Skip to content

Uzye Aina Klistu Yalizile Ukusunga Isabata?

Uzye Aina Klistu Yalizile Ukusunga Isabata?

Vino Baibo yalandapo

 Aina Klistu yatalinzile ukusunga isabata cila mulungu. Aina Klistu yakayela “masunde yakwe Klistu” nupya pa masunde yaya pataya ilyalanda ukuti yalinzile ukusunga isabata. (Galatiya 6:2; Kolose 2:16, 17) U mulandu ci uno twasininkizizya vivyo? Ca kutandikilako, lekini tulande pali kuno isabata lyafuma.

Uzye isabata i cani?

 Izwi lyakuti “isabata” lyafuma ukwi izwi lya Ciyebulai ilikapiliula ukuti “ukupuza nanti ukuta.” Lyatandikilepo ukuzanwa muli Baibo mu masunde yano Leza wapeezile aina Izlaeli ya mpiti. (Kufuma 16:23) Isunde lyakwe namba 4 pa Masunde 10 likati: ‘Waiusya uwanda wi Sabata nu kuusunga nu muzilo. Mu manda mutanda waomba imilimo yako yonsi. Lelo uwanda uwalenga cinimbali wene i sabata kuli ne Yeova Leza wako. Utaomba umulimo mu wanda uu.’ (Kufuma 20:8-10) Isabata lyatandikanga pali Cisano lino ilanzi lyawa ukufika pa Ciwelusi lino ilanzi lyawa. Pa nsita ii, aina Izlaeli yatafumanga pano ikalanga, yatakozyanga umoto, ukutiiya inkwi nanti ukusenda iviya. (Kufuma 16:29; 35:3; Mpendwa 15:32-36; Yelemiya 17:21) Ukukanasunga isabata wali u mulandu ukulu cuze.—Kufuma 31:15.

 Amanda yamwi amuli kalenda wa Yayuda ali wakwe uwanda uwalenga 7 nu mwaka uwalenga 50 yayamanga ukuti masabata. Umu myaka ya masabata, kutayanga ukulima nupya aina Izlaeli yatayapatikizyanga ukulipila inkongole.—Aina Levi 16:29-31; 23:6, 7, 32; 25:4, 11-14; Malango 15:1-3.

Impolelwa yakwe Yesu yalenga isunde lya kulondela Isabata ukuta ukuomba

U mulandu ci uno isunde lya kulondela Isabata lisiombela uku Ina Klistu?

 Isunde lya kulondela Isabata lyaombanga sile uku antu alondelanga Masunde yano yapeezilwe ukupitila muli Mose. (Malango 5:2, 3; Ezekelo 20:10-12) Leza atalondanga ukuti antu yauze nayo yakwata isabata. Nupya, na Ayuda kwene yakulwilwe nu kuya “antungwa kufuma ku kuteekwa na Masunde” yakwe Mose ukwikako sile na Masunde 10 ukupitila mu mpolelwa yakwe Yesu Klistu. (Loma 7:6, 7; 10:4; Galatiya 3:24, 25; Efeso 2:15) Ukucila ukulondela Masunde Yakwe Mose, Aina Klistu yakalondela isunde ilikulu kuluta ilyakutemwa.—Loma 13:9, 10; Ayebulai 8:13.

Ivya ufi api Sabata

 Ufi: Leza watandike Isabata lino wapuziile pa wanda uwalenga 7.

 Icisinka: Baibo ikati: “Nga Leza apolelela uwanda uwalenga cinimbali, aupaatula kuti uye uiyele. Pano pa wanda uu walanga watamala umulimo wakwe onsi wa kuumba, nga apuuza.” (Utandiko 2:3, Amazwi Yakwe Leza) Umu cikomo cii mutaya masunde ku yantu lelo amazwi pali vino Leza wacitile pa wanda uwalenga 7 lino wamala ukuumba. Baibo italandapo aliwensi uwalondelanga isabata lino Mose atatala wapeela masunde.

 Ufi: Aina Izlaeli yalondelanga Isunde li Sabata ala yatali yapokelele Masunde Yakwe Mose.

