Bantuenia yankaka kevutukaka na yinzo na manima ya wola yina bibuti na bau metulaka. Bayankaka kevunaka bibuti na bau, mbala yankaka bakebimaka na bayinzo na bau kukondua kutubila bibuti na bau samu babima kintuadi na bankundi na bau. Yinki nge kesala kana muana na nge ya ntuenia mesala diambu mosi yina kesala ti nge bika kutudila yandi diaka ntima?

•  Muana na munu ya ntuenia mekuma mutomboki?

•  Bosi kana muana na munu ya ntuenia vunaka?

•  Yakele foti ya nani?

•  Yinki mutindu munu lenda sadisa muana na munu ya ntuenia yandi bongisa mambu samu munu tudila yandi diaka ntima?

•  Yina bibuti metuba

 Mpenza ve. Biblia metuba: ‘Buzoba kele ya kukangama na ntima ya muana-bakala,’ mpe mbala mingi mambu yina bantuenia kesalaka kendimisaka kedika ya bampova yango. (Bingana 22:15, noti na yinsi ya paje) Doktere Laurence Steinberg sonikaka mutindu yayi: “Katula banzimbala yankaka, bantuenia kebakaka banzengolo yankaka nsualunsualu mpe yakevuandaka ya buzoba.” a

 Kuwela kutuba ve ti muana na nge ya ntuenia kele na lukanu ya kumanga kuzitisa nge. Kusosasosa memonisa ti bantuenia kekukibanzaka mpenza na mambu yina bibuti kekanisaka samu na bau, ata kana makanisi yango kemonanaka mutindu yankaka na meso na bau. Atako muana na nge ya ntuenia lenda ve monisa yau, ntangu yankaka yandi mosi lenda lemba nzutu samu na mambu yina yandi salaka mpe yandi lenda mona ti yandi melembisa nge nzutu. b

•    Bankundi na yandi? Biblia metuba: ‘Bankundi ya yimbi kebebisaka bikadulu ya mbote.’ (1 Bakorinto 15:33) Kukondua ntembe, bankundi lenda bongisa to kubebisa bantuenia. Yakele diaka na mambu yankaka yina lenda bebisa bantuenia, na kifuani basite ya Internet mpe bapiblisite. Katula yau, bantuenia mezaba mambu mingi ve ya luzingu, yau yina yakele pete kuzaba mfunu yina kesalaka ti bantuenia baka banzengolo ya yimbi. Yau yina, bafueti zaba kubaka kiyekua na bau na bansaka ve samu na yina metadila kubaka banzengolo kana bazola kuma bambuta yina kezaba kutuadisa mambu.

•    Yakele foti na munu? Nge lenda kukiyuvusa kana nge vuandaka na mambu ya ngolongolo mpe yau nde salaka ti yandi vuanda na ndiatulu ya yimbi. Na bantangu yankaka nge lenda kukiyuvusa kana nge vuandaka bika nzila na mambu ya yimbi mpe yau mesala ti muana na nge yandi kuma kusala mambu nionso yina yandi zola. Na kisika nge tula kaka meso na mambu yina yandi salaka, kanisa diambu yina nge lenda sala ntangu yayi samu na kusadisa yandi.

•   Zaba kukipekisa. Muana na nge ya ntuenia lenda vingila ti nge fuema. Yau yina yakevuanda mbote nge bika fuema. Kutu solola na muana na nge samu na yinki yandi salaka diambu yango. Yandi zolaka nde kuzaba mambu? Yandi lembaka? Yandi vuandaka yandi mosi? Yandi vuandaka sosa bankundi kasi yandi bakaka ve? Yakele na mfunu mosi ve yina lendaka sala ti yandi sala yimbi, kasi yalenda sadisa nge na muana na nge ya ntuenia beno kanga mfunu ya diambu yina mesala ti beno sala mutindu yina.

   Nsikudukusu ya Biblia: ‘Kuwa nsualu, kuwela ve kutuba, kufuema nsualu ve.’—Yakobo 1:19.

•   Sadisa muana na nge ya ntuenia yandi kanisa na mpinda mambu yina salamaka. Yuvusa yandi biuvu lokola, mambu yina salamaka melonga nge yinki? Yinki nge kesala kana diambu ya mutindu yayi mekumina nge diaka? Biuvu ya mutindu yina lenda sadisa nge nge kudisa makoki ya kukanisa ya muana na nge ya ntuenia.

   Nsikudukusu ya Biblia: ‘Temina, kebisa ngolo, kindisa, na ntima ya yinda nionso mpe na mayele ya kulonga.’—2 Timoteo 4:2.

•   Sadisa muana na nge ya ntuenia yandi mona mbuma ya yimbi yina yandi salaka bimisaka. Mambu mingi yina bibuti kepekisaka bana na bau ya bantuenia yakekatukaka na mambu ya yimbi yina bana yango salaka. Na kifuani, kana muana na nge ya ntuenia mesala diambu mosi yina metinda nge nge bika kutudila yandi ntima ntangu yandi mebaka ntomabilu na nge kondua kulomba, nge lenda pekisa yandi yandi bika nata yau samu na mua ntangu.

   Nsikudukusu ya Biblia: ‘Konso kima yina muntu kekuna, yandi kebuka yau.’—Bagalatia 6:7.

•   Kanisa mutindu ya kutudila yandi diaka ntima. Ya kedika, yakebaka ntangu samu na kusala yau. Kasi, muana na nge ya ntuenia fueti zaba ti na manima ya mua ntangu yandi lenda vutula diaka ntima yina nge vuandaka tudila yandi. Kukindimisama ti yandi mezaba ti yandi kevuanda na dikoki ya kuvutula diaka ntima yina nge vuandaka kutudila yandi. Kana muana na nge ya ntuenia mekuwa ti nge ketudila yandi diaka ntima ata fioti ve, yandi lenda lemba nzutu samu na kuvutusa yau.

   Nsikudukusu ya Biblia: ‘Beno pesa ve bana na beno nganzi, samu bau lemba nzutu ve.’—Bakolosai 3:21.