1, 2. Kuzwa mwa miteñi ya Nuwe lifasi nelicincize cwañi, mi Abrame naaikutwile cwañi ka za teñi?

ABRAME utalima mwahalimu mi ubona tawala yenezunga fahalimu a munzi wahabo yena wa Ure. * Nekunani siyongili kwa tawala yeo, mi musi neutushana. Baprisita ba mulimu wa kweli nebasweli kufa matabelo hape. Mueze inge mubona Abrame hakwenuha ni kuikela inze anyunga toho yahae ni kusosobanisa sifateho ka kunyenya lika zeezahala. Hanzaa ya kwa ndu mwahalaa batu babañata mwa nzila, mwendi naanahana ka za bulapeli bwa maswaniso bone buatile mwa Ure. Bulapeli bwa buhata nese buyambile hahulu mwa lifasi kuzwa mwa miteñi ya Nuwe!

² Nuwe naashwile lilimo zepeli pili Abrahama asika pepwa kale. Nuwe ni lubasi lwahae hane bazwile mwa aleka hamulaho wa Muunda omutuna, Nuwe afa sitabelo ku Jehova Mulimu, mi Mulimu atahisa nambwamutalati. (Gen. 8:20; 9:12-14) Ka nako yeo, bulapeli bone buliteñi mwa lifasi neli feela bulapeli bwa niti. Kono cwale lusika lwabulishumi kuzwa ku Nuwe hane lunze luyamba mwa lifasi, balapeli ba niti neseli babanyinyani. Kai ni kai batu nebalapela milimu ya buhata. Nihaiba Tera ndatahe Abrahama ni yena naalapela milimu ya maswaniso, mi mwendi naapanganga milimu ya maswaniso.—Josh. 24:2.

3. Nako hane inze iya, Abrame naabonisize kalemeno mañi kakatuna, mi lukona kuitutañi ku yena?

³ Abrame naasaswani ni batu babañwi. Nako hane inze iya, ashutana hahulu ni bona kabakala tumelo yahae. Mane hamulaho wa lilimo, muapositola Paulusi naasusumelizwe ki moya wa Mulimu kumubiza ‘ndatahe batu kaufela babanani tumelo’! (Mubale Maroma 4:11.) Haluboneñi zenetusize Abrame kuhulisa tumelo yahae. Mi  ka kueza cwalo, ni luna lukaituta zeñata za mwakuhuliseza tumelo yaluna.

4, 5. Abrame mwendi naaitutile ka za Jehova ku mañi, mi ki kabakalañi halukona kubulela cwalo?

⁴ Abrame naaitutile cwañi ka za Jehova Mulimu? Lwaziba kuli Jehova naanani batanga babasepahala mwa lifasi ka nako yeo. Sema neli yomuñwi wa batu babacwalo. Nihaike kuli Sema nesi yena yomuhulu kwa bana babalaalu ba Nuwe, hañata ki yena yabulelwanga pili. Ki cwalo, kakuli kubonahala kuli Sema naanani tumelo yetuna luli. * Hamulaho wa Muunda, Nuwe naabizize Jehova kuli “Mulimu wa Sema.” (Gen. 9:26) Sema naabonisize likute ku Jehova ni kwa bulapeli bwa niti.

⁵ Kana Abrame naaziba Sema? Kukona kuba cwalo. Munahane za Abrame inze asali mushimani. Mwendi naatabile hahulu kuziba kuli naanani kukululu yanaasa pila ili yanaanani lilimo zefitelela 400! Sema naaboni bumaswe bone buliteñi Muunda usikaezahala kale, naaboni muunda omutuna oneu kenisize lifasi kwa bumaswe, ni batu habakala kuba macaba ni kuyamba mwa lifasi, ni linako zemaswe za bukwenuheli bwa Nimrodi kwa Tawala ya Babele. Kono Sema, muuna yanaanani tumelo yo, naasika ikenya mwa bukwenuheli bo, mi Jehova hanaalyanganisa puo ya bayahi ba tawala, Sema ni lubasi lwahae nebazwezipili kubulela puo yapili ya batu, yona puo yanaabulelanga Nuwe. Abrame neli yomuñwi wa mwa lubasi lo. Kaniti, Abrame naahula inze akuteka hahulu Sema. Mi mane Sema naazwezipili kupila hamoho ni Abrame ka nako yetelele. Ka mukwa ocwalo, mwendi Abrame naaitutile ka za Jehova ku Sema.

