Mariamu Mũmagidali arorete igũrũ akĩĩgiragia maithori kuuma maitho-inĩ make. Mwathani wake ũrĩa endete acuurĩtio mũtĩ-inĩ. Nĩ kĩndũ ta thaa thita, ‘no gũkagĩa nduma bũrũri-inĩ ũcio wothe’! (Luka 23:44, 45) Akehiũrĩria nguo yake ya igũrũ ciande-inĩ na agathiĩ harĩ atumia arĩa marĩ hakuhĩ nake. Nduma ĩyo ya mathaa matatũ ndĩnagĩa nĩ ũndũ wa mweri kũhumbĩra riũa, ũndũ ũrĩa ũikaraga o ndagĩka nini tu. Kwahoteka Mariamu na arĩa angĩ marũgamĩte hakuhĩ na Jesu makambĩrĩria kũigua mĩgambo ya nyamũ iria kaingĩ ciiguĩkaga o ũtukũ. Eroreri amwe ‘magetigĩra mũno na makoiga: “Hatarĩ nganja, ũyũ ararĩ Mũrũ wa Ngai.”’ (Mathayo 27:54) No kũhoteke arũmĩrĩri amwe a Jesu na andũ angĩ mareciria atĩ Jehova nĩ kuonania aronania kĩeha na marakara nĩ ũndũ wa ũrĩa Mũriũ wake anyarirũo.

 Mariamu Mũmagidali nĩ aaiguaga ũũru kuona Jesu arĩ na ruo, no ndangĩamũtiganĩirie. (Johana 19:25, 26) No mũhaka akorũo Jesu aarĩ na ruo rũnene mũno. Nyina wa Jesu o nake nĩ aabataraga kũũmĩrĩrio.

 Nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa mothe Mariamu eekĩirũo nĩ Jesu, aaiguaga akĩenda gwĩka ũrĩa wothe angĩahotire nĩ ũndũ wake. Harĩ hĩndĩ aakuĩte ngoro na akaimwo gĩtĩo, no Jesu nĩ aatũmĩte maũndũ macio mothe macenjie. Nĩ aatũmĩte aheo gĩtĩo na ũtũũro wake ũkorũo na muoroto. Aatuĩkĩte mũtumia ũrĩ na wĩtĩkio mũnene. Na njĩra ĩrĩkũ? Na tũngĩĩruta atĩa kuumana na kĩonereria gĩake kĩa wĩtĩkio?

 Thĩinĩ wa Bibilia, rũgano rwa Mariamu Mũmagidali rwambĩrĩirie akĩheo kĩheo. Jesu nĩ aamũheete wĩyathi akamũkũũra kuuma kũrĩ ũndũ mũũru wahaanaga ta kĩroto kĩũru. Matukũ-inĩ macio, ndaimono nĩ ciathumbũraga andũ mũno, na maroho macio moru nĩ maatharĩkagĩra andũ aingĩ na makaingĩra andũ amwe na makamatongoria. Tũtiũĩ ũrĩa ndaimono ciekaga Mariamu Mũmagidali, no nĩ tũĩ atĩ nĩ aarĩ na ndaimono ta icio mũgwanja njũru. No ũndũ wa gĩkeno nĩ atĩ Jesu Kristo nĩ aahotire gũciruta ciothe thĩinĩ wake.​—Luka 8:2.

 Nĩ ũndũ wa gũkũũrũo kuuma ũkombo-inĩ ũcio, Mariamu aarĩ na ũtũũro mwega. Angĩonanirie ngatho atĩa? Aatuĩkire mũrũmĩrĩri mwĩhokeku wa Jesu. O na nĩ aateithĩrĩirie handũ haabataraga ũteithio. Jesu na atũmwo ake nĩ maabataraga irio, nguo, na handũ ha gũkoma. Matiarĩ atongu, na matiathũkũmaga hingo ĩyo. Nĩ maabataraga ũteithio nĩguo mahote kũhunjia na kũrutana.

