Inda koshikalimo

Inda koshikalimo

Ongahelipi handi dulu okulididimikila oluhodi?

Ongahelipi handi dulu okulididimikila oluhodi?

MIKE okwa popya shi na sha naasho sha li sha ningwa po eshi xe a fya a ti: “Onda li ndi udite kutya ondi na okuholeka omaliudo ange.” Okwa li e wete kutya oku li omulumenhu elela ngeenge okwa holeke oluhodi laye. Ndele konima yefimbo,

okwa ka didilika kutya okwa li a puka. Onghee hano, eshi kaume kaMike umwe a li a filwa xekulu, Mike okwa li e shii kutya oku na okuninga po shike. Okwa ti: “Ngeno okwa li eedula dinya donale, ngeno onda mbabala ashike kaume kange komapepe ndele handi ti, ‘Kala wa nyika oshilumenhu.’ Ndele ponhele yaasho, onda li nde mu kwata meke ndele handi ti, ‘ngeenge ou udite wa hala okulila, lila ashike, osho otashi ke ku kwafela u lididimike. Ngeenge owa hala ndi dje po manga pwoove ohandi shi ningi, ndele ngeenge owa hala ndi kale po ohandi kala po, ashike ino kala wa tila okuulika nghee u udite.’”

MaryAnne naye okwa li e udite kutya ke na okuholola oluhodi laye eshi omushamane waye a fya. Okwa ti: “Kanda li nda holola nghee nda li ndi udite, molwaashi onda li handi lipula unene shi na sha nokutulila po vamwe oshihopaenenwa shiwa. Ndele onda ka mona kutya osho kasha li tashi kwafele nge. Onghee hano, onda li nda konakona onghalo yange, nonda ka fika pexulifodiladilo kutya ondi na ‘okulila ngeenge sha pumbiwa, kandi na okukendabala okulipameka ngeenge itandi dulu nondi na okuholola nghee ndi udite opo ndi dule okufululuka.’”

Mike naMaryAnne ova ti kutya: Holola kutya owa nyika oluhodi. Eendjovo davo odoshili, molwaashi okulila ohaku kwafele omunhu a fululuke. Okuholola omaliudo ohaku kwafele omunhu aha kale unene a wililwa po. Ngeenge omunhu okwa kala a nyika oluhodi monghedi i li paushitwe noku na eudeko la yuka li na sha nokuulika oluhodi, otashi ke mu kwafela opo a dule okuungaunga nomaliudo aye monghedi ya yuka.

Ovanhu ohava ulike oluhodi meenghedi da yoolokafana. Kakele kaasho, oinima ngaashi kutya omunhu okwa fya efyo lombadilila ile okwa fya konima eshi a vela oule wefimbo ohai nwefa mo nghee nakufilwa te ke linyenga. Ndele oushili umwe oyoo kutya: Omunhu oha kumwa nai palutu nopamaliudo ngeenge okwa kala ta holeke nghee e udite. Oshixwepo okuholola oluhodi loye, opo shiha nyone po oukolele woye. Ndele ongahelipi to dulu okuulika oluhodi loye? Omishangwa odi na omayele oo taa dulu oku tu kwafela shi na sha naasho.

Ongahelipi to dulu okupitifa mo oluhodi loye?

Okupopya kombinga yoluhodi loye otaku dulu oku ku kwafela u pepelelwe. Tatekulululwa Job oo a li a filwa ovana vaye aveshe omulongo, nokwa li yo a mona oixuna omolwomaudjuu amwe vali, okwa li a popya a ti: “Ame nda nyonyodola okukalamwenyo kwange. Onda hala, okukema kwange ku udike, [mOshiheberi “mangulula”]. Nda hala okupopya mouyahame wokomwenyo.” (Job 1:2, 18, 19; 10:1) Job ka li vali ta dulu okuholeka nghee a li e udite. Job okwa li e na okuholola oluhodi laye ile oku li mangulula, sha hala okutya, kwa li e na “okupopya.” Osho otashi tu dimbulukifa shi na sha nepopyo olo tali ti: “Popya u fululuke.”

Ngeenge owa hololele “kaume kashili” omaliudo oye, oo ta ka pwilikina nelididimiko nononghenda, otashi dulu oku ku etela epepelelo. (Omayeletumbulo 17:17, NW) Ngeenge omunhu oo a filwa okwa popi kombinga yoimoniwa nosho yo omaliudo aye, ohashi mu kwafele a dule okuuda ko onghalo yaye nokuungaunge nayo. Nongeenge omunhu oo to hokololele oimoniwa yoye okwa li yo a filwa nokwa li a ungaunga nomupondo nonghalo yaye, ota dulu oku ku pa omaetepo taa longo e na sha nanghee to dulu okulididimikila oluhodi. Omudalakadi umwe oo a li a filwa okaana kaye okwa hokolola nghee sha li she mu kwafela okupopya nomudalakadi mukwao oo a li a filwa ngaashi ye a ti: “Osha li sha twa nge omukumo okushiiva kutya naye okwa li a pita monghalo ya fa yange, nonokutya okwa li a pondola okuya komesho nonghalamwenyo.”