6. (a) Abrame naabonisize cwañi kuli naaitutile tuto yetuna kuzene ezahalile ka nako ya Muunda? (b) Abrame ni Sarai nebapilile bupilo bobucwañi hamoho?

⁶ Kaniti, Abrame naaitutile tuto yetuna kuzene ezahalile ka nako ya Muunda. Naaikatalize kuli azamaye ni Mulimu sina mwanaaezelize Nuwe. Ki lona libaka Abrame hanaahanile kulapela milimu ya maswaniso ni hanaashutana ni batu ba mwa Ure, mwendi mane nihaiba ba mwa lubasi lwahae. Nihakulicwalo, naakonile kufumana  musali yomunde. Naanyezi Sarai, musali yanaabuheha luli ni yanaanani tumelo yetuna ku Jehova. * Niha nebasina bana, nebabile ni tabo yetuna hane banze basebeleza Jehova hamoho. Hape nebaañuzi Lota yanaali ndiala, ili mwanaa muhulwanaa Abrame.

7. Balateleli ba Jesu batokwa kulikanyisa Abrame ka mukwa ufi?

⁷ Abrame naasika fulalela Jehova kuli alapele milimu ya maswaniso ya mwa Ure. Yena ni Sarai nebaiketezi kuba batu babashutana ni sicaba seo sene silapela milimu ya maswaniso. Kuli lube ni tumelo ya niti, lutokwa kubonisa moya oswana ni wabona. Ni luna luswanela kuiketela kuba batu babashutana ni batu ba lifasi. Jesu naabulezi kuli balateleli bahae ‘haki ba lifasi’ ni kuli ka libaka leo lifasi nelika batoya. (Mubale Joani 15:19.) Haiba muikutwa bumaswe kabakala kuhaniwa ki ba lubasi lwamina kamba sicaba, bakeñisa keto yamina ya kusebeleza Jehova, haki mina munosi babaezwa cwalo. Mulikanyisa mutala omunde wa Abrame ni Sarai bane basebelelize Mulimu ka busepahali.

8, 9. (a) Ki ñi zeneezahezi ku Abrame zanaasike alibala mwa bupilo bwahae? (b) Jehova naabuleleziñi Abrame?

⁸ Lizazi leliñwi, Abrame aezahalelwa ki nto yeñwi yanaasike alibala. Aamuhela lushango lone luzwa ku Jehova Mulimu! Bibele hailubuleleli litaba ka butungi ka mwanaafezwi lushango lo, kono ibulela kuli “Mulimu wa kanya” naabonahezi ku muuna yo yanaanani tumelo. (Mubale Likezo 7:2, 3.) Mwendi ka lingeloi lene liyemela Mulimu, Abrame abona mubelukela wa kanya yemakaza ya Mubusi wa pupo kamukana. Munahane feela tabo yetuna yanaanani yona Abrame halemuha kuli Mulimu yapila ushutanela kwahule ni milimu yesapili ya maswaniso yene balapela batu ba mwa miteñi yahae.

⁹ Jehova naabuleleziñi Abrame? ‘Tuha mwa naha yahenu ni ku bahabo wena mi uye mwa naha yenika kusupeza.’ Jehova naasika talusa kuli ki naha ifi, naabulezi feela kuli ukasupeza Abrame naha yeo. Kono pili Abrame naanani kusiya naha yahabo yena ni bana bahabo yena. Batu ba kwaikale baneba pila kwa libaka ze kwa upa wa Liwate la Mediteranea, nebanga lubasi kuli ki lwa butokwa hahulu. Kusiya bahabo ni kuya kusili nekungiwa sina nto yemaswe hahulu, mi ku babañwi, neli nto yemaswe hahulu kufita ni lifu!

