​စကား​နဲ့ ဘာသာပြန်​ဖို့ လာဖဲဗ်​ကို ဘာက လှုံ့ဆော်​ခဲ့တာ​လဲ။ သမ္မာ​ကျမ်းစာ​ကို သာမန်​လူတွေ ​နားလည်​အောင် သူ ဘယ်လို ကူညီ​ပေးနိုင်ခဲ့သလဲ။

လာဖဲဗ်​ဟာ ကျမ်းစာ​ဘာသာပြန်​သူ မဖြစ်ခင်​က ဒဿနိက​နဲ့ ဓမ္မ​ပညာ​ဆိုင်ရာ ဂန္ဓာဝင်​စာပေ​တွေကို မူရင်း​အဓိပ္ပာယ်​ပေါ်အောင် ပြင်ဆင်​တည်းဖြတ်​တဲ့​အလုပ်​မှာ အာရုံ​နစ်ပြီး လုပ်ခဲ့​တယ်။ ရာစုနှစ်​တစ်လျှောက် ဘာသာပြန်​ခဲ့ကြတဲ့ အဲဒီ​ရှေးဟောင်း​စာသား​တွေဟာ မူရင်း​အဓိပ္ပာယ်​ကနေ သွေဖည်ပြီး အမှား​တွေပါ​နေမှန်း သူ​သတိပြု​မိခဲ့​တယ်။ ဒါကြောင့် ရှေး​ဂန္ဓဝင်​စာပေ​တွေရဲ့ အဓိပ္ပာယ်​အမှန်​ကို ရှာဖွေ​လေ့လာဖို့ ကက်သလစ်​ချာ့ခ်ျရဲ့ စံ​ကျမ်းစာ​ဖြစ်တဲ့ လက်တင်​ဗားလ်ဂိတ်​ကျမ်းကို သူ စေ့စေ့​စပ်စပ် စတင်​လေ့လာ​ခဲ့တယ်။

ကျမ်းစာ​ကို လေးလေး​နက်နက် လေ့လာ​ကြည့်ပြီး​နောက် သူက “ဘုရား​သခင်​နဲ့​ဆိုင်တဲ့ အမှန်​တရား​ကို လေ့လာ​ခြင်း​ကသာ . . . အဆုံးစွန်​သော ပျော်ရွှင်​ချမ်းမြေ့မှု​ကို ရစေတာပါ” ဆိုပြီး ကောက်ချက်ချ​ခဲ့တယ်။ ဒါကြောင့် ဒဿနိက​စာပေ​တွေ လေ့လာတဲ့​အလုပ်​ကို စွန့်လွှတ်​ပြီး ကျမ်းစာ​ဘာသာပြန်​တဲ့​အလုပ်​ကို စိတ်ရော​ကိုယ်ပါ​နှစ်ပြီး သူ​လုပ်​တော့​တယ်။

လာဖဲဗ်​က သူကိုယ်တိုင်​တည်းဖြတ်​ထားတဲ့ ဗားလ်ဂိတ်​ကျမ်း​အပါအဝင် လက်တင်​ဘာသာပြန်​ကျမ်း ငါးကျမ်းကို နှိုင်းယှဉ်​လေ့လာထားတဲ့ ဆာလံ​ကျမ်း​ကို * ၁၅၀၉ ခုနှစ်​မှာ ထုတ်ဝေ​ခဲ့တယ်။ သူ့​ခေတ်က ဓမ္မ​ပညာရှင်​တွေနဲ့​မတူ​ဘဲ ကျမ်းချက်​တွေကို သဘာဝ​ကျကျ၊ ရိုးရိုးရှင်းရှင်းပြန်ဆိုနိုင်ဖို့ ​သူ​ကြိုးစား​ခဲ့တယ်။ သူ့ရဲ့ ကျမ်းစာ​ဘာသာ​ပြန်ဆို​နည်းဟာ တခြား​ကျမ်းပညာရှင်​တွေနဲ့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးသမားတွေကိုလည်း အကြီး​အကျယ် သြဇာ​လွှမ်းမိုး​ခဲ့တယ်။—“ မာတင်​လူသာ​ကို သြဇာ​ညောင်း​ခဲ့တဲ့ လာဖဲဗ်” လေးထောင့်​ကွက်​ကို ကြည့်ပါ။

