Skip to content

Uzye Masunde 10 Yakwe Leza Ali Vyani?

Uzye Masunde 10 Yakwe Leza Ali Vyani?

Vino Baibo yalandapo

 Masunde 10 a masunde yano Leza wapeezile uluko lwa mpiti ulwa ina Izlaeli. Nupya masunde yaa yamanyikwa ukuti Mazwi 10, izina ilasenulwa vivi kwene vino yalemba umwi zwi lya Ciyebulai ilyakuti ʽaseʹreth had·deva·rim. Izwi lii likazanwa imiku itatu muli Pentateuch (Torah), kuli kuti mu mabuku 5 akutandikilako muli Baibo. (Kufuma 34:28; Malango 4:13; 10:4) Izwi ilyalingana na lii ilya mu Cigiliki deʹka (cikupiliula 10) loʹgous (cikupiliula mazwi), uukwafuma izwi lyakuti “Decalogue.”

 Leza walemvile Masunde 10 pa mawe yaili nu kuyapeela kuli Mose kasema wakwe apa Mwamba wa Sinai. (Kufuma 24:12-18) Masunde 10 yalembwa pali Kufuma 20:1-17 na pa Malango 5:6-21.

 Masunde 10

  1.   Wapepa sile Yeova Leza.—Kufuma 20:3.

  2.   Utapepa utuluwi.—Kufuma 20:4-6.

  3.   Utalumbula izina lyakwe Leza umu nzila iipe.—Kufuma 20:7.

  4.   Walondela Isabata.—Kufuma 20:8-11.

  5.   Wacindika avyazi inu.—Kufuma 20:12.

  6.   Utakoma.—Kufuma 20:13.

  7.   Utacita ucende.—Kufuma 20:14.

  8.   Utaiya.—Kufuma 20:15.

  9.   Utapeela umboni wa ufi.—Kufuma 20:16.

  10.   Utakuumbwa.—Kufuma 20:17.

 U mulandu ci uno mitantikile ya Masunde 10 ikapusanila?

 Muli Baibo yatikamo manamba kuli cila sunde. Nomba imyelenganyizizye ikapusana pusana pali vino masunde yaa yalinzile ukutantikwa. Mutande wa masunde uli apapela u waseeka sana pa kutantika masunde yaa. Nomba, yamwi yakatantika Masunde 10 ivipusaneko. Upusano wa mitantikile ya masunde wayela pa lya kutandikilako, lyakwe ciili alino ni lya kusyalikizya. a

 U mulandu ci uno Leza wikiileko Masunde 10?

 Masunde 10 yali umu Masunde Yakwe Mose. Mu Masunde yayo mwali na masunde yauze ukucila pali 600 nupya yapanzile icipangano pali Leza nu luko lwa ina Izlaeli ulwa mpiti. (Kufuma 34:27) Leza walavile aina Izlaeli ukuti yali nu kuomba ningo ndi cakuti yakulondela Masunde Yakwe Mose. (Malango 28:1-14) Nomba umulandu ukalamba uno wikileko Isunde umulandu wakuti walondanga ukupekanya aina Izlaeli ku nsita ino Yesu uwalavilwe nanti Klistu aliza.—Galatiya 3:24.

 Uzye Aina Klistu yalinzile ukulondela Masunde 10?

 Awe. Leza wapeezile Masunde yakwe ukwikako sile na Masunde 10 uku luko lwa ina Izlaeli ulwa mpiti. (Malango 5:2, 3; Masamu 147:19, 20) Aina Klistu yatalinzile ukulondela Masunde Yakwe Mose, nupya na Ina Klistu Ayuda izile iyaya “antungwa kufuma ku kuteekwa na Masunde.” (Loma 7:6) b Masunde Yakwe Mose yapyanikiziwepo na “masunde yakwe Klistu” muno mwaya vyonsi vino Yesu wanenyile alondezi yakwe ukucita.—Galatiya 6:2; Mateo 28:19, 20.

 Uzye Masunde 10 yacindama ndakai?

 Ee. Pa mulandu wakuti Masunde 10 yakalanga vino Leza akaelenganya, yangatwazwa sana ndi cakuti tukuyawelenga nu kusambililapo. (2 Timoti 3:16, 17) Masunde 10 yemelela pa visinte ivingatwazwa nupya ivisiita ukuomba. (Masamu 111:7, 8) Alino ivisinte ivingi pa visinte kwene vii vyemelela pa visambilizyo ivyamanyikwa ukuti Upangano upya.—Lolini “Visinte vya Masunde 10 ivyali mu Upangano Upya.”

 Yesu wasambilizye ukuti Masunde Yakwe Mose yonsi kumwi na Masunde 10 yemelela pa masunde yaili akulu. Watiile: “Uwatemwa Mwene[Yeova] Leza wako nu mwenzo wako onsi, nu umi wako onsi, na mano yako yonsi.’ Lii lili sunde likulu nupya ilyacindama kuluta Masunde onsi. Na lyakwe ciili likoline na lii, nalyo likati, ‘Uwatemwa umuzo ndi vino waitemwa.’ Masunde alembwa mu mpapulo zyakwe Mose nga nu mu mpapulo zyakwe yakasema yonsi kwene yemelela pa Masunde yaa, oili.” (Mateo 22:34-40) Fwandi nanti icakuti Aina Klistu yatalinzile ukulondela Masunde Yakwe Mose, yapeelwa isunde lya kutemwa Leza na antu yauze.—Yoane 13:34; 1 Yoane 4:20, 21.

 Visinte vya Masunde 10 ivyali mu Upangano Upya

Icisinte

Pano ivyeo vya Upangano Upya vifumile

Wapepa sile Yeova Leza

Umbwilo 22:8, 9

Utapepa utuluwi

1 Kolinto 10:14

Wacindika izina lyakwe Leza

Mateo 6:9

Wapepa Leza lyonsi

Ayebulai 10:24, 25

Wacindika Avyazi yako

Efeso 6:1, 2

Utakoma

1 Yoane 3:15

Utacita ucende

Ayebulai 13:4

Utaiya

Efeso 4:28

Utapeela umboni waufi

Efeso 4:25

Utakumbwa

Luka 12:15

a Ayuda yene kufuma sile na mpiti “yalemba ukuti pa Kufuma 20:2 ali sunde ilyatandikilako alino ipalondelela na lyuze mu vikomo 3-6; kuli kuti lyakwe ciili.” (The Jewish Encyclopedia) Nupya, ya Katolika yakati Ukufuma cipande 20, vikomo 1-6, paya isunde lyonga. Fwandi isunde lya kulumbula izina lyakwe Leza mu nzila iipe likaya i lyakwe ciili. Pakuti masunde yonsi yaye ningo ningo 10 yene yankanya paili isunde lya kusyalikizya ilyakaanya ukukumbwa muka mweneco ni vikwatwa vyakwe.

b Pali Loma 7:7 yaomvya isunde lyakwe namba 10 ukuya icilangililo ci “sunde” fwandi calenga tumanye ukuti mu Masunde Yakwe Mose mwaya na Masunde 10.