 Icisinka: Mose wanenyile aina Izlaeli ukuti: “Yeova Leza witu wapangine upangano naswe pa Mwamba wa Holebu,” impanga iyazingulwike Umwamba wa Sinai. Umu upangano uu mwali ni sunde lya kulondela Isabata. (Malango 5:2, 12) Ivyacitikilanga aina Izlaeli pa wanda wi sabata vyalangilila sile ukuti yatasunganga isabata lyonsi. Ndi cakuti aina Izlaeli yalondela isunde li sabata uku cisila lino yali umu Eguputo, uzye isabata nga lyaiusyanga uli uku kululwa kwao ukufuma umu Egupto wakwe vino Leza walanzile ukuti avino cali nu kuya? (Malango 5:15) U mulandu ci uno yanenyilwe ukukanasoola mana pa wanda walenga 7? (Kufuma 16:25-30) Nupya u mulandu ci uno yatamanyile vino yangacita umuntu uwatandikilepo ukutama isunde lya kusunga Isabata?—Mpendwa 15:32-36.

 Ufi: Isabata upangano utalinzile ukuputuka fwandi sabata lilinzilwe ukusungwa.

 Icisinka: Mabaibo yamwi yakalanda api Sabata ukuti “upangano wa manda pe.” (Kufuma 31:16, King James Version) Nomba izwi lya Ciyebulai ilyasenulwa ukuti “amanda pe” lingapiliula nu kuti “ukufika pa nsita imwi itamanyikwe uku nkoleelo” cisikupiliula ukuti amanda pe. Baibo ikaomvya izwi ilililimwi ukukulondolola pali usimapepo wa mu Izlaeli uno Leza watiile ukuomvya imyaka 2000 iyatipita.—Kufuma 40:15; Ayebulai 7:11, 12.

 Ufi: Aina Klistu yalinzile ukusunga Isabata pano Yesu wasunganga Isabata.

 Icisinka: Yesu wasunganga Isabata pano wali Umuyuda, uwalondekwanga ukuvwila Masunde Yakwe Mose. (Galatiya 4:4) Lino Yesu wafwile, Isunde lii ilya upangano ukwikako ni li Sabata vyafumiziwepo.—Kolose 2:13, 14.

 Ufi: Paulo wali Umwina Klistu nomba wasunganga Isabata.

 Icisinka: Paulo wingile umu ng’anda ya mapepo pa wanda wi Sabata, nomba wene atasunzile Isabata pamwi na Ayuda. (Milimo 13:14; 17:1-3; 18:4) Lelo walondile intambi izyaliko pa nsita iya lino wasimikile ilandwe lisuma umu mang’anda ya mapepo, pano yakalanda aenyi yayamanga ukuti yangakomelezya yonsi akongine. (Milimo 13:15, 32) Paulo wasimikilanga “cila wanda” asi api Sabata sile.—Milimo 17:17.

 Ufi: Isabata lya Ina Klistu likayako pa Mulungu.

 Icisinka: Muli Baibo mutaya isunde ilyalanda ukuti Aina Klistu yalinzile ukupeela insita yao ikulu apa wanda wa pa Mulungu uku kupuuza nu kupepa. Aina Klistu akutandikilako, uwanda wa pa Mulungu wali uwanda wa kuomba wakwe vino yacitanga uku manda yauze. Baibo ya The International Standard Bible Encyclopedia yalanzile ukuti: “Muli ya 1300 ali muno yatandike ukucita ivintu vino yakacita pa kusunga isabata pa wanda wa pa Mulungu, lino [imipepele ya ufi iyali umu mpanga ya Loma] Constantine wapeezile isunde lyakuti imilimo imwi italinzile ukuombwa pa wanda wa pa Mulungu.” a

 Nomba tungalanda uli pa vipande vimwi ivikaloleka kwati vikalanda ukuti uwanda wa pa Mulungu u wanda uiyele? Baibo ikalanda ukuti umutumwa Paulo walilile pamwi na Ina Klistu yauze “pa wanda wakutandika mulungu,” kuli kuti pa Mulungu, nomba ukucita vii kwali sile ningo pano uwanda uwali nu kulondelelapo Paulo wali nu kupita. (Milimo 20:7) Vivyo kwene avino cali nu ku vilongano vyuze, yayanenyile ukusunga impiya “pa wanda wakutandika mulungu,” kuli kuti pa Mulungu, izyali nu kuomba uku mulimo wa kwazwa yauze, nomba litali isunde yali nu kuipingwila aineco. Imisangulo yasungilwanga uku ng’anda itaali nu kutwalwa kuno yalonganilanga.—1 Kolinto 16:1, 2.

 Ufi: Iciipe ukusoololapo uwanda onga cila mulungu uwa kupuuza nu kupepa.

 Icisinka: Baibo itapeela isunde pano Umwina Klistu cila muntu alinzile ukuipingwila.—Loma 14:5.

a Lolini ibuku lyakuti the New Catholic Encyclopedia, Second Edition, Volyumu 13, ifwa 608.