Yesu walanzile ukuti: “Inko zilakatukilana, na mawene yalakatukilana. Kulaya vilundumusi vikulu, vipowe, nga ni mpungo konsi konsi.” (Luka 21:10, 11) Ukucitika kwa vintu vii vyonsi pa nsita ili yonga kwene, kukulangilila ukuti “Uwene Wakwe Leza uli pipi nu kwiza.” Uzye ivintu vii vikucitikila pamwi umu nsi yonsi? Uvwini vikulanga ukuti vikucitika.

1. INKONDO

Mu 1914 kwali inkondo itatazile iyeko kufuma pano antu yayelileko. Aasambilila pa malyasi ya mpiti yakalanda pa mwaka wa 1914 ukuti u mwaka uno ivintu vyasenwike pano ali mwaka uno inkondo ya nsi yonsi yatandike. Pa nkondo iya apano ivyanzo ivipisye ivili wakwe vimotoka ivyakwata ivyanzo vya nkondo, mabomu yano yakaponya ukufuma umu ndeke, ivifuti vikulu, umuza umwaya sumu, ni vyanzo vyuze ivipisye vyatandikiile ukuomba. Nupya kwizile ikuya inkondo ya nsi yonsi yakwe ciili muno mwali ivyanzo vya maka sana. Ukufuma umu 1914, antu mu ncende izipusanepusane yakaalwa inkondo, na cico calenga antu aingi ukufwa.

2. VILUNDUMUSI

Ibuku lino yakati Britannica Academic lyalanzile ukuti cila mwaka kukaya ivilundumusi vikalamba kufika kuli 100 ivikaonona sana ivintu. Lipoti iyafumile kuli ya United States Geological Survey yalanzile ukuti: ukufuma umu 1900 tukaenekela ivilundumusi vikalamba 16 cila mwaka.” Nanti icakuti yamwi yangelenganya ukuti ndakai kutaya sana ivilundumusi pano antu yakwata inzila izingi zya kupimilamo lino vimacitika, icisinka i cakuti, ivilundumusi ivikacitika umu nsi yonsi, vikalenga antu kucula sana nu kufwa kuluta vino cali mpiti.

 3. VIPOWE

Ivipowe vikayako pa mulandu ni nkondo, mafisakanwa, kutala kwa mpiya nanti ukukanatantika ningo ivya ulimi. Umu 2018 akaungwe kakalolekesya pa vyakulya kalanzile ukuti: “Umu nsi yonsi, antu 821 milyoni yasikwata ivyakulya ivikumanile lyene antu 124 milyoni yakwikala inzala. Ulwale wa nzala nao walenga ana umupipi na 3.1 milyoni ukufwa cila mwaka. Umu mwaka wa 2011, ana ukufika ku mapesenti 45 yafwile uku nzala umu nsi yonsi.

4. MALWALE NI VIKUKO

Ulupapulo lwa kaungwe ka World Health Organization lwalanzile ukuti: “Mu myaka yakwe ya 2000 mwacitika ivikuko ivikulu ivingi. Malwale ya mpiti ali wakwe kolela, malwale akaambukila na yellow fever yawela, nupya kwaya na yauze apya wakwe SARS, cifine icipisye, MERS, Ebola na Zika (ulwale uukalenga wongowongo ukukanakula).” Alino nu ulwale wakwe COVID-19 uwatandike likwene. Nanti icakuti ya sayansi na ya dokota yasambilila ivingi pa malwale, yatazana ivyakupozya malwale nu kusisyapo indwala izikakoma.

5. MULIMO WA KUKOSOOLA UMU NSI YONSI

Yesu walanzile na pa cintu cuze icali nu kuya icilangililo, watiile: “Ni landwe lisuma lii lya Wene lilakosolwa mu nsi yonsi kuya umboni ku antu amu nko zyonsi, alino mpelelekezyo iliiza.” (Mateo 24:14) Lino antu amu nsi yakukwata intazi izipisye ndakai, antu kucila pali 8 milyoni umu nko zyonsi, yakusimikila ilandwe lisuma ilya Wene Wakwe Leza mu mpanga 240 kuomvya indimi kucila pali 1,000. Cintu cii citatala cacitikapo kufuma pano umuntu wayelileko.

Ivintu ivikapanga cilangililo cino Yesu walanzilepo, vikucitika ndakai. U mulandu ci uno tulinzile ukwikilako mano ku cisinka cii? A pa mulandu wakuti Yesu watiile: “Lino mulalola vintu vii vikucitika, mulamanya vino Uwene wakwe Leza uli pipi nu kwiza.”​—Luka 21:⁠31.

Cilangililo cino Yesu walanzile, alino ni vintu vino Baibo yalandapo ukulingana na lino vyacitike, vikatwazwa ukumanya ukuti Leza wimike Uwene wakwe ukwi yulu umu 1914. a Pa nsita iya wisile Umwanakwe, Yesu Klistu pa Wene. (Masamu 2:​2, 4, 6-9) Likwene sile Uwene Wakwe Leza ulateeka insi, nupya ulasisyapo mauteeko yonsi nu kulenga insi ukuya paladaise umwa kwikala antu amanda pe.

Likwene sile, amazwi aaya umwi pepo ilyamanyikwa sana lino Yesu wasambilizye yasya yafikiliziwe, mazwi yayo yakati: “Uwene wako wize, kulonda kwako kucitike pansi vino kukacitika mwiyulu.” (Mateo 6:10) Nomba i vyani vino Uwene ukacita ukwi yulu kufuma umu 1914? Nupya i vyani vino Uwene wa kwi yulu ulacitila antu lino ulatandika ukuteeka?