အၢ်မက့းဒိၣ်​ အတၢ်ဒုးန့ၣ်​ မ့ၢ်ဝဲ တၢ်ဒုးအလီၢ်ခံကတၢၢ်တခါလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်​ ဒီးကစၢ်ယွၤ ကဒုးလိာ်သးလီၤ. ပဒိၣ်ပပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဒီးပှၤလၢ အဆီၣ်ထွဲအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်​ ထီဒါဝဲ ကစၢ်ယွၤ တုၤလီၤလၢ ခဲအံၤ ခီဖျိအဝဲသ့ၣ်​ တဒိးပၢအသးလၢ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ပၢဖီလာ်ဘၣ်. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၂:၂) အၢ်မက့းဒိၣ်​ အတၢ်ဒုးန့ၣ်​ ကမၤဟးဂီၤကွံာ်ဝဲ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အတၢ်ပၢတၢ်ပြးတဖၣ်လီၤ.—ဒၤနံးယ့လး ၂:၄၄.

 တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “အၢ်မက့းဒိၣ်” န့ၣ်ပထံၣ်ဘၣ်အီၤ လၢလံာ်စီဆှံအပူၤ ထဲတဘျီဖဲ လီၣ်ဖျါ ၁၆:၁၆. ဖဲလီၣ်ဖျါအပူၤန့ၣ် ဝံအတၢ်စံးပာ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ “စီၤပၤတဖၣ်လၢ အအိၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်” န့ၣ်​ “ကပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်​ . . .အသး ဖဲသ့တၢ်လၢာ်ကစၢ်ယွၤ အမုၢ်နံၤဖးဒိၣ်” လၢ “တၢ်လီၢ်လၢ အဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ ဧ့ၤဘြံၤအကျိာ်လၢ အၢ်မက့းဒိၣ်.”—လီၣ်ဖျါ ၁၆:၁၄.

 မတၤသ့ၣ်တဖၣ်​ ကဒုးတၢ်ဖဲ အၢ်မက့းဒိၣ်လဲၣ်. ယ့ၣ်ၡူးခရံာ် ကတီခိၣ်ရိၤမဲ မူခိၣ်အသုးမုၢ်သံၣ်ဘိ လၢကမၤနၢၤကွံာ် ကစၢ်ယွၤအဒုၣ်အဒါတဖၣ်​ အဂီၢ်လီၤ. (လီၣ်ဖျါ ၁၉:၁၁-၁၆, ၁၉-၂၁) ကစၢ်ယွၤ အဒုၣ်အဒါသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်​ မ့ၢ်ဝဲ ပှၤလၢအထီဒါ ကစၢ်ယွၤအတၢ်ပၢတၢ်ပြး ဒီးမ့ၢ်ပှၤတဖၣ်လၢ အတပာ်ကဲ ကစၢ်ယွၤဘၣ်.—ယဃ့းစက့လး ၃၉:၇.

 အၢ်မက့းဒိၣ်​ အတၢ်ဒုးန့ၣ်​ ကကဲထီၣ်အသးဖဲ မုၢ်ထီၣ်တၢ်ခၢၣ်သးလီၢ်ကဝီၤဧါ. တမ့ၢ်ဘၣ်. အၢ်မက့းဒိၣ်​ အတၢ်ဒုးန့ၣ်​ တမ့ၢ်လၢ အကကဲထီၣ်အသးလၢ တၢ်လီၢ်ထဲတတီၤဘၣ်. အကကဲထီၣ်အသး လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်.—ယံးရမံယၤ ၂၅:၃၂-၃၄; ယဃ့းစက့လး ၃၉:၁၇-၂၀.