ကက်သလစ်​ဘာသာ​ဝင်​အဖြစ် မွေးဖွား​လာခဲ့တဲ့ လာဖဲဗ်က သာမန်​လူတွေကို ကျမ်းစာ​အကြောင်း မှန်မှန်​ကန်ကန် သင်ပေး​မှသာ ချာ့ခ်ျ​ကို ပြုပြင်​ပြောင်းလဲ​နိုင်မယ်​လို့ အပြည့်​အဝ ယုံကြည်​ခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျမ်းစာ​ကို လက်တင်​စကား​နဲ့ပဲ အများဆုံး​ပြန်ဆိုကြတဲ့ အဲဒီခေတ်​အခါမှာ သာမန်​လူတန်းစား​တွေ ကျမ်းစာ​ကနေ အကျိုး​ရဖို့​ဆိုတာ ဘယ်လို​ဖြစ်နိုင်မလဲ။

သမ္မာ​ကျမ်းစာ​ကို အလွန်​မြတ်နိုး​တဲ့​စိတ်ကြောင့် လာဖဲဗ်​ဟာ လူများ​နိုင်သမျှ​များများ ဖတ်နိုင်​အောင် ကျမ်းစာ​ကို ဘာသာပြန်​ဖို့ ဆုံးဖြတ်​ခဲ့တယ်။ အဲဒီ​ဆုံးဖြတ်ချက်​အတိုင်း ၁၅၂၃ ခုနှစ်၊ ဇွန်လမှာ  အိတ်ဆောင်​အရွယ်အစား​ရှိတဲ့ ပြင်သစ်​ဘာသာပြန် ခရစ်ဝင်ကျမ်း​ကို အတွဲ​နှစ်တွဲ​နဲ့ ထုတ်ဝေ​နိုင်ခဲ့တယ်။ စံကျမ်းစာ​ထက် စျေး​ထက်ဝက်​သက်သာ​တဲ့ ဒီ​စာအုပ်​ပုံစံ​ကြောင့် ဝင်ငွေ​နည်းပါး​သူတွေ​လည်း ကျမ်းစာ​ကို လက်ဝယ်​ပိုင်ဆိုင်​နိုင်ခဲ့တယ်။

အဲဒီ​ကျမ်းဟာ သာမန်​လူတန်းစား​တွေရဲ့ ထောက်ခံ​အားပေး​မှုကို ချက်ချင်း​ရခဲ့တယ်။ ယေရှု​ပြောခဲ့တဲ့ စကား​တွေကို မိခင်​ဘာသာ​စကား​နဲ့ ကျား​မ,မရွေး ဖတ်ချင်​ကြတဲ့​အတွက် ပထမ​အကြိမ်​ထုတ်ဝေတဲ့ အုပ်ရေ ၁,၂၀၀ က လ​အနည်းငယ်​အတွင်းမှာပဲ ကုန်သွားတယ်။

ခရစ်ဝင်ကျမ်းကို လက်တင်​စကားနဲ့ဖတ်ရင် နားလည်တဲ့ ကျမ်းစာ​အမှန်တရား​အတိုင်း ချာ့ခ်ျ​အသင်းသား “သာမန်​လူတန်းစားတွေ” နားလည်စေဖို့ ပြင်သစ်​စကားနဲ့ ဘာသာပြန်​ပါတယ်ဆိုပြီး ခရစ်ဝင်ကျမ်း​နိဒါန်း​မှာ လာဖဲဗ်က ရှင်းလင်း​ထားတယ်။ သာမန်​လူတန်းစား​တွေကို ကျမ်းစာ​သွန်သင်ချက်​တွေအကြောင်း နားလည်​စေချင်စိတ် သူ့မှာ ပြင်းပြ​တာ ဘာကြောင့်​လဲ။

လူ့​သွန်သင်ချက်​နဲ့ အတွေး​အခေါ်​ပညာက ကက်သလစ်​ချာ့ခ်ျ​ကို ယိုယွင်းပျက်စီးစေခဲ့မှန်း လာဖဲဗ် ကောင်း​ကောင်း သတိပြု​မိခဲ့တယ်။ (မာကု ၇:၇; ကောလောသဲ ၂:၈) ထူးဆန်းတဲ့ လူ့​အယူအဆ​တွေကြောင့် လူ​တွေ ထပ်မံ​လမ်းမလွှဲ​စေဖို့ ကမ္ဘာ​တစ်ဝန်း​လုံး​မှာ ခရစ်ဝင်ကျမ်း​တွေ​ကို တိကျ​မှန်ကန်စွာ အသိပေး ကြေညာ​ရမယ့်​အချိန် ရောက်ပြီလို့ သူ​ယုံကြည်​ခဲ့တယ်။

