Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

Yãmb ra miime bɩ?

Yãmb ra miime bɩ?

Biiblã sẽn yãk a toogo, kaset bʋg n wilgd tɩ Israyɛll nebã ra yaa yembs Ezipti?

Biiblã yeelame tɩ Madiã nebã sẽn wa n tall a Zozɛf n kẽng Eziptã poore, a Zakoob ne a zakã rãmb yika Kana n kẽng Ezipti. B tɩ zĩnda zĩig ning b sẽn boond tɩ Gosɛn sẽn be Nill kʋɩlgã noore, Mediterane mogrã sɛɛga. (Sɩng. 47:1, 6) Israyɛll nebã ‘ra fɩɩgame n pid tẽngã, la b pãngã rag n tara paasgo.’ Woto kẽesa Ezipt nebã rabeem, tɩ b modg Israyɛll nebã tɩ b lebg yembse.—Yik. 1:7-14.

Rũndã-rũndã, neb n yet tɩ kiba-kãnga pa sɩd zĩndi, la tɩ yaa soalem bala. Baa ne rẽ, kaset beeme n wilgd t’a Sɛm * yagensã ra yaa yembs pĩnd wẽndẽ Ezipt tẽngẽ wã.

Wala makre, tẽn-vaeesdbã wa n yãa tẽng sẽn lebg raboog n be Ezipt tẽngã nug-rɩtgo. Bãngd a John Bimson wilgame tɩ kaset beeme sẽn wilgd t’a Sɛm yagensã rot sẽn ta 20 bɩ sẽn yɩɩd rẽ n da be zĩ-kãnga. Sẽn paase, a James Hoffmeier sẽn yaa Ezipt tẽngã kʋdem yel-mitã yeelame: “Yʋʋmd 1800 wã sẽnes n tãag yʋʋmd 1540 sẽn deng a Zeezi rogmã, Ezipt ra yaa zĩ-neere, hal t’a Sɛm yagens nins sẽn da be Aazi soolmã yaangã ra yikd b tẽngẽ wã n wat n vɩ be.” A paasame: “Wakat kãng kell n zemsa ne a Abrahaam, a Izaak la a Zakoob rãmb wakatã, tɩ kell n yaa wa Sɩngr sebrã sẽn bilgd yɛlã sẽn da yaa to-to wakat kãngã.”

Bũmb a to la b yã Ezipt tẽngã nug-goabga, tɩ rẽ me yaa kaseto. Yaa yʋʋmd 2000 n tãag yʋʋmd 1600 sẽn deng a Zeezi rogmã sẽnes papiris sebre. Yembs sẽn da tʋmd Ezipt neb zagsẽ yʋy la b ra gʋls a zugu. Yʋy-kãens sʋka, bãmb 40 la zak yaa a Sɛm yagensã yʋya. Yembs kãensã kẽer tʋʋm da yaa rɩɩb seglgo, fut wʋgbo, la tʋʋm-wɛgl a taaba. A Hoffmeier yeelame: “Sẽn mik tɩ sẽn yɩɩd neb 40 n da tʋmd zag-yɛng pʋgẽ Ezipt tẽngã nug-goabgã, wilgdame t’a Sɛm yagens nins sẽn da be Eziptã sõor da waoogame, sẽn yɩɩd fãa sẽn da be-b Nill kʋɩlgã noor Mediterane mogrã sɛɛgã.”

Tẽn-vaeesd a David Rohl yeelame tɩ yembs nins yʋy sẽn da be sebrã zugã kẽer wõnda yʋy sẽn be Biiblã pʋgẽ. Wala makre, sebrã zugu, yʋy kẽer ra wõnda Isakaare, Asɛɛre, la Sɩfra. (Yik. 1:3, 4, 15) A Rohl baasa a gomdã n yeel tɩ “woto yaa kaset tɩ Israyɛll nebã ra yaa yembse, n be Ezipti.”

Bãngd a Bimson yeelame: “Biiblã sẽn gomd Israyɛll nebã sẽn yɩ yembs Ezipt la b sẽn wa n yikã yellã yaa kibar sẽn sɩd zĩndi.”

^ sull 4 A Sɛm ra yaa a Nowe biiga. A Sɛm yagensã yaa Elam nebã, Asiiri nebã, pĩnd wẽndẽ Kalde nebã, Israyɛll nebã, n paas buud a taab sẽn be Araab rãmbã soolmẽ.