9-سۇراق
تىرشىلىكتىڭ وزدىگىنەن پايدا بولۋ نازارياسىنا سەنۋىم كەرەك پە؟
سەن نە ىستەر ەدىڭ؟
مىنا جاعدايدى ەلەستەتىپ كورشى: الەكس ٶزى كۇتپەگەن جاعدايعا كەزىگىپ، توسىلىپ تۇر. اتا-اناسىنىڭ ۇيرەتۋى بويىنشا، ول كىشكەنتايىنان تىرشىلىك اتاۋلىنى قۇداي جاراتتى دەپ سەنىپ كەلگەن. ال بۇگىن بيولوگيا ساباعىندا مۇعالىم تىرشىلىكتىڭ وزدىگىنەن پايدا بولعانى عىلىمي تۇردە راستالعان ايعاق ەكەنىن ايتىپ تۇر. الەكس بۇعان قارسىلىق ٴبىلدىرىپ، بۇكىل سىنىپتىڭ الدىندا اقىماق بولىپ كورىنگىسى كەلمەيدى. ول ىشىنەن: «عالىمدار وزدىگىنەن پايدا بولۋ ٸلىمىن راستاعان بولسا، مۇنى داۋعا سالاتىنداي مەن كىممىن؟!»— دەپ قويادى.
الەكستىڭ ورنىندا بولساڭ، سەن نە ىستەر ەدىڭ؟ مەكتەپ وقۋلىقتارىندا وزدىگىنەن پايدا بولۋ ايعاق ەكەنى ايتىلعاندىقتان عانا، وعان سەنە سالار ما ەدىڭ؟
توقتا دا، ويلان!
بۇل داۋلى ماسەلەدە ەكى جاق ٶز كوزقاراستارىن ەركىن بىلدىرە الاتىن شىعار، ٴبىراق سوعان نە ٷشىن سەنەتىندەرىن ايتۋعا كەلگەندە، جاۋاپ تاپپاي قينالادى.
-
كەيبىرەۋلەر دىندەرى سولاي ۇيرەتەتىندىكتەن عانا تىرشىلىك اتاۋلىنى قۇداي جاراتتى دەپ سەنەدى.
-
باسقالارى مەكتەپتە سولاي ۇيرەتكەندىكتەن عانا تىرشىلىك وزدىگىنەن پايدا بولۋ ىلىمىنە كۇمانسىز سەنەدى.
دەن قويارلىق 6 سۇراق
كيەلى جازبالاردا: «ٵربىر ٷيدىڭ سالۋشىسى بار، ال ٴبارىنىڭ جاراتۋشىسى — قۇداي»،— دەلىنگەن (ەۆرەيلەرگە 3:4). بۇل سوزدەر سەن ٷشىن قيسىندى ما؟
«تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ جاراتۋشىسى جوق» دەۋ — «وسى ٷيدى سوققان قۇرىلىسشى جوق» دەۋمەن بىردەي
تۇجىرىم: بۇكىل عالام كەزدەيسوق بولعان ۇلكەن جارىلىستىڭ ناتيجەسىندە پايدا بولدى.
1. ۇلكەن جارىلىستى كىم جاسادى يا وعان نە سەبەپ بولدى؟
2. قايسىسى اقىلعا قونىمدىراق، بارلىعى ەشتەڭەدەن پايدا بولدى دەگەن بە، الدە بارلىعىن بىرەۋ جاراتتى دەگەن بە؟
تۇجىرىم: ادامدار جانۋارلاردان پايدا بولدى.
3. ادامداردىڭ جانۋارلاردان، مىسالى مايمىلداردان، شىققانى راس بولسا، وندا نەگە ولاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىنىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىق جەر مەن كوكتەي؟
4. نەلىكتەن ەڭ قاراپايىم دەگەن اعزالاردىڭ ٶزى سونشالىقتى كۇردەلى؟
تۇجىرىم: تىرشىلىكتىڭ وزدىگىنەن پايدا بولۋى — دالەلدەنگەن ايعاق.
5. وسى سوزدەردى ايتقان ادام بۇعان ٶزى كوز جەتكىزدى مە؟
6. بارلىق كوزى اشىق ادامدار تىرشىلىك وزدىگىنەن پايدا بولدى دەگەندى ەستىگەندىكتەن عانا قانشاما ادام وسىعان سەنىپ ٴجۇر؟
«سەن ورماننىڭ ىشىمەن كەلە جاتىپ، ادەمى ٷيدى كوردىڭ دەلىك. سوندا سەن: — قانداي تاماشا ٷي! اعاشتار ٴبىر-ٴبىرىنىڭ ۇستىنە كەرەمەت ۇيلەسىمدىلىكپەن قۇلاعاندىقتان، وسى ٷي پايدا بولعان كورىنەدى!— دەيسىڭ بە؟ ارينە، جوق! بۇل اقىلعا قونىمسىز عوي. ەندەشە بارلىق تىرشىلىك وزدىگىنەن پايدا بولدى دەگەنگە نەگە سەنۋىمىز كەرەك؟» (جۋليا).