Oihopaenenwa yOmbibeli otai ulike kutya okushanga nghee u udite otaku dulu oku ku kwafela u pitife mo oluhodi loye

Ongahelipi ngeenge kashipu kwoove okupopya kombinga yanghee u udite? Eshi Saul naJonatan va fya, David okwa li a tota eimbilo lokunyika oluhodi omo a li a popya nghee a li a nyika oluhodi neenghono. Konima yefimbo, eimbilo olo ola ka ninga oshitukulwa shembo lOmbibeli laSamuel Omutivali. (2 Samuel 1:17-27; 2 Omafimbo 35:25) Ovanhu vamwe navo ohava mono shipu kuvo okushanga nghee ve udite. Omufiyekadi umwe okwa popya kutya okwa li ha shange nghee e udite nokonima yomafiku onhumba okwa li ha lesha kombinga yaasho a shanga. Okwa li a didilika kutya osho osha li hashi mu kwafele a fululuke.

Okupopya ile okushanga nghee omunhu e udite ohaku kwafele omunhu a pitife mo oluhodi laye. Otashi dulu yo okukwafela okupotokonona po okuhaudafana. Omudalakadi umwe oo a filwa okaana okwa ti: “Ame nomushamane wange otwa li twa uda kombinga yovalihomboli vamwe ovo va li va hengafana konima eshi va filwa okaana kavo nokatwa li twa hala oshinima sha tya ngaho shi tu ningilwe. Onghee hano, ngeenge kwa li twa handuka ile twa hala okupaafana oushima, okwa li hatu kundafana kombinga yasho. Osho oshe tu kwafela tu kale tu na ekwatafano lopofingo.” Okuholola omaliudo oye otaku ke ku kwafela u udeko kutya nonande amushe omwa filwa, ovanhu ohava kala va nyika oluhodi meenghedi da yoolokafana.

Okulila oku li yo onghedi imwe omo omunhu ta dulu okupitifa mo oluhodi laye. Ombibeli otai ti kutya ope na “efimbo lokulila.” (Omuudifi 3:1, 4) Ohatu lili pefimbo olo twa filwa omuholike wetu. Okulila okwa pumbiwa, molwaashi ohaku kwafele omunhu oo a nyika oluhodi a fululuke.

Omukainhu umwe omunyasha okwa popya nghee kahewa kaye kopofingo a li e mu kwafela e lididimikile efyo laina. Okwa ti: “Kahewa kange okwa li a kwafela nge shili. Okwa li ha lili pamwe naame, nokwa li ha popi naame. Okwa li handi kala nda manguluka oku mu hokololela nghee nda li ndi udite, naasho osha li sha fimana kwaame. Kanda li handi kala nda fya ohoni okulila moipafi yaye.” (Tala Ovaroma 12:15.) Ino kala wa fya ohoni okulila ngeenge wa nyika oluhodi. Ngaashi twe shi mona nale, Ombibeli oi na oihopaenenwa yovalumenhu novakainhu vahapu veitavelo, mwa kwatelwa Jesus Kristus, ovo va li va lila moipafi yavamwe, nokava li nokuli va fya ohoni oku shi ninga. — Genesis 50:3; 2 Samuel 1:11, 12; Johannes 11:33, 35.

Meputuko keshe, ovanhu ovo va nyika oluhodi ohava pandula ngeenge va hekelekwa

Ngeenge omunhu a nyika oluhodi omaliudo aye ohaa lunduluka efimbo nefimbo inashi teelelwa. Omunhu ota dulu okuhovela okulila inashi teelelwa. Omufiyekadi umwe okwa li a didilika kutya oku ka landa oipumbiwa (oshinima osho kwa li ha ningi luhapu pamwe nomushamane waye) osha li hashi mu ningifa a lile, unene tuu ngeenge kwa li ta kufa oinima oyo ya li iholike komushamane waye. Kala ho lididimike, nokulila ngeenge u wete wa pumbwa okulila. Dimbuluka kutya oshi li paushitwe okulila, nowa pumbwa okulila ngeenge wa filwa.

Nghee to dulu okuungaunga nomaliudo tae ku pe oushima

Ngaashi twe shi mona nale, vamwe ohava kala tave lipe oushima ngeenge va filwa omuholike wavo. Osho otashi tu kwafele tu udeko kutya omolwashike omulumenhu omudiinini Jakob a li a nyika oluhodi neenghono eshi a li a lombwelwa kutya omonamati waye Josef okwa dipawa ‘koshifitukuti.’ Jakob okwa li a tuma Josef a ka tale kutya ovamwaxe ove li po ngahelipi. Onghee hano, Jakob otashi dulika a li te lipe oushima kutya ‘omolwashike nda tumina Josef a ye oye aeke? Omolwashike nde mu tuma konhele i yadi oifitukuti?’ — Genesis 37:33-35.