 လၢဧ့ၤဘြံၤကျိာ်န့ၣ်​ အၢ်မက့းဒိၣ်​ အခီပညီမ့ၢ်ဝဲ “ကစၢၢ်မကံးဒိၤ.” မကံးဒိၤန့ၣ်​ တဘျီခါ အမ့ၢ်တ့ၢ် ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လၢ အအိၣ်လၢ လၢပျၢၤကီၢ်အံၣ်စရ့အပူၤ. တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ တၢ်ဒုးတဖၣ်​ ကဲထီၣ်တ့ၢ်အသးဖဲန့ၣ်​ ဒီးတၢ်လီၢ်လၢ အခိၣ်အဃၢၤတဖၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ်​ တၢ်ဒုးတနီၤန့ၣ်​ ဘၣ်တၢ်ကွဲးနီၣ်အီၤ လၢလံာ်စီဆှံအပူၤ စ့ၢ်ကီးလီၤ. (စံၣ်ညီၣ်ကွီၢ် ၅:၁၉, ၂၀; ၂ စီၤပၤ ၉:၂၇; ၂၃:၂၉) ဘၣ်ဆၣ်​ အၢ်မက့းဒိၣ်​ လၢလီၣ်ဖျါအပူၤအံၤန့ၣ်​ တအဲၣ်ဒိးတဲဝဲ တၢ်လီၢ်နီၢ်ကီၢ်တတီၤလၢ အအိၣ်ဖဲ ဝ့ၢ်မကံးဒိၤလၢပျၢၤ အခိၣ်အဃၢၤဘၣ်. ဖဲတၢ်လီၢ်အဝဲန့ၣ်န့ၣ်​ ကစၢၢ်ဖးဒိၣ်​ တအိၣ်ဘၣ်. ဒီးပှၤကိးဂၤဒဲးလၢ အကဒုးထီဒါ ကစၢ်ယွၤန့ၣ်​ မ့ၢ်လဲၤပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသးဖဲ ယံးစရ့လးအတၢ်ပၢၤခိၣ်​ ဒီတဘ့ၣ်​ သနာ်က့ တတြီၢ်ဘၣ်. အဃိ အၢ်မက့းဒိၣ်န့ၣ်​ အအဲၣ်ဒိးတဲဝဲ တၢ်ဒုးလၢ ပှၤကလုာ်တဖၣ်​ ကပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးဒီး ထီဒါဝဲ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ပၢတၢ်ပြးလၢ အလီၢ်ခံကတၢၢ် တဘျီလီၤ.

 ဖဲအၢ်မက့းဒိၣ်​ အတၢ်ဒုးအဆၢကတီၢ်န့ၣ် တၢ်ကမၤအသးဒ်လဲၣ်. လၢအပူၤကွံာ်န့ၣ်​ ကစၢ်ယွၤသူဝဲ သူၣ်, ဟီၣ်ခိၣ်ဟူး, ထံလုၢ်ဘၢတၢ်, မ့ၣ်အူဒီးကး, လီဝၢ်ဒံး ဒီးတၢ်ဆူးတၢ်ဆါ ဒ်သိးကမၤဟးဂီၤ အဒုၣ်အဒါအဂီၢ်. ဘၣ်ဆၣ်​ ဖဲအၢ်မက့းဒိၣ်​ အဆၢကတီၢ် ကစၢ်ယွၤ ကသူအတၢ်စိတၢ်ကမီၤ ဒ်လဲၣ်န့ၣ်​ ပတသ့ၣ်ညါဘၣ်. (ယိၤဘး ၃၈:၂၂, ၂၃; ယဃ့းစက့လး ၃၈:၁၉, ၂၂; ဃဘးကူာ် ၃:၁၀, ၁၁; စကၤရယၤ ၁၄:၁၂) ဖဲန့ၣ်န့ၣ်​ ကစၢ်ယွၤ ကမၤဘံဘူ အဒုၣ်အဒါတနီၤ အခိၣ်နူာ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်​ ကဒုးလိာ်က့ၤအသး ကဒဲကဒဲလီၤ. ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ လၢခံကတၢၢ်န့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်​ ကသ့ၣ်ညါလီၤအသးလၢ အဝဲသ့ၣ်ဒုးတၢ်ဒီး ကစၢ်ယွၤလီၤ.—ယဃ့းစက့လး ၃၈:၂၁, ၂၃; စကၤရယၤ ၁၄:၁၃.