ပြင်သစ်​စကားနဲ့ ကျမ်းစာ​ဘာသာပြန်​တာကို တားဆီး​ကြ​သူတွေ​ရဲ့ မှားယွင်း​တဲ့ အကြောင်း​ပြချက်​ကို ဖော်ထုတ်​ဖို့​လည်း လာဖဲဗ်  ကြိုးစား​ခဲ့တယ်။ သူတို့ရဲ့ အရေခြုံ​ဟန်ဆောင်​မှု​ကို ဖော်​ထုတ်ပြီး “ရိုးသားတဲ့ ကျေးလက်​က​လူတွေ​ကို မိခင်​ဘာသာ​စကား​နဲ့ ခရစ်ဝင်​ကျမ်း မဖတ်​စေချင်​ဘူး​ဆိုရင် ယေရှု​ခရစ် မိန့်မှာ​ခဲ့တာ​တွေကို လိုက်နာ​နိုင်ဖို့ လူတွေကို သူတို့ ဘယ်လို​လုပ် သင်ပေး​နိုင်မှာလဲ” လို့ပြောခဲ့တယ်။—ရောမ ၁၀:၁၄။

ပဲရစ်​မြို့၊ စောဘော်န်​တက္ကသိုလ်​ရဲ့ ဓမ္မ​ပညာရှင်​တွေက လာဖဲဗ်​ကို နှုတ်ပိတ်​ဖို့ ကြိုးစား​လာကြတာ မဆန်းပါဘူး။ ၁၅၂၃ ခုနှစ်၊ သြဂုတ်လ​ရောက်​တဲ့အခါ ဒေသခံ​ဘာသာ​စကား​နဲ့ ကျမ်းစာ​ဘာသာ​ပြန်တာ၊ အဓိပ္ပာယ် ရှင်းလင်း​ဖွင့်ပြ​တာဟာ “ချာ့ခ်ျကို ထိခိုက်​နစ်နာ​စေတယ်” ဆိုပြီး ပိတ်ပင်​ခဲ့ကြ​တယ်။ ပြင်သစ်​ဘုရင် ဖရန်စစ် ၁ ကသာ ကြား​မဝင်​ခဲ့ရင် သူ့ကို မိစ္ဆာ​ဒိဋ္ဌိ​လို့ သတ်မှတ်ပြီး စီရင်ချက်​ချပစ်မှာပဲ။

လာဖဲဗ်ဟာ လူ​တွေရဲ့ ဝေဖန်​ထိုးနှက်တဲ့ စကား​တွေကြောင့် ကျမ်းစာ​ဘာသာ​ပြန်တဲ့ အလုပ်​ကနေ အာရုံ​ပြောင်း​သွားဖို့ သူ့​ကိုယ်သူ ခွင့်မပြု​ခဲ့ဘူး။ ဓမ္မသစ်​ကျမ်း​လို့ လူ​အများ​ခေါ်တဲ့ ဂရိ​ကျမ်းစောင်​တွေကို အပြီးသတ် ဘာသာ​ပြန်ဆို​ပြီးနောက် ၁၅၂၄ ခုနှစ်​မှာ ဆာလံ​ကျမ်းကို ပြင်သစ်​စကား​နဲ့ ထုတ်ဝေ​ခဲ့တယ်။ သူ့​ရည်ရွယ်​ချက်​ကတော့ ယုံကြည်​သူတွေ “ပြင်းပြတဲ့ ကြည်ညို​ကိုင်းရှိုင်း​မှု၊ နက်ရှိုင်း​တဲ့ ခံစားမှု​နဲ့” ဆုတောင်း​နိုင်ဖို့ပဲ။

