IS-6 LEZZJONI
Il-bżonn tal-valuri morali
X’INHUMA L-VALURI MORALI?
Nies li għandhom valuri morali jifhmu x’inhu tajjeb u ħażin. Huma ma jiddeterminawx x’inhu tajjeb u ħażin skont kif ikunu qed iħossuhom dak il-ħin. Minflok, il-valuri tagħhom huma bbażati fuq prinċipji li jaġixxu bħala gwida għall-imġiba tagħhom, anki meta ħadd ma jkun qed jarahom.
GĦALA HU IMPORTANTI LI T-TFAL IKOLLHOM VALURI MORALI?
It-tfal jiġu bbombardjati b’ideat foloz dwar il-morali, kemm jekk min-nies li jmorru l-iskola magħhom, mill-mużika li jisimgħu, jew mill-films u l-programmi li jaraw. Dawn l-influwenzi jistgħu jġegħluhom jiddubitaw jekk dak li tgħallmu hux tajjeb jew ħażin.
Dan hu speċjalment minnu matul l-adoloxxenza. Sa dak iż-żmien, jgħid il-ktieb Beyond the Big Talk, huma “għandhom bżonn jifhmu li ħafna nies se jagħmlulhom pressjoni biex jaġixxu b’ċertu mod sabiex oħrajn jaċċettawhom, u għandhom bżonn jitgħallmu jieħdu deċiżjonijiet li jkunu jaqblu mal-valuri u l-għażliet tagħhom stess, anki jekk il-ħbieb tagħhom ma jiħdux pjaċir b’dan.” B’mod ċar, it-taħriġ għandu bżonn jibda qabel isiru adoloxxenti.
KIF TGĦALLIMHOM IL-VALURI MORALI
Għallimhom b’mod ċar x’inhu tajjeb u ħażin.
PRINĊIPJU BIBLIKU: “Nies maturi . . . għandhom is-sensi tagħhom imħarrġin biex jagħrfu jagħżlu kemm it-tajjeb u kemm il-ħażin.”—Ebrej 5:14.
-
Uża kliem li jiddefinixxi l-affarijiet bħala li huma tajbin jew ħżiena. Uża s-sitwazzjonijiet taʼ kuljum u enfasizza l-kuntrast: “Din hi onestà; dik mhix onestà.” “Din hi lealtà; dik mhix lealtà.” “Din hi qalb tajba; dik mhix qalb tajba.” Eventwalment, it-tfal tiegħek se jitgħallmu liema affarijiet jistgħu jagħmlu għax huma tajbin u liema affarijiet m’għandhomx jagħmlu għax huma ħżiena.
-
Spjega għala xi ħaġa hi tajba jew ħażina. Pereżempju, staqsi mistoqsijiet bħal: Għala hu tajjeb li tkun onest? Il-gideb kif jistaʼ jkisser il-ħbiberiji? Għala hu ħażin li tisraq? Uża raġunar tajjeb li jgħin lit-tfal tiegħek jiżviluppaw is-sensi tagħhom taʼ dak li hu tajjeb u ħażin.
-
Enfasizza għala hu tajjeb li jkollhom livelli morali tajbin. Int tistaʼ tgħid: “Jekk tkun onest, in-nies se jafdawk,” jew “Jekk tkun qalbek tajba, in-nies se jieħdu pjaċir jagħmluha miegħek.”
Agħmel ċert li l-familja kollha tkun magħrufa li tgħix fi qbil maʼ dawn il-morali tajbin.
PRINĊIPJU BIBLIKU: “Ibqgħu agħtu prova taʼ x’intom.”—2 Korintin 13:5.
-
Dawn il-valuri għandhom ikunu parti mill-familja tiegħek sabiex verament tkun tistaʼ tgħid:
-
“Fil-familja tagħna ma nigdbux.”
-
“Aħna ma nweġġgħux lil oħrajn jew ngħajtu magħhom.”
-
“Aħna ma nitkellmux b’kattiverija u ma noffendu lil ħadd.”
-
It-tfal tiegħek se jaraw li l-valuri morali mhumiex sempliċi regoli imma huma livelli li l-familja trid tkun magħrufa għalihom.
-
Iddiskuti spiss il-valuri tal-familja tiegħek maʼ wliedek. Uża sitwazzjonijiet taʼ kuljum biex tgħallimhom. Int tistaʼ tqabbel il-valuri tiegħek maʼ dawk li jiġu ppreżentati fuq it-televixin jew l-iskola. Staqsihom mistoqsijiet bħal: “Kieku int x’kont tagħmel?” “Kieku l-familja tagħna kif kienet taġixxi f’din is-sitwazzjoni?”
Saħħaħ il-valuri morali.
PRINĊIPJU BIBLIKU: “Żommu kuxjenza tajba.”—1 Pietru 3:16.
-
Faħħar imġiba tajba. Jekk it-tfal juru valuri morali tajbin, faħħarhom u spjegalhom għala. Pereżempju, tistaʼ tgħid: “Kont onest. Jien kburi bik.” Jekk it-tifel jistqarr li għamel xi ħaġa ħażina, qabel tikkoreġih, faħħru b’mod sinċier talli kien onest.
-
Ikkoreġi mġiba ħażina. Għin lit-tfal tiegħek jaċċettaw ir-responsabbiltà għall-azzjonijiet tagħhom. It-tfal għandhom ikunu jafu x’għamlu ħażin u kif l-imġiba tagħhom hi differenti minn kif taġixxi normalment il-familja. Xi ġenituri jżommu lura milli jgħidu lil uliedhom x’għamlu ħażin għax ma jkunux iridu jiskuraġġuhom, imma li titkellem magħhom dwar l-imġiba ħażina se tgħin lit-tfal biex jiżviluppaw kuxjenza li tkun sensittiva għal dak li hu tajjeb u ħażin.