 အၢ်မက့းဒိၣ်​ အတၢ်ဒုးန့ၣ်​ ကမၤဟးဂီၤကွံာ် ဟီၣ်ခိၣ်ဧါ. ပဟီၣ်ခိၣ်တဖျၢၣ်အံၤ မ့ၢ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ် အထူအယိာ်အဃိ တၢ်ဒုးအံၤ တမၤဟးဂီၤကွံာ် ပဟီၣ်ခိၣ်ဘၣ်. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၇:၂၉; ၉၆:၁၀; စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ၁:၄) လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤ အခ့အပှၤလၢအမ့ၢ် “ပှၤဂီၢ်မုၢ်ဖးဒိၣ်” န့ၣ်ကပူၤဖျဲးဝဲအဃိ ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ အၢ်မက့းဒိၣ်​ အတၢ်ဒုးန့ၣ်​ တမၤဟးဂီၤကွံာ်ဝဲ ပဟီၣ်ခိၣ်ဘၣ်.—လီၣ်ဖျါ ၇:၉, ၁၄; စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၇:၃၄.

 တဘျီတခီၣ်​ လံာ်စီဆှံသူဝဲ တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “ဟီၣ်ခိၣ်” န့ၣ်အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ လၢအအၢအသီတဖၣ်​ လၢအထီဒါ ကစၢ်ယွၤ. (၁ ယိၤဟၣ်​ ၂:၁၅-၁၇) အဃိ အၢ်မက့းဒိၣ်​ ကမၤဟးဂီၤကွံာ် “ဟီၣ်ခိၣ်” န့ၣ်အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ အကမၤဟးဂီၤကွံာ်ဝဲ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ လၢအအၢအသီတဖၣ်လီၤ.—မးသဲ ၂၄:၃, မ့ၤစံၣ်​ လံာ်စီဆှံ.

 အၢ်မက့းဒိၣ်​ အတၢ်ဒုးန့ၣ်​ ကကဲထီၣ်အသး အခါဖဲလဲၣ်. အၢ်မက့းဒိၣ်​ အတၢ်ဒုး ကစးထီၣ်သးဖဲ “တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဖးဒိၣ်” ကကတၢၢ်ဘူးထီၣ်အခါ. ဒီးဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဆၢကတီၢ်အဝဲန့ၣ်​ ယ့ၣ်ၡူးတဲဝဲလၢ “ဘၣ်ဃးဒီး မုၢ်နံၤအဝဲန့ၣ်​ ဒီးနၣ်ရံၣ်အဝဲန့ၣ်​ ပှၤတသ့ၣ်ညါ နီတဂၤဘၣ်. မူခိၣ်ကလူးတဖၣ်လၢ မူခိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ဖိခွါမ့ၢ်ဂ့ၤ တသ့ၣ်ညါဝဲဘၣ်. သ့ၣ်ညါထဲဒၣ်​ ပၢ်တဂၤလီၤ.” (မးသဲ ၂၄:၂၁, ၃၆) လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အၢ်မက့းဒိၣ်​ အတၢ်ဒုး ကကဲထီၣ်အသးဖဲ ယ့ၣ်ၡူး ဟဲက့ၤအိၣ်ဒီးပှၤအတီၢ်ပူၤ တတီၤတီၤ ဒီးယ့ၣ်ၡူး ဟဲက့ၤအိၣ်ဒီးပှၤန့ၣ်​ စးထီၣ်အသးဖဲ ၁၉၁၄ တုၤလၢ ခဲအံၤလီၤ.—မးသဲ ၂၄:၃၇-၃၉.