10. Ki kabakalañi hane kuli taata kuli Abrame ni Sarai basiye naha yahabo bona ya Ure?

¹⁰ Nekuli taata kuli Abrame asiye bupilo bobunde bwa mwa Ure. Kubonahala kuli Ure neli muleneñi one unani batu babañata, ili one  ufumile. (Mubone mbokisi yeli “ Muleneñi Wanaasiile Abrame ni Sarai.”) Lika zepumbuzwi libonisa kuli mwa Ure nekunani mandu a simbombo; amañwi mandu naanani mizuzu ye 12 kamba yefitelela fo ya lubasi ni batanga, mi mizuzu yeo neiyahilwe ka kupotoloha patelo. Mwa muleneñi wa Ure nekunani maweluwelu a mezi, limbuzi, ni kwa kuyumbela manyalala. Hape muhupule kuli bo Abrame ni Sarai nese bahulile; Abrame mwendi naanani lilimo za mwa ma 70, mi Sarai yena naanani lilimo za mwa ma 60. Kaniti Abrame naabata kuli Sarai apile ni kubabalelwa hande—mi muuna kaufela yomunde ubata kuli musalaa hae apile cwalo. Mueze inge mwabautwa habaikambota ka za musebezi wabona, lipuzo ni lika zeñwi zene baikalelwa mwa lipilu zabona. Abrame mwendi naatabile hahulu Sarai hanaalumezi kueza musebezi wo! Sina Abrame, Sarai naalata kusiya bupilo bwa simbombo habo yena.

11, 12. (a) Ki buitukiso mañi ni likatulo lifi zenetokwa kuezwa basika funduka kale mwa Ure? (b) Lukona kutalusa cwañi zeneezahezi lizazi lene bafundukile?

¹¹ Bo Abrame ni Sarai hase baatuzi kuya, nebanani zeñata za kueza. Nebanani musebezi omutuna wa kulonga libyana zabona ni kulukisa hande lika. Nebaka shimba lika mañi mwa musipili wo wa kuya kone basazibi, mi nebaka siya lika mañi? Mi hape nebanani kubona mone bakaezeza lubasi lwabona, batanga babona, mi sihulu Tera, ndatahe Abrame. Baketa kuya ni yena, mi bamubabalela kufitela atimela. Kubonahala kuli Tera naalumezi kuya ni bona kakuli mwa likande utaluswa kuli ki yena yanaangile lubasi lwahae kuluzwisa mwa Ure. Kubonahala kuli Tera naasatuhezi kulapela milimu ya maswaniso. Lota mwanaa muhulwanaa Abrame ni yena aya ni bona.—Gen. 11:31.

¹² Cwale lizazi la kufunduka lafita. Mueze inge kuli mubona sikwata sa bazamayi babakubukani kwande a mamota a muleneñi wa Ure ni liabwa leli upotolohile. Likamele ni limbongolo libeilwe mishimbo, mitapi ikubukanyizwe, mi lubasi ni batanga baiteekezi kukalisa musipili wabona. * Mwendi batu kaufela batalimezi Abrame, kulibelela kuli abataluseze kuli bakalise kwateñi. Mi cwale nako ya kufunduka yafita, mi baya kuyelela kuzwa mwa Ure.

13. Batanga babañata ba Jehova kacenu, babonisa cwañi moya oswana ni wanaabonisize Abrame ni Sarai?

¹³ Kacenu, batanga babañata ba Jehova bayanga kwa libaka kokutokwahala hahulu bakutazi ba Mubuso. Babañwi baitutanga lipuo lisili ilikuli bakutaze batu ba lipuo zeo. Babañwi hape baitusisanga linzila zeñwi za kukutaza ka zona zebasika itusisa kale kamba zebasika  twaela. Likatulo zecwalo hañata litokwa kueza buitomboli, ili kuitoboha lika zeñwi za kwa mubili. Batanga babaeza cwalo baeza hande luli, mi balikanyisa moya wa Abrame ni Sarai! Haiba lubonisa tumelo yecwalo, lwakona kuba ni buikolwiso bwa kuli Jehova ukalufa zeñata kufita zelumufa. Hapalelwangi kufuyaula bababonisa tumelo. (Maheb. 6:10; 11:6) Kana naafuyauzi Abrame?