စောဘော်န်​တက္ကသိုလ်​ရဲ့ ဓမ္မ​ပညာရှင်​တွေဟာ လာဖဲဗ်​ပြန်ဆိုထားတဲ့ ဂရိ​ကျမ်းစောင်​တွေကို အချိန်​မဆိုင်း​ဘဲ နှိုက်နှိုက်​ချွတ်ချွတ် ဆန်းစစ်​ပြီးနောက် အဲဒီ​ကျမ်းစောင်​တွေကို လူထု​ရှေ့မှာ မီးရှို့​ရမယ်လို့ အမိန့်ချ​ခဲ့​တယ်။ သူ့ရဲ့​တခြား​ကျမ်းစောင်​တွေကိုလည်း “မာတင်​လူသာ​ရဲ့ ဒိဋ္ဌိ​အယူ​ကို ထောက်ခံ​တဲ့​ကျမ်းတွေ” ဖြစ်တယ်​လို့ ကြေညာ​ခဲ့တယ်။ ဖြေရှင်းချက်​ပေးဖို့ ဓမ္မ​ပညာရှင်​တွေ ဆင့်ခေါ်​တဲ့အခါ လာဖဲဗ်က “ဆိတ်ဆိတ်​နေဖို့” ဆုံးဖြတ်ပြီး စထရာစ်ဘူ​မြို့​ကို ထွက်ပြေး​သွား​တယ်။ အဲဒီမှာ ကျမ်းစာ​ဘာသာပြန်​တဲ့ အလုပ်​ကို သိုသို​သိပ်သိပ် ဆက်လုပ်​ခဲ့တယ်။ လူ​တချို့က သူ​ထွက်ပြေး​သွားတာကို သူရဲဘောကြောင်​တယ်လို့ ယူဆ​ကြပေမဲ့ တန်ဖိုးကြီး “ပုလဲ” နဲ့​တူ​တဲ့ ကျမ်းစာ​အမှန်တရား​ကို သူတို့တန်ဖိုး​မထားတဲ့​အတွက် ဒီနည်းနဲ့​တုံ့ပြန်​တာ အကောင်းဆုံး​ပဲလို့ သူ​ယုံကြည်​ခဲ့တယ်။—မဿဲ ၇:၆။

လာဖဲဗ် တိမ်းရှောင်​နေတာ တစ်နှစ်​နီးပါး​ကြာ​တဲ့​အခါ ပြင်သစ်​ဘုရင် ဖရန်စစ် ၁ က အသက်​လေးနှစ်​အရွယ် သားတော်​ချားလ်စ်​ကို အနီးကပ်​သင်ကြား​ပေးဖို့ သူ့ကို တာဝန်​ပေး​လိုက်တယ်။ ဒီ​တာဝန်​ကြောင့် ကျမ်းစာ​ဘာသာပြန်​တာကို အပြီး​သတ်ဖို့ လာဖဲဗ်အတွက် အချိန်​အများကြီး ရသွား​တယ်။ ၁၅၃၀ ခုနှစ်​ရောက်​တော့ သူ​ဘာသာပြန်​ထားတဲ့ လုံးချင်း​ကျမ်းစာ​ကို ပြင်သစ်​မှာ မဟုတ်ဘဲ ဘယ်လ်ဂျီယံ​နိုင်ငံ၊ အန့်တဝပ်​မြို့​မှာ ဧကရာဇ်​ချားလ်စ် ၅ ရဲ့ ခွင့်ပြုချက်​နဲ့ ပုံနှိပ်​ခဲ့တယ်။ *

ချာ့ခ်ျ​ဟာ လူ့ထုံးတမ်း​စဉ်လာတွေကို စွန့်လွှတ်​ပြီး ကျမ်းစာ​မှာပါတဲ့ စစ်မှန်​တဲ့​အသိပညာ​ဘက် ခြေဦး​လှည့်လာမယ်လို့ ဘဝ​တစ်လျှောက်လုံး လာဖဲဗ် မျှော်လင့်​ခဲ့တယ်။ “ကျမ်းစာ​ကို ကိုယ်တိုင် ဖတ်ရှု​လေ့လာ​တာဟာ တကယ်​တော့ ခရစ်ယာန်​ယောက်တိုင်း​ရဲ့ အခွင့်အရေး​နဲ့ တာဝန်ပဲ” လို့ သူ​အခိုင်အမာ ယုံကြည်​ခဲ့​တယ်။ ဒါကြောင့် ကျမ်းစာ​ကို လူတိုင်း​ရရှိ​နိုင်ဖို့ သူ​အစွမ်းကုန် ကြိုးစား​ခဲ့တယ်။ ချာ့ခ်ျကို ပြုပြင်​ပြောင်းလဲ​စေချင်​တဲ့ သူ့ဆန္ဒ မပြည့်ဝ​ခဲ့​ပေမဲ့ သမ္မာ​ကျမ်းစာ​ကို သာမန်​လူ​တွေ ဖတ်နိုင်​ဖို့ သူ​အစွမ်းကုန် ကူညီ​ခဲ့တယ်​ဆိုတာက​တော့ ဘယ်သူမှ မငြင်း​နိုင်တဲ့အချက်​ပါပဲ။