Babelimi napasulialiornermi oqaatsit tamarmik piulerpat?
“Naalakkap tassannga nunarsuarmut tamarmut siammartippai, illoqarfiliaraluartillu taamaatiinnartariaqarpaat. Tamanna pillugu illoqarfik Babelimik taaguuteqarpoq, Naalakkap tassani nunarsuarmi tamarmi oqaasiusut ilatsimmagit.” — 1 Mosesi 11:8, 9.
PISOQ tamanna Biibilimi allaatigineqartoq ilumut pisimasuiua? Allaatigineqarneratut inuit ataatsikkut assigiinngitsunik oqaaseqalerpat? Inuit ilaasa oqaatsit qanoq piulersimanerannik siaruarsimanerannillu Biibilimi oqaluttuaq mitaatigalugu ilumuunnginnerartarpaat. Atuakkiortoq ima oqarsimavoq: “Babelimi napasulialiornermik oqaluttualiaq oqaluttualiat eqqumiinnerpaat ilagaat.” Allaat juutip rabbinerip oqaluttuaq “inuiaat piulersimanerat pillugu sianiitsorpallattumik nassuiaariarnertut” eqqaasimavaa.
Sooq inuit taama amerlatigisut Babelimi napasulialiornermik oqaluttuaq ilumuunnginnerartarpaat? Naatsumik oqaatigalugu oqaatsit piulersimanerat pillugu isumaliutersuutit ilaannut naapertuutinngimmat. Assersuutigalugu oqaatsit pillugit ilisimatuut ilaat oqartarput oqaaseqatigiiaat tassanngaannaq piuleratik oqaatsinit nagguiusunit ataatsinit ineriartuaalersimasut. Ilaasa upperaat oqaaserineqartut arlallit, sorlummilluni qarlornermit oqaatsit ajornakusoortut atorlugit aaqqissuussaasumik oqalussinnaanermut, immikkut ineriartulersimanerat. Isumaliutersuutit taakku allallu imminnut naapertuutinnginnerat pissutigalugu inuppassuit professori W. T. Fitchitut isummersimapput, taanna atuakkiamini The Evolution of Language-mi ima allappoq: “Suli naammaginartumik akissutissarsinngilagut.”
Itsarnisarsiuut ilisimatuullu oqaatsit piulersimanerat ineriartulersimanerallu pillugit sunik paasisaqarsimappat? Paasisaat isumaliutersuutit saqqummiunneqarsimasut ilaannik uppernarsaappat? Imaluunniit paasisaat Babelimik napasulialiornermik oqaluttuamik tapersiippat? Biibilimi oqaluttuaq taanna misissoqqissaariartigu.
SUMI QANGALU TAMANNA PIVA?
Biibilimi allassimavoq oqaatsinik paatsiveerutsitsineq inuillu siammarnerat “nunami Sinearimi”, kingusinnerusukkut Babylonimik taaneqartalersumi, pisoq. (1 Mosesi 11:2) Tamanna qanga piva? Biibili naapertorlugu Pelegip “nalaani nunarsuup inui siammarterput”. Pelegi Aaperaap inunngunnginnerata ukiut 250-it sioqqullugit inunngorpoq. Tassa Babelimi pisut ukiut 4200-t missiliorlugit matuma siorna pipput. — 1 Mosesi 10:25; 11:18-26.
Ilisimatuut ilaat isumaqarput ullumikkut oqaaserineqartut oqaatsinit nagguiusunit ataatsinit, ukiut 100.000-t missiliorlugit matuma siorna oqaaserineqarsimanerartunit, aallaaveqartut. * Allat oqartarput ullumikkut oqaaserineqartut minnerpaamik ukiut 6000-it matuma siorna oqaaserineqartunut, oqaatsinut nagguiusunut assigiinngitsunut, assingusut. Oqaasilerisulli qanoq ilillutik oqaatsit atorneeruttut ineriartorsimanerannik aalajangersaasinnaappat? Atuagassiami Economist-imi ima allassimavoq: “Tamanna akiuminaappoq. Oqaasilerisut uumassusilerituunut sanilliullugu ujaranngorsimasunik najoqqutassaqanngillat.” Atuagassiami nangilluni allassimavoq oqaatsit pillugit ilisimatooq pinngoriartuaarsimanermillu ajoqersuummik upperinnittoq “naatsorsuusiornerit tunngavigalugit eqqueriaanerit” iluaqutigalugit inerniliisimasoq.
