نەگىزگى تاقىرىپ | ۋاقىت سىنىنان وتكەن كيەلى كىتاپ
قارسىلاستاردى جەڭگەن كىتاپ
قاۋىپ. تاريحتا كيەلى كىتاپقا شۇيلىككەن ساياسي جانە ٴدىني جەتەكشىلەر از بولعان جوق. ولار كيەلى كىتاپتى يەمدەنگىسى، كوبەيتكىسى نە ونى اۋدارعىسى كەلگەن ادامداردى قۋدالادى. بۇعان كەلەسى ەكى مىسال دالەل.
-
شامامەن ب.ز.ب. 167-جىل. ياھۋدي حالقىنا گرەك ٴدىنىن كۇشتەپ ەندىرگىسى كەلگەن سەلەۆكيلەر پاتشاسى انتيوح ەپيفان ەۆرەي جازبالارىنىڭ بارلىق كوشىرمەلەرىن جويۋدى بۇيىردى. گەنريح گرەس دەگەن تاريحشىنىڭ ايتۋىنشا، پاتشانىڭ قىزمەتشىلەرى تابىلعان زاڭ شيىرشىقتارىنىڭ ٴبارىن جىرتىپ، ورتەۋمەن بولدى. ال كيەلى جازبالاردان جۇبانىش پەن كۇش-جىگەر تابۋعا تىرىسقانداردى ٶلتىرىپ تاستادى.
-
ورتا عاسىر. حالىقتىڭ كاتوليك ٴدىنىنىڭ ەمەس، كيەلى كىتاپتىڭ ىلىمدەرىن ايتىپ جۇرگەنى كەيبىر شىركەۋ جەتەكشىلەرىنىڭ ىزاسىن كەلتىردى. ولار لاتىن تىلىندەگى كيەلى كىتاپتىڭ زابۇردەن باسقا كىتاپتارىن ۇستايتىن ادامداردى ەرەتيك (اداسۋشى) دەپ اتادى. ٴبىر شىركەۋدىڭ جەتەكشىلەرى ٶز قىزمەتشىلەرىنە قاتاڭ بۇيرىق بەردى. ولار ەرەتيكتەر تۇرۋى مۇمكىن بارلىق ۇيلەر مەن جەر استىنداعى بولمەلەردى مۇقيات ٵرى ٴجيى ٴتىنتۋ كەرەك-ٴتىن. ەرەتيك تابىلعان ۇيلەر جويىلۋعا ٴتيىس ەدى.
كيەلى كىتاپتىڭ قارسىلاستارى ونى جويا العاندا، ونداعى حابار دا ٴبىزدىڭ كۇنىمىزگە دەيىن جەتپەس ەدى.
كيەلى كىتاپتىڭ ۋيليام تيندال جاساعان اعىلشىن اۋدارماسى. ول تيىم سالىنعانىنا، كيەلى كىتاپتاردىڭ ورتەلگەنىنە جانە 1536-جىلى ٴتيندالدىڭ ٶزى جازاعا تارتىلعانىنا قاراماي ساقتالدى
كيەلى كىتاپتىڭ ساقتالۋى. انتيوح پاتشا يسرايل جەرىنە قىرعيداي ٴتيدى، ٴبىراق ياھۋديلەر باسقا دا كوپتەگەن اۋماقتاردا ٶز قوعامدارىن قۇرعان بولاتىن. عالىمداردىڭ پايىمداۋىنشا، ب.ز. I عاسىرىنا تامان ياھۋديلەردىڭ 60 پايىزىنان كوبى يسرايل ەلىنەن تىسقارى جەرلەردە تۇرىپ جاتتى. ياھۋديلەر كيەلى جازبالاردىڭ كوشىرمەلەرىن ٶز ٴماجىلىسحانالارىندا ساقتادى. ولاردىڭ ۇرپاقتارى جانە ماسىحشىلەر دە ٴدال سول جازبالاردى قولداندى (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 15:21).
ورتا عاسىردا كيەلى كىتاپ جاناشىرلارى قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىرادى. ولار سوندا دا جازبالاردى اۋدارۋ ٵرى كوشىرمەسىن جاساۋ ىسىنەن ەش قول ۇزبەدى. ٴتىپتى XV عاسىردىڭ ورتا شەنىندە العاشقى تەرمە باسپا ستانوگى جاساپ شىعارىلعانعا دەيىن، كيەلى كىتاپتىڭ جەكەلەگەن بولىكتەرى 33 تىلگە اۋدارىلىپ قويعان كورىنەدى. ال باسپا ستانوگى جاسالعان سوڭ، كيەلى كىتاپتى اۋدارۋ مەن باسىپ شىعارۋ ٸسى اناعۇرلىم قارقىندادى.
ناتيجەسى. كيەلى كىتاپ بيلىگى دۇركىرەگەن پاتشالار مەن نادان ٴدىني جەتەكشىلەردىڭ كورسەتكەن قوقان-لوقىسىنا قاراماي وسى كۇنگە دەيىن جەتتى. بۇگىندە ول تاريحتاعى ەڭ كوپ تاراعان ٵرى ەڭ كوپ تىلگە اۋدارىلعان كىتاپ بولىپ وتىر. ول كەي ەلدەردىڭ زاڭدارى مەن تىلدەرىنە جانە ميلليونداعان ادامنىڭ ومىرىنە ايتارلىقتاي اسەر ەتتى.
قىزىقتى بولار مالىمەتتەر
DOCUMENTARIES
ولار كيەلى جازبالاردى ٴقادىر تۇتتى — ٷزىندى (ۋيليام تيندال)
ونىڭ كيەلى كىتاپقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى اتقارعان جۇمىسىنان كورىندى. ونىڭ ەڭبەگىنىڭ جەمىسىن بۇگىندە دە كورىپ جاتىرمىز.