14, 15. Musipili wa kuzwa Ure kuya Karani neuli cwañi, mi ki kabakalañi mwendi Abrame hanaaketile kutibelela mwa Karani?

¹⁴ Hanyinyani-hanyinyani bazamayi bao batwaela bupilo bwa kututa-tuta. Lwakona kubona Abrame ni Sarai inze bacinca-cinca, fa bapahama pelesa fa bazamaya ka mahutu, inze bakandeka kafa inze kuutwahala milangu ye mwa milala ya limunanu. Nihaiba bazamayi bane basika twaela misipili, hanyinyani-hanyinyani baba likwala kwa kuyaha mafulo ni kualutulula ni kutusanga Tera wa musupali kuli aine hande fa kamele kamba fa mbongolo. Baliba mwahalaa mutulo ni wiko, inze bazamaya kwatuko a Nuka ya Eufrati. Bazwelapili kuzamaya cwalo.

¹⁵ Mi cwale hase bazamaile musipili obato eza likilomita ze 960, bapunya fa mandu a mwa Karani, ili muleneñi ofumile one uli fa  manganandila a linzila za lipisinisi za kwa upa ni wiko. Lubasi lwatibelela mwa muleneñi wo. Mwendi Tera nasaakatezi hahulu kuli naasakoni kuzwelapili kuzamaya.

16, 17. (a) Abrame naasusuelizwe ki tumelelano ifi? (b) Jehova naafuyauzi cwañi Abrame ka nako yanaainzi mwa Karani?

¹⁶ Hamulaho wa nako, Tera atimela inze anani lilimo ze 205. (Gen. 11:32) Abrame naatiisizwe hahulu ka nako yeo ya maswabi, kakuli Jehova naambozi ni yena hape. Naakutezi litaelo zanaa mufile kwa Ure, mi amubulelela litaba zeekezehile ka za lisepiso zahae. Abrame naakaba ‘sicaba sesituna,’ mi mabasi kaufela mwa lifasi naakafumana limbuyoti kabakala hae. (Mubale Genese 12:2, 3.) Tumelelano yanaaezize Mulimu ni Abrame nei mususuelize kuzwelapili mwa musipili wahae.

¹⁷ Kono fa cwale nebatokwa kulonga lika zeñata ni kufita, kakuli Jehova naafuyauzi Abrame ka nako yanaainzi mwa Karani. Mwa likande kubulelwa za ‘maluwo abona kamukana ane baluwile mwa Karani.’ (Gen. 12:5) Kuli abe sicaba, Abrame naatokwa kuba ni tutu ni batanga—ili lubasi lolutuna. Jehova hafumisangi batanga bahae kamita, kono ubafanga zebatokwa kaufela kuli bapete tato yahae. Hasaatiisizwe cwalo, Abrame azwelapili mwa musipili wa kuliba kwa sibaka sanaasazibi.

18. (a) Ki lili fo Abrame naaezahalezwi ki nto ya butokwa hahulu mwa litaba zeama swalisano ya Mulimu ni batu bahae? (b) Ki likezahalo mañi zeñwi zabutokwa zeneezahezi la Nisani 14 mwa lilimo zenelatelezi kwapili? (Mubone mbokisi yeli “ Lizazi la Butokwa Mwa Litaba za Mwa Bibele.”)