 Mariamu hamwe na atumia angĩ nĩ maateithagia kũhingia mabataro macio. Atumia acio “maahũthagĩra indo ciao kũmatungatĩra.” (Luka 8:1, 3) No kũhoteke amwe ao maarĩ atongu. Bibilia ndiugaga kana maahaaragĩria irio, makahũũra nguo, kana makamethera gwa gũkoma kũrĩa guothe maathiaga. No nĩ maateithagĩrĩria meyendeire gĩkundi kĩu kĩarĩ na andũ ta 20. Kĩyo kĩa atumia acio hatarĩ nganja nĩ gĩateithagia Jesu hamwe na atũmwo ake mahote kũiga meciria mao mothe wĩra-inĩ wa kũhunjia. Hatarĩ nganja, Mariamu nĩ aamenyaga atĩ ndangĩahotire kũrĩha Jesu nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa mothe aamwĩkĩire, no nĩ aakenaga gwĩka ũrĩa angĩahotire.

 Andũ aingĩ ũmũthĩ nĩ mahũthagia arĩa matungatagĩra arĩa angĩ. No ũguo tiguo Ngai ahaana. Ta wĩcirie ũrĩa Ngai aakenaga kuona Mariamu akĩĩrutĩra, ageka ũrĩa wothe angĩahotire nĩguo ateithie Jesu na atũmwo ake! O na matukũ-inĩ maya, Akristiano aingĩ ehokeku nĩ makoragwo na gĩkeno magĩtungatĩra arĩa angĩ. Rĩmwe gwĩkĩra mũndũ ũndũ na kũmwĩra ciugo njega no gũteithie. Jehova nĩ onaga maũndũ macio marĩ ma bata.​—Thimo 19:17; Ahibirania 13:16.

 Mariamu Mũmagidali aarĩ ũmwe wa atumia arĩa maathiire hamwe na Jesu Jerusalemu nĩ ũndũ wa Pasaka ya mwaka wa 33 M.M. (Mathayo 27:55, 56) No mũhaka akorũo nĩ aaiguire ũũru mũno rĩrĩa aamenyire atĩ Jesu nĩ aanyitĩtwo na agaciirithio ũtukũ. Agĩcoka akĩigua ũndũ ũngĩ mũũru makĩria. Nĩ ũndũ wa gũtindĩkĩrĩrio nĩ atongoria a ndini ya Kĩyahudi na andũ arĩa maamanyitaga mbaru, ngavana Pontio Pilato nĩ aatuĩrĩire Jesu gĩkuũ kĩa ruo mũtĩ-inĩ. No kũhoteke Mariamu nĩ oonete Mwathi wake arĩ na thakame na anogete mũno, agereire njĩra-inĩ akururĩtie mũtĩ mũraihu wa gũcuurĩrio.​—Johana 19:6, 12, 15-17.

 Arĩ harĩa ooragagĩrũo, thutha wa rĩrĩa kwagĩĩte na nduma kĩndũ thaa thita, Mariamu Mũmagidali hamwe na atumia angĩ maarũgamĩte “hau hakuhĩ na mũtĩ wa Jesu wa kũnyarirĩrũo.” (Johana 19:25) Mariamu, ũrĩa waikarire hau nginya ndagĩka ya mũico, nĩ oonire na akĩigua Jesu akĩĩhokera Johana, mũtũmwo ũrĩa eendete, wĩra wa gũtungata nyina. Nĩ aaiguire Jesu agĩkaĩra Ithe. Na akĩigua akiuga, “Maũndũ mothe nĩ mahinga,” ciugo iria ooigire mbere ya akuĩte. Mariamu aarĩ na ruo rũingĩ mũno. Ĩndĩ o na thutha wa Jesu gũkua, aarĩ o hau. Thutha-inĩ, aaikarire mbĩrĩra-inĩ njerũ ĩrĩa mũthuri mũtongu wetagwo Jusufu wa Arimathea aaigire mwĩrĩ wa Jesu.​—Johana 19:30; Mathayo 27:45, 46, 57-61.

 Kĩonereria kĩa Mariamu nĩ gĩtũririkanagia ũrĩa tũngĩka Mũkristiano ũngĩ angĩkorũo akĩgerera maũndũ maritũ. No tũremwo nĩ kũmwehereria ũgwati kana ruo rũrĩa angĩkorũo akĩgerera. Ĩndĩ no tuonanie nĩ tũramũiguĩra tha na tũrĩ na ũmĩrĩru. Mũndũ angĩkorũo akĩgerera ũndũ mũritũ na mũrata wake age kũmũtiganĩria, ũndũ ũcio no ũmũhe hinya. Gũteithia mũrata rĩrĩa arĩ na thĩna kuonanagia wĩtĩkio, na no omĩrĩrio na njĩra nene.​—Thimo 17:17.