Otashi dulika u kale to diladila kutya omuholike woye okwa fya molwaashi wa li ino mu fila nawa oshisho. Otashi ke ku kwafela ngeenge owa kala u shii kutya okulipa oushima ohaku holoka po alushe ngeenge omunhu a filwa, kashi na nee mbudi kutya ou na ondjo shili ile hasho. Ndele nande osho shi li ngaho, owa pumbwa okulombwela vamwe nghee u udite. Ngeenge owa lombwele vamwe kutya oho kala to lipe oushima otashi ke ku kwafela u kale wa pepelelwa.

Ndele didilika kutya, itatu dulu okuufa onghalamwenyo yomunhu noitatu dulu okukelela “efimbo nombadilila” ihe mu hange, kashi na nee mbudi kutya otu mu hole shi fike peni. (Omuudifi 9:11, NW) Kakele kaasho, osha yela kutya kwa li u na omalinyengotomheno mai. Pashihopaenenwa, eshi ino mu twala diva koshipangelo, mbela owa li wa hala omuholike woye a vele ndele ta fi? Hasho nandenande! Mbela oove ngoo shili wa etifa efyo lomuholike woye? Ahowe.

Omudali umwe okwa li e lihonga nghee e na okuungaunga nomaliudo tae mu pe oushima eshi okamonakadona kaye ka li ka fila moshiponga shohauto. Okwa popya a ti: “Onda li ndi udite kutya ondjo oya li yange, molwaashi aame kwa li nde ka tuma po. Ndele onda ka mona kutya kashi li pandunge okulipa oushima omolwefyo lako. Kasha li sha puka kwaame oku ka tuma ka ye pamwe naxe ka ka ningile nge sha, ndele osha li ashike oshiponga sha holoka po.”

Otashi dulika u tye: ‘Okwa li nda hala okuningila nakufya shihapu ile oku mu lombwela shihapu.’ Oshoshili kutya kape na umwe womufye ta dulu okutya ame onda li xe ile ina ile okaana ka wanenena. Ombibeli otai tu dimbulukifa tai ti: “Atushe ohatu puka luhapu. Ngenge ope na ou iha puka meendjovo, oye omulumenhu a wanenena.” (Jakob 3:2; Ovaroma 5:12) Onghee hano, dimina kutya ino wanenena. Itashi kwafa sha ngeenge owa kala to ti “ngeno onda ningile ile onda tile shonhumba,” molwaashi itashi ka lundulula onghalo, shapo otashi ke ku imba ashike u xupule.

Ngeenge ou na omatomheno a kola okwiitavela kutya ou na ondjo shili, okupula edimine po kuKalunga osho oshinima shimwe osho tashi dulu oku ku kwafela uha kale unene u udite u na ondjo. Ombibeli otai tu shilipaleke tai ti: “Omwene, ngenge to konenene omawii, Omwene, olyelye ta kala po? Ndelenee puove ope nekufilo.” (Epsalme 130:3, 4) Ito dulu okulundulula osho sha ningwa po, ndele oto dulu okupula Kalunga e ku dimine po omolwomapuko oye onale. Ngeenge Kalunga okwa udaneka oku ku dimina po omanyono oye, mbela naave mwene ku na okulidimina po? — Omayeletumbulo 28:13; 1 Johannes 1:9.

Nghee to dulu okuungaunga nehandu

Mbela oho kala yo wa handukila eendokotola, ovapangi, ookaume koye, ile nokuli nakufya? Oshi li yo paushitwe kovanhu vahapu okukala va handuka ngeenge va filwa. Ehandu loye otashi dulika li etifwe kenyeme. Omushangi umwe okwa ti: “Omunhu ota dulu ashike okukala a manguluka ko koilanduliko oyo hai etifwa kehandu ngeenge okwa dimine kutya okwa handuka, ndele hangeenge a katuka eenghatu dii omolwehandu.”

Ohashi kwafele yo ngeenge omunhu okwa lombwele umwe kutya okwa handuka. Ongahelipi mbela omunhu ta dulu oku shi ninga? Ino popya wa handuka neenghono. Ombibeli otai londwele kutya osha nyika oshiponga okukala wa handuka efimbo lile. (Omayeletumbulo 14:29, 30) Ndele oto dulu okuhekelekwa ngeenge owa lombwele kaume koye omunanghenda kutya owa handuka. Ovanhu vamwe ova didilika kutya ngeenge ova kala have lideula va mana mo ngeenge va handuka ohashi va kwafele va ungaunge nehandu. — Tala yo Ovaefeso 4:25, 26.