¹⁸ Batu nebazamayanga mazazi asikai kuzwa mwa Karani kuliba kwa Karakemishi, kona kone lisilelanga Nuka ya Eufrati likwata za bazamai. Mi mwendi neli kwa sibaka seo, ili ko Abrame naaezahalezwi ki nto ya butokwa hahulu mwa litaba zeama swalisano ya Mulimu ni batu bahae. Kubonahala kuli Abrame naasilisize sikwata sa bazamai nuka yeo mwa silimo sa 1943 B.C.E., ka lizazi la bu 14 la kweli yeneto bizwa Nisani. (Ex. 12:40-43) Kwa mboela nekunani naha yanaasepisize Jehova kuli uka isupeza Abrame. Ka lona lizazi leo, tumelelano ya Mulimu ni Abrame yakalisa kusebeza.

19. Sepiso ya Jehova ku Abrame neibulezi za nto mañi yeñwi, mi mwendi sepiso yeo neihupulisizeñi Abrame?

 ¹⁹ Abrame aliba kwa mboela wa naha yeo, mi sicaba sayema bukaufi ni likota zetuna za More, bukaufi ni munzi wa Sikemi. Teñi ko, Jehova hape abulela ni Abrame. Sepiso ya Mulimu cwale yabulela za peu ya Abrame, kamba bana bahae, bane bakaluwa naha. Kana Abrame naahupuzi bupolofita bwanaabulezi Jehova mwa simu ya Edeni, bobubulela za “peu,” kamba mwana, yanaaka pulusa batu zazi leliñwi? (Gen. 3:15; 12:7) Kubonahala cwalo. Abrame mwendi naakalile kuutwisisa hanyinyani kuli mulelo omutuna wa Jehova neumuama.

20. Abrame naabonisize cwañi kuli naaitumela kwa tohonolo yanaafilwe ki Jehova?

²⁰ Abrame naaitumezi hahulu kwa tohonolo yanaafilwe ki Jehova. Hanaazamaya cwalo mwa naha, Abrame kaniti naazamaya ka tokomelo kakuli ki mona mone basapila Makanana—mi Abrame naayemanga kuyahela Jehova lialetare, yapili naaiyahezi bukaufi ni More, mi yeñwi aiyahela bukaufi ni Betele. Abiza fa libizo la Jehova, mwendi ka kubonisa buitumelo ku Mulimu wahae inzaa nahana za nako ya kwapili ya bana bahae. Hape mwendi naakutalize Makanana bane bapila mabapa ni yena. (Mubale Genese 12:7, 8.) Kono Abrame naakatalimana ni lika zene kalika hahulu tumelo yahae mwa bupilo bwahae. Abrame naasika isa mamemelo kwa lika zende zanaasiile mwa Ure. Naaisize pilu kwa lika za kwapili. Liñolo la Maheberu 11:10 libulela se ka za Abrame: ‘Naalibelela muleneñi onani mitomo ya niti, olalilwe ni kuyahiwa ki Mulimu.’

21. Lukona kubapanya cwañi zeluziba ka za Mubuso wa Mulimu ni zanaaziba Abrame, mi mususuezwa kuezañi?

²¹ Luna babasebeleza Jehova kacenu, luziba zeñata kufita Abrame ka za “muleneñi” wo—ili Mubuso wa Mulimu. Lwaziba kuli Mubuso wo usweli wabusa mwa lihalimu mi utuha ufelisa lifasi lelimaswe le, mi lwaziba kuli Peu ya Abrame yenesepisizwe kale, yena Jesu Kreste, cwale wabusa Mubuso wo. Ikaba tohonolo kubona Abrahama hazusiwa kwa bafu mi ka nako yeo ukautwisisa ka kutala moutalelelizwe mulelo wa Jehova! Kana mwatabela kubona lisepiso za Jehova halitalelezwa kaufelaa zona? Haiba kucwalo, muzwelepili kueza zanaaezize Abrame. Mubonise moya wa buitomboli, muutwe Mulimu, mi muitumelange kwa musebezi kaufela wamifa Jehova. Hamunze mulikanyisa tumelo ya Abrame, ‘ndatahe batu kaufela babanani tumelo,’ ni mina ukaba ndataa mina!