 Thutha wa mwĩrĩ wa Jesu kũigwo mbĩrĩra-inĩ, Mariamu aarĩ ũmwe wa atumia arĩa maagũrire mahuti marĩa manungaga wega nĩguo mahake mwĩrĩ wake thutha-inĩ. (Mariko 16:1, 2; Luka 23:54-56) Aacokire agĩũkĩra rũcinĩ tene thutha wa Thabatũ. Ta hũũra mbica arĩ hamwe na atumia angĩ kũrĩ na nduma, magĩthiĩ mbĩrĩra-inĩ ya Jesu. Marĩ njĩra-inĩ, mooranagia ũrĩa mekweheria ihiga inene rĩrĩa rĩahingĩte mbĩrĩra. (Mathayo 28:1; Mariko 16:1-3) No matiagire gũthiĩ. Wĩtĩkio wao nĩ wamatindĩkire gwĩka ũrĩa mangĩahotire na magĩtigĩra Jehova kũu kũngĩ.

 No kũhoteke Mariamu nĩwe warĩ wa mbere gũkinya mbĩrĩra-inĩ. Akĩrũgama, aiyũirũo nĩ maĩ nda nĩ ũndũ wa kĩmako. Ihiga rĩarĩ rĩeherie, na mbĩrĩra ndĩarĩ na kĩndũ! Tondũ aarĩ mũndũ ũtarĩaga marĩĩgu, agĩcoka na thutha nĩguo akamenyithie Petero na Johana ũrĩa oonete. Ta hũũra mbica ahũũmĩte akiuga: “Nĩ meheretie Mwathani mbĩrĩra-inĩ, na tũtiũĩ kũrĩa mamũkometie.” Petero na Johana magĩteng’era nginya mbĩrĩra-inĩ na makĩona atĩ ndĩarĩ na kĩndũ, magĩcoka makĩinũka. *​—Johana 20:1-10.

 Rĩrĩa Mariamu aacokire mbĩrĩra-inĩ, aaikarire hau arĩ wiki. Kwarĩ rũcinĩ tene, na nĩ aaiguire ũũru mũno nĩ ũndũ wa gũkora mbĩrĩra ĩtarĩ kĩndũ, na ũndũ ũcio ũgĩtũma arĩre mũno. Akĩinamĩrĩra mbĩrĩra-inĩ rĩngĩ tondũ ndetĩkagia atĩ Mwathani wake ndaarĩ ho, no akĩringwo nĩ kĩmako. Haarĩ na araika erĩ meehumbĩte nguo cia rangi mwerũ maaikarĩte ho! Makĩmũũria ũũ: “Ũrarĩra nĩkĩ?” Amakĩte, agĩcokera ũrĩa eerĩte atũmwo akiuga: “Nĩ meheretie Mwathani wakwa, na ndiũĩ kũrĩa mamũkometie.”​—Johana 20:11-13.

 Akĩĩhũgũra, na thutha wake haarĩ na mũndũ warũgamĩte ho. Ndaamũmenyaga, na nĩ ũndũ ũcio agĩciria atĩ nĩ mũrĩmi wa mũgũnda ũcio. Mũndũ ũcio akĩmũũria ũũ ahooreire: “Mũtumia ũyũ, ũrarĩra nĩkĩ? Ũracaria ũ?” Mariamu akĩmwĩra, “Mũthuri ũyũ, angĩkorũo nĩwe ũmweheretie, njĩĩra kũrĩa ũmũkometie, na nĩ ngũmuoya.” (Johana 20:14, 15) Ta wĩcirie ũndũ ũcio ooigire. Hihi mũtumia ũcio arĩ wiki nĩ angĩahotire kuoya na akuue mwĩrĩ wa Jesu Kristo, ũrĩa warĩ mũndũ wĩ hinya? Mariamu ndaatithirie ambe ecũranie maũndũ ta macio. Ũndũ ũrĩa aamenyaga nĩ atĩ nĩ aabataraga gwĩka ũrĩa angĩhota.