Nonande osha fimana okulombwela vamwe wa manguluka shi na sha nanghee u udite, owa pumbwa okulungama uhe va fululukile po. Ino pumbwa okupa vamwe oushima omolwehandu loye nosho yo molwaashi wa nyemata. Onghee hano, lombwela vamwe nghee u udite, ndele shi ninga nombili. (Omayeletumbulo 18:21) Paife ohatu ka kundafana kombinga yoshinima shimwe sha fimanenena osho tashi dulu oku tu kwafela tu lididimikile oluhodi.

Kalunga ota dulu oku ku kwafela

Ombibeli otai tu shilipaleke tai ti: “Omwene oku li popepi nomitima da teyauka, Ye oha xupifa ava ve nomhepo ya nyanyauka.” (Epsalme 34:19) Okukala nekwatafano naKalunga otaku ke ku kwafela u dule okulididmikila efyo lomuholike woye, shi dulife oshinima keshe. Ngahelipi mbela? Omaetepo aeshe taa longo oo twa kundafana fiyo opapa okwa kanghamena kEendjovo daKalunga, Ombibeli, noku li metwokumwe nado. Ngeenge owe a tula moilonga, otae ke ku kwafela u dule okulididimika.

Kakele kaasho, kala wa lenga eilikano. Ombibeli otai tu ladipike tai ti: “Omutengi woye u undulila kOmwene, Ye ote ku kalele noshisho.” (Epsalme 55:23) Ngeenge ohashi kwafa okulombwela kaume omunalukeno nghee u udite, itashi ka kala tuu ekwafo linene ngeenge otwa mbubulile ‘Kalunga kehekeleko alishe’ omitima detu! — 2 Ovakorinto 1:3.

Eilikano ihali tu kwafele ashike tu kale tu udite twa pepelelwa. Ndelenee “Omuudi womailikano” okwa udaneka okuyandja omhepo iyapuki kovapiya vaye ovo tave i mu indile moshili. (Epsalme 65:3; Lukas 11:13) Omhepo iyapuki yaKalunga ile tu tye eenghono daye tadi longo, otadi dulu oku tu pa “eenghono di dule odo dopaushitwe” opo tu dule okulididimikila efiku keshe. (2 Ovakorinto 4:7, NW) Dimbuluka kutya: Kalunga ota dulu okukwafela ovapiya vaye ovadiinini va dule okulididimikila oupyakadi keshe oo tashi dulika u va hange.

Omukulukadi umwe oo a li a filwa okaana kaye ota dimbuluka nghee ye nomushamane waye va li va kwafelwa keilikano ve lididimikile efyo lokaana kavo. Okwa ti: “Ngeenge twa li twa nyika oluhodi neenghono konguloshi, okwa li hatu ilikana pamwe mokule. Oshikando shotete keshe osho twa li tu na okuninga sha tuhe li pamwe nako, ngaashi eshi twa li twa ya kokwoongala nosho yo koshoongalele, otwa li hatu ilikana kuKalunga e tu pameke. Ngeenge otwa penduka ongula ndele hatu lipula shi na sha nokaana ketu ndele itatu dulu okulididimika, okwa li hatu ilikana kuJehova e tu kwafele. Okwa li handi kala nda nyika oluhodi neenghono ngeenge nda li handi i meumbo aame andike. Onghee hano, oshikando keshe ngeenge nda li handi uya keumbo aame andike okwa li handi ilikana kuJehova a kwafele nge ndi kale ndi na omutima wa ngungumana.” Omukainhu oo omudiinini okwa li a mona kutya omailikano avo okwa li e va kwafela lela. Naave oto ka mona yo kutya ngeenge owa diinine meilikano, ‘ombili yaKalunga ei i dule eendunge adishe, otai ka amena omutima nomadiladilo oye.’ — Ovafilippi 4:6, 7; Ovaroma 12:12.

Ekwafo olo Jehova he tu pe otali ti sha shili. Omukriste omuyapostoli Paulus okwa popya kutya Kalunga ohe “tu hekeleke moudjuu wetu aushe, opo tu shiive yo okuhekeleka ava ve li moudjuu keshe.” Oshoshili kutya ekwafo olo Kalunga te tu pe ihali kufa po filufilu ouyahame oo tu udite, ndele ohali tu kwafele tu dule okulididimikila eenghalo detu. Ndele osho inashi hala okutya ito ka lila vali ile ito ka dimbuluka vali omuholike woye oo a fya, ashike oto dulu okuxupula. Kungaho, osho wa pita musho otashi ke ku kwafela u kale u udite ko onghalo yaavo va filwa noku va kwafela pahole. — 2 Ovakorinto 1:4.

[Caption on page 15]

[Caption on page 16]