Taamaakkaluartorli allakkat itsarnitsat pigineqarput. Taakku oqaatsit piulernerannut sumik ersersitsippat? The New Encyclopædia Britannica-mi ima paasissutissiisoqarpoq: “Oqaatsinut allannermi atorneqartartunut takussutissat nassaarineqarsinnaasut pisoqaanersaat taamaallaat ukiut 4000-it 5000-illu akornanni pisoqaassuseqarput.” Itsaq allakkat, imaluunniit “oqaatsinut allannermi atorneqartartunut takussutissat”, itsarnisarsiuut sumi nassaaraat? Mesopotamiap kujasissuani — itsaq Sinearimi. * Tassa uppernarsaatit pissarsiarineqarsimasut Biibilimi paasissutissanut naapertuupput.
OQAATSIT ASSIGIINNGITSUT, EQQARSARTAATSIT ASSIGIINNGITSUT
Biibilimi oqaluttuami allassimavoq Guuti Babelimi aalajangertoq inuit ‘oqaasii ilatsinniarlugit imminnut paasisinnaajunnaarniassammata’. (1 Mosesi 11:7) Tamatuma kingunerisaanik sanasut ‘illoqarfiliartik Babeli taamaatiinnarlugulu nunarsuarmut tamarmut siammarput’. (1 Mosesi 11:8, 9) Taamaalilluni Biibilimi allassimanngilaq ullumikkut oqaaserineqartut oqaatsinit nagguiusunit ataatsinit aallaaveqartut. Akerlianilli oqaatsit nutaat inerilluarsimasut, tamarmik immikkut misigissutsinik eqqarsaatinillu ersersitsisinnaasut tamarmillu assigiinnginnermik allanit immikkoorluinnartut, tassanngaannaq piulersimanerat allaatigineqarpoq.
Ullumikkummi oqaaseqatigiiaat? Tamarmik assigiilluinnarpat imaluunniit assigiinngitsuuppat? Lera Boroditsky, oqaatsit pillugit ilisimatooq, ima allappoq: “Oqaasilerisut nunarsuarmi oqaaserineqartunik (7000-it missaanniittut, taakkunanngalu ilaamininngui misissorneqarput) misissuilermata assigiinngissutsit naatsorsuutigineqarsimanngitsut amerlasoorpassuit saqqummerput.” Aap, oqaatsit sumiorpaluutillu oqaatsinit naggueqatigiinnit ataatsineersut, soorlu kalaallisut inuktitullu, assingusinnaagaluartut oqaatsinit naggueqatigiinnit allanit, soorlu Spaniamiutuunit Portugalimiutuunillu, allaanerulluinnarput.
Oqaatsit inuit avatangiisiminnik, qalipaatinik, annertussutsimik, sumiiffinnik sammivinnillu, paasinnittariaasiannut allaatiginneriaasiannullu sunniuteqartarput.
Assersuutigalugu oqaatsini ataatsini ima oqartoqarsinnaavoq: “Sullineq assanni talerpinniippoq.” Oqaatsinili allani ima oqartoqassagaluarpoq: “Sullineq assanni kujataata kitaatungaaniittumiippoq.” Assigiinngissutit taamaattut paatsiveerutsitsilluinnarsinnaapput. Tupinnanngilaq Babelimi napasulialiortut suleqatigiiginnarnissartik sapernartilluinnarsimammassuk.SORLUMMILLUNI QARLORNEQ IMALUUNNIIT AJORNAKUSOORTUMIK OQALUNNEQ?
Inuit siulliit qanoq oqaaseqaqqaarsimappat? Biibilimi allassimavoq inuk siulleq, Adami, uumasut tamaasa taaguusersoramigit nutaanik oqaasiliorsinnaasimasoq. (1 Mosesi 2:20) Taamatuttaaq Adamip Evamut misigissutsini taalliorpalaartumik oqaatigai, Evallu paatsuugassaanngitsumik Guutip peqqussutaa naalannginnerullu kingunerisassai oqaatigai. (1 Mosesi 2:23; 3:1-3) Tassa oqaatsit siulliit inuit attaveqaqatigiissinnaalersillugillu oqaatsit atorlugit nutaaliorsinnaanngortippai.