 Hihi no twĩgerekanie na Mariamu Mũmagidali rĩrĩa twagĩa na kĩeha kana twacemania na maũndũ maroneka ta tũtangĩhota gwĩtiiria? Tũngĩciria mũno ũhoro wa mawathe kana maũndũ marĩa tũtangĩhota, no twĩtigĩre mũno na twage hinya nginya twage gwĩka ũndũ. No tũngĩka ũrĩa wothe tũngĩhota na tũtigĩre Ngai witũ macio mangĩ, no tũhingie maũndũ manene gũkĩra ũrĩa tũngĩciria. (2 Akorintho 12:10; Afilipi 4:13) Ũndũ ũrĩa wa bata makĩria nĩ atĩ, nĩ tũgũkenia Jehova. Ũguo nĩguo Mariamu eekire na Jehova nĩ aamũrathimire na njĩra atangĩecirĩirie.

 Mũthuri ũcio warũgamĩte mbere ya Mariamu ndaarĩ mũrĩmi wa mũgũnda. Harĩ hĩndĩ aarĩ bundi wa mbaũ, agĩtuĩka mũrutani, na agĩcoka agĩtuĩka Mwathani ũrĩa Mariamu eendete. No Mariamu ndaamũmenyaga, na akĩambĩrĩria gũthiĩ. Mariamu ndeeciragia atĩ Jesu nĩ aariũkĩte arĩ kĩũmbe kĩa roho kĩrĩ hinya. Jesu ooimĩrĩire Mariamu arĩ ta mũndũ, no ndaarĩ na mwĩrĩ ta ũrĩa aarutĩte ũrĩ igongona. Matukũ macio ma thutha wake kũriũkio, o na andũ arĩa maamũĩ wega kaingĩ matiamũmenyaga.​—Luka 24:13-16; Johana 21:4.

 Jesu eemenyithanirie atĩa kũrĩ Mariamu? Na njĩra ya ũrĩa tu aamwĩtire: “Mariamu!” Mariamu akĩĩhũgũra, na akĩanĩrĩra kiugo gĩa Kĩhibirania kĩrĩa aamenyerete kũmwĩta kaingĩ​—“Raboni!” Aarĩ Mũrutani ũrĩa eendete mũno! Akĩigua akenete mũno. Akĩmũnyita, na ndeendaga kũmũrekereria athiĩ.​—Johana 20:16.

 Jesu nĩ aamenyaga ũrĩa eeciragia. Akĩmwĩra: “Tiga kũũnyita.” No tũhũũre mbica akĩmwĩra ciugo icio na njĩra ya ũhooreri, hihi arĩ mũcanjamũku, o akĩĩyeheragia harĩ we kahora na akamũmĩrĩria akamwĩra: “Ndirĩ ndĩrambata kũrĩ Awa.” Ihinda rĩake rĩa kwambata igũrũ rĩtiakinyĩte. Aarĩ o na wĩra wa kũruta gũkũ thĩ, na nĩ eendaga Mariamu amũteithĩrĩrie. Hatarĩ nganja, Mariamu nĩ aathikagĩrĩria na kinyi ũrĩa Jesu ooigaga. Jesu akĩmwĩra: “Thiĩ kũrĩ ariũ a Awa ũmeere atĩrĩ, ‘Ndĩrambata kũrĩ Awa na no we Ithe wanyu na kũrĩ Ngai wakwa na no we Ngai wanyu.’”​—Johana 20:17.

 Na githĩ ti wĩra mwega aaheirũo nĩ Mwathi wake? Mariamu nĩwe warĩ mũrutwo wa mbere kũgĩa na mweke wa kuona Jesu thutha wa kũriũkio, na rĩu eehokeirũo mweke wa kwĩra arĩa angĩ ũhoro ũcio mwega. Ta hũũra mbica gĩkeno kĩrĩa aarĩ nakĩo, na wendi mũnene ũrĩa aarĩ naguo agĩthiĩ gwetha arutwo! Ningĩ ta hũũra mbica ahũũmĩte akĩmeera ciugo iria ciaikarire meciria-inĩ make na ma arutwo ihinda iraihu thutha ũcio, akiuga: “Nĩ ndona Mwathani!” Aameerire ũrĩa wothe Jesu ooigĩte, na aaragia na ihenya nĩ ũndũ wa gũkena. (Johana 20:18) Ciugo icio igĩĩkĩra hinya iria ingĩ arutwo maaiguĩte kuuma kũrĩ atumia arĩa maathiĩte mbĩrĩra-inĩ ya Jesu magĩkora ĩtarĩ na kĩndũ.​—Luka 24:1-3, 10.

