E higa mar 1949 wuonwa nodar Germany modhi dak Australia. Nodhi manyo tich e kembe mitiyoe tij manyo mwandu e lowo (mining) kod milose sitima e gweng’ mar Victoria. Kanyo e ma ne okende minwa kae to nonyuola e higa mar 1953.

Bang’ higni moko matin, minwa ne ochako puonjore Muma gi Joneno mag Jehova, omiyo nachako ng’eyo puonj mag Muma ka pod atin. Wuonwa to ne ok ohero din moro amora. Nobedo mager, mi ochako sando minwa, kendo mano nomiyo minwa oluore ahinya. Kata kamano, minwa nodhi nyime puonjore Muma aling’ ling’ kendo nochako hero gik ma nopuonjore. Sa asaya ma wuonwa ne onge e i ot, minwa ne japuonjowa (an kaachiel gi nyaminwa matin) gik ma nosepuonjore e Muma. Nopuonjowa e wi paradiso ma biro bedo e piny kod kaka luwo puonj mag Muma ne nyalo miyo wabed mamor.—Zaburi 37:10, 29; Isaiah 48:17.

Ka ne an jahigni 18, nochuna ni awuog e odwa nikech wuonwa ne medo bedo mager. Kata obedo ni nayie gi puonj mag Muma ma minwa nopuonja, ne ok akawo wechego mapek. Omiyo, ne ok atiyo gi puonjgo. Nachako tiyo tij stima kama nikunyoe kite mitiyogo kaka makaa (coal mines). Ka ne aromo jahigni 20, ne akendo. Ne wanyuolo nyarwa mokwongo higni adek bang’e, kendo nachako paro gik ma nonego aket motelo e ngimana. Nang’eyo ni puonj mag Muma ne nyalo konyowa kaka joot, omiyo nachako puonjora Muma gi achiel kuom Joneno mag Jehova. Jaoda to ne kwedo Joneno. Chieng’ moro ka ne adhi e chokruok mar Joneno, jaoda noridona ngima kowachona ni ayier weche ariyo—awe puonjora Muma kata aweye kendo amany kuma adhi dakie. Nabedo maluor, mi aweyo tudora gi Joneno kaka nodwaro. Bang’e naduogo ayuago ang’e gimomiyo naweyo timo gima nang’eyo ni nikare.

Chieng’ moro jal moro ma watiyogo notang’ona piche mag ponografi, tiende ni piche mochido mag nindruok kod mag joma ni duge. Nawinjo ka gima onego adhi nyime nenogi to koma chielo be chunya ne chanda marach. Ka ne aparo gik ma ne asepuonjora e Muma, nang’eyo ni Nyasaye nyaka miya kum. To kaka gombo mar neno ponografi ne medore, e kaka paro ma ne an-go e wi timno ne medo lokore. Gikone nahero timno, mi amoke chuth.

Kuom higni 20 ma noluwo, namedo weyo puonj mabeyo ma minwa nosepuonja. Timbena ne nyiso ayanga ni nasechako rwako gik  maricho e pacha. Nachako dwanyo wach, kendo nahero angera mochido. Nachako bedo gi paro ma ok kare e wi nindruok. Kata obedo ni pod nadak gi jaoda, nachako mako osiep gi mon mamoko. Chieng’ moro ka ne ang’iyora e kiyo, nanyisora kenda ni, ‘Ijoga.’ Nachako chayora.

Kend marwa nokethore, kendo nadak e ngima marach nyowuoyo. Ne alemo gi chunya duto ka akwayo Jehova kony. Kata obedo ni higni 20 nosekalo, nachako pounjora Muma kendo. Kindeno noyudo wuonwa nosetho, kendo minwa ne osebatis mi obedo Janeno.

Ne nitie pogruok maduong’ ahinya e kind ngima ma ne adakie kod puonj mag Muma. Kata kamano, gie kindeni to naseng’ado e chunya ni nadwa keto pacha kuom geno ma Muma chiwo mondo abed gi chuny mokue. Nang’ado mar temo mondo ati gi weche mang’won kendo bedo ng’at ma iye ok wang’ piyo. Bende, nang’ado mar weyo timbe maricho kaka chode, tuke mag loyo mich kuom hawi, mer, kod kwelo kama atiye.

Jotich wetena ne ok ong’eyo gimomiyo ne adwa timo lokruoge madongo kamano e ngimana. Kuom higni adek ma noluwo, jotich wetena ne siko keta e tem mondo adog e timbena machon. Ka natimo gimoro marach kata mana matin, kaka bedo mager kata wacho gimoro ma ok kare, ne giwuoyo matek ka gimor ni: “Hahaha, koro ere! Donge ine ka Josef odok e timbene machon!” Wechegigo ne chwanya ahinya, kendo ne miyo anenora ka ng’ama nono.

Kama ne atiye nopong’ gi ponografi, obed e kompyuta, simo, kata buge. Jotich wetena ne oroga piche molil mag ponografi ne jowetegi sama gitiyo e kompyuta mana kaka an be najatimo chon. Natemo kar nyalona mondo awera gi timbe mag ng’iyo ponografi, to jotich wetena ne timo gik ma ne miyo asiko apodho. Nakwayo japuonjna mar Muma mondo okonya kendo ojiwa. Nochiko ite maber ka ne ayawone chunya. Notiyo gi Ndiko e konya ng’eyo kaka nanyalo kwedo timno, kendo nojiwa ni asik kakwayo Jehova e lamo mondo okonya.—Zaburi 119:37.

Chieng’ moro naluongo joma ne watiyogo mondo awuo kodgi. Ka ne gisebiro, nanyisogi ni gimi ji ariyo moko kong’o, to ji ariyogo ne ong’ere kaka jokong’o ma kong’o otamo weyo. Ne gikok matek ka gi wacho: “Mano ok nyalre! In ok ine kaka jogi temo matek mondo giwe kong’o!” Nadwokogi kama: “Baaas, mana kaka jogo kedo mondo giwe kong’o, e kaka an be akedo malich mondo awe ng’iyo ponografi.” Chakre chieng’no, ne gifwenyo kinda ma ne atimo mondo awe ng’iyo ponografi. Ne ok gitemo kendo keta e tem mar dok e timbena machon.

Bang’ kinde, Jehova nokonya mi aweyo timna mar ng’iyo ponografi. E higa mar 1999, ne obatisa mabedo achiel kuom Joneno mag Jehova, to mano kaka ne amor ni koro nayudo thuolo machielo mar dak e ngima ma nigi mor.

Koro ang’eyo gimomiyo Jehova osin gi gik ma nasebedo ka ahero kuom kinde malach. Kaka Wuoro ma jahera, nodwaro ni ogeng’na lit ma ponografi kelo. To mano kaka weche manie Ngeche 3:5, 6 gin adier! Ndikono wacho kama: ‘Gen Jehova gi chunyi duto, kendo kik iketri kuom lony gi weche ma yoreyore ma in-go iwuon. Yie kuome e yoreni duto, mi nomi yoreni obed mochikore tir.’ Weche manie Muma miyowa rit kendo konyowa timo gik mowinjore ma kelonwa ber e ngimawa.—Zaburi 1:1-3.

Chon nachayora ahinya. Sani to amiyora luor makende kendo an gi kue. Sani adak e ngima maler, kendo koro ang’eyo ni Jehova oseng’wonona kendo omedo sira. E higa mar 2000, ne akendo Karolin, nyako ma jaber kendo ma Jakristo mohero Jehova mana kaka an. Wadak gi kue ahinya. Waneno ni bedo e riwruok mar owete moherore kendo ma timbegi ler en gueth makende.