Na ntangu ya ntama, yavuandaka lomba Bayisaele pesa dime, a to ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya bima yina bavuandaka baka konso mvula, samu na kupesa maboko na nsambudulu yina bavuandaka pesa na Nzambi. Nzambi tubilaka bau: ‘Nge fueti pesa mpenza ndambu mosi na kati ya bandambu kumi [«la dîme», La Bible. Traduction officielle liturgique] ya bima nionso yina mbutu na nge kebimisa na bilanga konso mvula.’—Kulonga 14:22.

 Kupesa dime vuandaka na kati ya Minsiku ya Mose, Mukanda ya minsiku yina Yehova pesaka na Bayisaele. Lokola Baklisto kele ve na yinsi ya minsiku ya Mose, bafueti pesa dime ve. (Bakolosai 2:13, 14) Nzokande, konso Muklisto kepesaka mbongo ‘mutindu yandi mekana na ntima na yandi, na kuvunguta ve to samu bakena kutindika yandi, samu Nzambi kezolaka muntu yina kepesaka na kiese.’—2 Bakorinto 9:7.

•  Dime na Biblia—“Testama ya Ntama”

•  Dime na Biblia—“Testama ya Yimpa”

 Kitini ya ntete ya Biblia yina bakebokidilaka Testama ya Ntama kena kutubila dime mbala mingi. Bametubila dime mingi na manima ya kupesa Bayisaele Mukanda ya minsiku (Nsiku ya Mose) yina katukaka na Nzambi na nzila ya Mose. Kasi bametubila dime mbala zole tekila Mose.

Tekila Nsiku ya Mose

 Muntu ya ntete yina Biblia metubila pesaka dime kele Abrami (Abrahami). (Kuyantika 14:18-20; Baebreo 7:4) Abrami pesaka dime na yandi na ntinu mpe nganga-nzambi ya Salemi, yamemonana ti yandi pesaka yandi yau mbala mosi kaka. Biblia tuba ve kana Abrahami to bana na yandi pesaka diaka dime na maluaku yankaka.

 Muntu ya zole yina Biblia metubila pesaka dime kele Yakobo ntekolo ya Abrahami. Yandi pesaka Nzambi nsilulu ti kana yandi mesakumuna yandi, yandi kepesa Nzambi ‘ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya bima nionso’ yandi vuandaka baka. (Kuyantika 28:20-22) Samu na bantu yina kelongukaka masolo ya Biblia, Yakobo pesaka mpenza dime yango na nzila ya bankayilu ya bibulu. Nsilulu yina Yakobo pesaka tadilaka kaka yandi, yalombaka ve ti dibuta na yandi diaka pesa dime.

Na yinsi ya Nsiku ya Mose

 Nsiku lombaka Bayisaele bapesa dime samu na kupesa maboko na bisalu ya nsambudulu na ntangu na bau.

•   Dime vuandaka pesa nzila na kukokisa bansatu ya bantu yina kukipesaka ntangu nionso na bisalu ya nsambudulu—Balevi, banganga-nzambi. (Kutanga 18:20, 21) Balevi yina vuandaka banganga-nzambi bavuandaka baka dime yina vuandaka katuka na bantu ya buala, bavuandaka katula bima yina meluta ‘ndambu kumi na kati ya bandambu kumi’ samu na kupesa na banganga-nzambi.—Kutanga 18:26-29.

•   Yamemonana ti, yalombaka batula dime ya zole pembeni konso mvula, dime yango vuandaka samu na Balevi, mpe samu na bantu yankaka. (Kulonga 14:22, 23) Mabuta ya Yisaele vuandaka sadila yau samu na bafeti ya nsambudulu, mpe bamvula yankaka, bavuandaka pesa dime yango na Bayisaele yina vuandaka mpenza bamputu samu bakokisa bansatu na bau.—Kulonga 14:28, 29; 26:12.

 Yinki mutindu bavuandaka sala kalikile ya dime? Bayisaele vuandaka tula pembeni ndambu ya kumi ya bima yina bavuandaka baka na bilanga na bau. (Levi 27:30) Kana bamepona kupesa dime na nzila ya mbongo na kisika ya kupesa yau na nzila ya bima ya bilanga na bau, yalombaka babuela ntalu na yau samu yakuma na 20/100. (Levi 27:31) Bavuandaka diaka na yinsua ya kupesa ‘ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya bangombe mpe mameme.’—Levi 27:32.