 Hihi arũme acio maaiyũkirie ũhoro ũcio atĩa? Matiambire kũwoya na ũritũ. Bibilia yugaga ũũ: “Makĩona maũndũ macio ta arĩ ũrimũ, na makĩrega gwĩtĩkia atumia acio.” (Luka 24:11) Arũme acio matiarĩ na ũũru, no maakũrĩire kũndũ andũ maarĩ na mũtugo wa kwaga kwĩhoka atumia; kũringana na ũndũire wa Kĩyahudi, mũtumia ndangĩarutire ũira igooti-inĩ. No kũhoteke atũmwo acio nĩ maahutĩtio mũno nĩ ũndũire wao na njĩra o nao mataamenyaga. No Jesu na Ithe matikoragwo na mũthutũkanio ta ũcio. Na githĩ ti gĩtĩo kĩnene maaheire Mariamu, mũtumia ũcio mwĩhokeku!

 Mariamu ndaarekire ũndũ ũcio arũme acio meekire ũmũiguithie ũũru. Nĩ aamenyaga atĩ Mwathi wake nĩ aamwĩhokete, na ũndũ ũcio warĩ mũiganu. Arĩa othe marũmagĩrĩra Jesu o nao nĩ mehokeirũo wĩra wa kũheana ndũmĩrĩri. Bibilia ĩtaga ndũmĩrĩri ĩyo “ũhoro ũrĩa mwega wa Ũthamaki wa Ngai.” (Luka 8:1) Jesu ndeerire arũmĩrĩri ake atĩ andũ othe nĩ mangĩgetĩkia kana mone wĩra wao ũrĩ wa bata. Kũngĩarĩ mũgarũ na ũguo. (Johana 15:20, 21) Kwoguo nĩ wega Akristiano maririkanage Mariamu Mũmagidali. O na gũtuĩka arutwo amwe matiambire kũmwĩtĩkia, ndaarekire ũndũ ũcio ũtũme age gĩkeno akĩheana ũhoro mwega wĩgiĩ Jesu ũrĩa wariũkĩte!

 Thutha wa ihinda, Jesu nĩ ooimĩrĩire atũmwo ake agĩcoka akiumĩrĩra arũmĩrĩri ake aingĩ. Kũrĩ hĩndĩ ooimĩrĩire andũ makĩria ma 500 ihinda-inĩ rĩmwe! (1 Akorintho 15:3-8) Hatarĩ nganja wĩtĩkio wa Mariamu wongererekaga o hĩndĩ Jesu oimĩrĩra andũ, gũtekũmakania kana we nĩ amuona kana nĩ kũigua na andũ. No kũhoteke Mariamu Mũmagidali aarĩ ũmwe wa atumia arĩa magwetetwo maathiĩte Jerusalemu mũthenya wa Pentekoste, rĩrĩa roho mũtheru waitĩrĩirio arũmĩrĩri a Jesu arĩa maacemanĩtie.​—Atũmwo 1:14, 15; 2:1-4.

 O ũrĩa kũngĩkorũo kwarĩ, twĩ na itũmi njiganu cia gwĩtĩkia atĩ Mariamu Mũmagidali nĩ aatũũririe wĩtĩkio wake nginya mũthia. Rekei o ũmwe witũ atue itua rĩa gwĩka o taguo! Nĩ tũrĩĩgerekanagia na wĩtĩkio wa Mariamu Mũmagidali angĩkorũo nĩ tũrĩonanagia ngatho nĩ ũndũ wa maũndũ mothe marĩa Jesu atwĩkĩire, na tũgatungatĩra arĩa angĩ tũrĩ na wĩnyihia o tũkĩhokaga ũteithio wa Ngai.