«ساعان بىرەۋ باسپاحانادا جارىلىس بولىپ، سيا قابىرعاعا شاشىراپ كەتتى. سودان مىنا ۇلكەن سوزدىكتەگى ٴماتىن پايدا بولدى دەسە، وعان سەنەسىڭ بە؟» (گۆەن).
قۇدايعا نە ٷشىن سەنەسىڭ؟
كيەلى كىتاپ اقىل-ويدى ىسكە قوسۋعا شاقىرادى (ريمدىكتەرگە 12:1). بۇل دەگەنىمىز — قۇدايعا دەگەن سەنىمىڭ تەك مىنا نارسەلەرگە نەگىزدەلمەۋ كەرەك:
-
سەزىم («ايتەۋىر ٴبىر قۇدىرەتتىڭ بار ەكەنىن تۇسىنەمىن»)
-
باسقالاردىڭ اسەرى («مەن ٴدىندار ادامداردىڭ اراسىندا تۇرامىن»)
-
قىسىم («اتا-انام سولاي تاربيەلەدى. مەنىڭ باسقا امالىم بولمادى»)
سەنىڭ جاراتۋشىعا دەگەن سەنىمىڭ اقىلعا قونىمدى، قيسىندى دالەلدەرگە نەگىزدەلۋ كەرەك.
«مۇعالىم ادام اعزاسىنىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىنى جايلى ايتقاندا، ونى تىڭداپ وتىرىپ، قۇدايدىڭ بار ەكەنىنە ەش كۇمانىم قالمايدى. ادام اعزاسىنىڭ ٵربىر بولىگى وزىنە تيەسىلى قىزمەت اتقارادى، ٴتىپتى تيتتەي بولىكتەرىنىڭ ٶز قىزمەتتەرى بار. كوپ جاعدايدا اعزامىزداعى بۇل ارەكەتتەردىڭ قالاي ٶتىپ جاتقانىن ٴبىز ٴتىپتى بىلمەيمىز دە. شىنىندا دا، ادام اعزاسى كىم-كىمدى دە تاڭ-تاماشا قالدىرادى!» (تەرەزا).
«اسپانمەن تالاسقان ۇيلەردى، ساياحات كەمەلەرى مەن كولىكتەردى كورگەندە، ٴبىر ساتكە توقتاپ: «مۇنى كىم جاسادى؟»— دەپ ويلانامىن. مىسالى، كولىكتى اقىل-ساناسى بار ادام بالاسى جاساپ شىعارادى عوي، ويتكەنى ول ٴجۇرۋ ٷشىن كوپتەگەن مايدا-شۇيدە بولىكتەرىن دۇرىس ورنالاستىرۋ كەرەك. ەندەشە كولىكتى بىرەۋ جاساپ شىعارسا، ادام بالاسىن دا بىرەۋ جاراتتى دەۋ قيسىندى ەمەس پە؟» (ريچارد).
«عىلىمدى زەرتتەگەن سايىن، وزدىگىنەن دامۋ نازارياسىنىڭ شيكىلىگىنە كوزىم جەتە ٴتۇستى... جاراتۋشىدان گورى وزدىگىنەن دامۋ نازارياسىنا سەنۋ قيىنىراق سياقتى. ٴيا، وزدىگىنەن دامۋ نازارياسىن قابىلداۋ ٷشىن «زور سەنىم» قاجەت» (ەنتوني).
ويتۇرتكى
ونداعان جىلعى زەرتتەۋلەرگە قاراماستان، عالىمداردىڭ تىرشىلىكتىڭ وزدىگىنەن پايدا بولۋى جايلى داۋ-دامايلارى ٵلى بىتەر ەمەس. بىلىكتى عالىمداردىڭ وزدەرى ٵلى كۇنگە دەيىن ورتاق پىكىرگە كەلە الماي جاتسا، تىرشىلىكتىڭ وزدىگىنەن پايدا بولۋى ىلىمىنە شەك كەلتىرۋگە بولمايدى دەپ ويلاۋ ورىندى ما؟
قىزىقتى بولار مالىمەتتەر
كىتاپتار مەن كىتاپشالار
«تىرشىلىك وزدىگىنەن پايدا بولدى ما؟»
تىرشىلىكتىڭ قالاي باستاۋ العانىنا قاتىستى كىمنىڭ سوزىنە سەنەتىنىڭىز وتە ماڭىزدى.
جاستاردىڭ ساۋالدارى
تىرشىلىكتىڭ باستاۋى جاراتۋشى ما، ەۆوليۋسيا ما؟ ەۆوليۋسيا تەورياسىنا كۇماندانۋعا نەگىز بار ما؟ (2-ٴبولىم)
وسىعان قاتىستى 2 نەگىزگى ايعاقتى قاراستىر.