 Samu na kukatula dime na nzila ya bibulu na bau, yalombaka Bayisaele bimisa bibulu na bampaka na yau mpe kutula pembeni kibulu mosi na bibulu nionso kumi. Nsiku tubaka mbotembote ti bavuandaka ve na yinsua ya kutoma tala kibulu bametula pembeni to kusoba yau na kibulu yankaka; yalombaka ve ti bapesa mbongo na kisika ya bibulu samu na kupesa dime. (Levi 27:32, 33) Katula kaka, kana yakele dime ya zole, yina bavuandaka sadila samu na bafeti ya nsambudulu yina bavuandaka sala konso mvula. Bayisaele yankaka vuandaka mona mbote kupesa dime na mbongo na kisika ya kupesa kibulu, samu bavuandaka sala bavuayaje ya yinda samu na kukuiza na bafeti yina vuandaka salama konso mvula.—Kulonga 14:25, 26.

 Yinki ntangu Bayisaele vuandaka pesa dime? Bayisaele vuandaka pesa dime konso mvula. (Kulonga 14:22) Kasi, konso mvula nsambuadi (7), yavuandaka mvula ya sabata, to mvula ya kupema, na mvula yango Bayisaele vuandaka sala bilanga ve. (Levi 25:4, 5) Na mvula yango ya spesiale, dime mosi ve vuandaka pesama na ntangu ya kubuka mbuma. Na nsuka ya konso mvula ya tatu (3) mpe ya sambanu (6) yina vuandaka landa mvula ya 7 ya sabata, Bayisaele vuandaka pesa dime ya zole samu na bamputu mpe Balevi.—Kulonga 14:28, 29.

 Yinki vuandaka salama kana Yisaele mosi pesa ve dime? Nsiku bongisaka ve kitumbu mosi samu na muntu yina vuandaka pesa dime ve. Bavuandaka pesa dime samu bazabaka ti yakele mbote kusala yau, kasi ve samu na kutina kitumbu mosi. Bayisaele fuanaka tuba na ntuala ya Nzambi ti bapesaka dime mpe kulomba Nzambi sakumuna bau samu bamekokisa diambu yango. (Kulonga 26:12-15) Samu na Nzambi, kana muntu mosi ya Yisaele pesa dime ve, yavuandaka lokola yandi meyiba Nzambi.—Malaki 3:8, 9.

 Kupesa dime vuandaka nsiku mosi ya kilo? Ve. Nzambi pesaka Bayisaele nsilulu ti kana bamepesa dime yandi kekitisila bau balusakumunu, mpe bakezanga kima mosi ve. (Malaki 3:10) Yakele kedika, kana Bayisaele pesa dime ve, mpasi vuandaka kumina bau. Nzambi vuandaka sakumuna bau diaka ve mpe balendaka lomba diaka ve ti banganga-nzambi mpe Balevi sadisa bau samu na kusambila Nzambi, samu banganga-nzambi mpe Balevi lombamaka balutisa ntangu na bau na mambu ya nsambudulu.—Nehemia 13:10; Malaki 3:7.

 Ntangu Yesu vuandaka na ntoto, bisadi ya Nzambi vuandaka kaka na nsiku ya kupesa dime. Kasi na manima ya lufua ya Yesu, nsiku yango manisaka.

Na ntangu ya Yesu

 Kitini ya Biblia yina bantu mingi kebokidilaka Testama ya Yimpa metubila kaka ntangu Yesu vuandaka na ntoto, Bayisaele vuandaka tatamana kupesa dime. Yesu zabaka ti dime vuandaka nsiku samu na bau, kasi yandi teleminaka bamfumu ya mambundu yina vuandaka ‘vueza mambu meluta mfunu ya nsiku, yazola monisa lunungu, kiadi, mpe kukuikama.’—Matayo 23:23.

Na manima ya lufua ya Yesu

 Ntangu kaka Yesu kufuaka, kupesa dime vuandaka diaka nsiku ve. Nkayilu ya Yesu tulaka nsuka na Nsiku ya Mose, yavuanda ‘nsiku ya kubaka dime.’—Baebreo 7:5, 18; Baefezo 2:13-15; Bakolosai 2:13, 14.