Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

Yãmb ra miime bɩ?

Yãmb ra miime bɩ?

Tẽn-vaeesdbã yãa kaset sẽn wilgd tɩ Biiblã sẽn yetã yaa sɩd bɩ?

Desẽ sẽn bilgd Asiiri rĩm a Sargõ a yiib-n-soabã. B gomda a yell Ezai 20:1

Sebr a yembr yeelame tɩ masã, tẽn-vaeesdbã maasem yĩnga, d tara kaset sẽn wilgd tɩ Biiblã babg ning b sẽn da gʋls ne hebre wã sẽn gom neb nins yellã sʋka, na maan bãmb 50 n sɩd zĩndi. Zida la Israyɛll rĩm-dãmb 14 n be nin-kãens sʋka. Kẽer yaa rĩm-dãmb neb wʋsg sẽn mi wa a Davɩɩd la a Ezekɩase, tɩ sãnda yaa rĩm-dãmb neb wʋsg sẽn pa mi wa a Menahem la a Peka. Faraõ-rãmb a 5 la rĩm-dãmb 19 sẽn yɩ Asiiri, Babilon, Moaab, Pɛrs la Siiri rĩm-dãmb me n be nin-kãens sʋka. La tẽn-vaeesdbã sẽn yã bũmb ninsã pa gomd rĩm-dãmb yell bal ye. B yãa kaset sẽn wilgd tɩ maan-kʋʋdb kãsem-dãmba, gʋlsd la nin-kãsems a taab Biiblã sẽn gomd b yell sɩd zĩndame.

Sebrã paasame tɩ bãngdb wʋsg sak n deegame tɩ yaa nin-kãens yell la b sẽn gomd Biiblã pʋgẽ wã. Biiblã babg ning b sẽn gʋls ne gɛrkã pʋgẽ, b goma neb kẽer yelle, tɩ tẽn-vaeesdbã yã kaset sẽn wilgd tɩ b sɩd zĩndame. Wala makre, a Herood, a Põos Pɩlat, a Tɩbɛɛr, a Kayif la a Serzius Polus.

Wakat bʋg tɛk la b pa le yã gɩgemd Biiblã sẽn gomd tẽns nins yellã pʋsẽ?

Bõn-yẽeg desẽ sẽn be Babilon lalg zugu

Rũndã-rũndã, d pa tõe n yã gɩgemd Palɛstin weoog baa a ye pʋgẽ ye. La Biiblã pʋgẽ, b goma gɩgemd yell na maan naoor 150, tɩ wilgdẽ tɩ Biiblã gʋlsdb ra mii gɩgemd sõma. Naoor wʋsgo, Biiblã sã n gomd gɩgemd yelle, yaa makr bũmbu. La kibay kẽer gomda gɩgemd meng-meng yelle. Wala makre, b wilgame t’a Samsõ, a Davɩɩd la a Benaza kʋʋ gɩgma. (Bʋkaoodba 14:5, 6; 1 Sãmwɛll 17:34, 35; 2 Sãmwɛll 23:20) Biiblã goma neb gɩgma sẽn kʋ me yelle.1 Rĩm dãmba 13:24; 2 Rĩm dãmba 17:25.

Pĩnd wẽndẽ wã, gɩgemd ning buud sẽn da be Palɛstinã ra bee Aazimineer me, Gɛrse, Siiri, Mezopotami la Ẽnde. Pors Oriã nebã ra zoeta bõn-yẽega, la b ra nong-a me. Woto kɩtame tɩ b ra wae n maand bõn-yẽeg desẽ-rãmb bũmb toor-toor zutu. Wala makre, Babilon rĩm-dãmbã sẽn da tũud sor ning n kẽed b na-yirã goabg la rɩtgo, b ra maana bõn-yẽes desẽ-rãmb lalsã zut ne tãn-koɛɛm sẽn maneg tɩ pɩnda.

Yʋʋmd 1200 wã sẽnese, neb nins sẽn yi Erop soolmẽ wã n tɩ zab ne moeembã Palɛstinã kẽer yeelame tɩ bãmb kʋʋ bõn-yẽese. Wõnda yɩɩ yʋʋmd 1300 wã poor bilf la bõn-yẽesã menem Palɛstin soolmẽ wã. La kẽer yetame tɩ bõn-yẽes kell n zĩnda Mezopotami la Siiri n tãag yʋʋmd 1800 wã loogr poore, la tɩ Irã la Irake, b taa yʋʋmd 1900 wã loogr poore.