Babelimi oqaatsitigut paatsiveerunnermi inuit timikkut silassorissutsikkullu ataasioqatigiissinnaajunnaarsinneqarput. Oqaaserineqartunut siullertulli oqaasii ajornakusoortuupput. Ukiut hundredit arlaqanngitsut ingerlaneranni illoqarfissuit ulapaarfiusut sorsullaqqissullu katersaarsuit pilersinneqarlutillu nunat assigiinngitsut akornanni niueqatigiittoqalerpoq. (1 Mosesi 13:12; 14:1-11; 37:25) Oqaatsinik ikittuinnarnik nalunngisaqarsimagaluarunik oqaasilerinermullu malittarisassaqarsimanngikkaluarunik taama ineriartorsimatigisinnaassappat? Biibili naapertorlugu oqaatsit siulliit oqaatsillu Babelimi piulersut sorlummilluni qarlornerunatik oqaasiupput ajornakusoortut.
Taamatut inerniliineq nalitsinni misissuinermit taperserneqarpoq. The Cambridge Encyclopedia of Language-mi ima allassimavoq: “Paasinarsivoq kulturit tamarmik misissorneqarsimasut, kulturimut tunngatillugu qanorluunniit ‘atugarissaanngitsigigaluartut’, inuiannut ‘atugarissaartutut’ taaneqartartutut inerilluarsimasunik ajornakusoortunillu oqaaseqartut.” Harvard University-mi professori Steven Pinker atuakkiamini The Language Instinct-imi ima allappoq: “Inerilluarsimanngitsunik oqaaseqanngilaq.”
SIUNISSAMI OQAASERILIGASSAT
Oqaatsit itsarnitsat pisoqaassusaat, suminngaanneernerat, oqaatsit naggueqatigiit assigiinngilluinnarnerat itsarlu oqaatsit ajornakusoornerat misissoqqissaareerlugit qanoq naleqquttumik inerniliisinnaavugut? Inuppassuit isummersimapput Babelimi qanoq pisoqarsimaneranik Biibilimi oqaluttuaq tutsuiginarluinnartuusoq.
Biibilimi allassimavoq Jehova Guuti Babelimi inuit imminerminut pikitsitsimmata oqaasiinik paatsiveerutsitsisoq. (1 Mosesi 11:4-7) Neriorsuivorli ‘inuiaqatigiit allanngortissallugit, minguitsunik qarloqalersillugit; tamakkerlutik Jehovap aqqa torlorfiginiassammassuk isumaqatigiillutillu kiffartuullugu’. (Sefania 3:9) Ullumikkut ‘qarlut minguitsut’ taakku, sallusuissutit Guutip oqaasianeersut, nunarsuaq tamakkerlugu inunnik ataasioqatigiilersitsipput. Tamanna eqqarsaatigalugu Guutip inuit assigiimmik oqaaseqalersinnerisigut, Babelimi iliuutsiminit allaanerulluinnartumik iliuuseqarnermigut, suli annerusumik ataasioqatigiilersitsitsinissaanik inerniliinissaq pissusissamisuussaaq.
^ par. 8 Oqaatsit pillugit isumaliutersuutit inuit aapakaatut isikkulinnit ineriartorsimanerannik amerlanertigut tunngaveqartarput. Sammisaq pillugu paasissutissat amerlanerusut quppersakkami Fem gode spørgsmål om livets oprindelse-mi quppernerni 27-miit 29-mut atuarneqarsinnaapput. Jehovap Nalunaajaasuinit saqqummersinneqartoq.
^ par. 9 Itsarnisarsiuut Sinearip qanittuani napasuliarsuit tummerarsuartut portusiartortut arlallit nassaarisimavaat. Biibilimi allassimavoq Babelimi napasulialiortut ujaqqat atornagit qarmasissiat atorsimallugillu usserutaasaq qequtut atorsimagaat. (1 Mosesi 11:3, 4) The New Encyclopædia Britannica naapertorlugu ujaqqat Mesopotamiami qaqutigoortuusimapput, sinnilissuarmilli qequnik peqarsimalluni.