ŨRĨA FAMĨLĨ ĨNGĨGĨA NA GĨKENO

Ũrĩa Ũngĩgaacĩrithia Kĩhiko gĩa Kerĩ

HERMAN: * “Mũtumia wakwa wa mbere ũrĩa twaikaranĩtie mĩaka 34 oragirũo nĩ mũrimũ wa kansa. Rĩrĩa ndahikirie mũtumia wakwa wa kerĩ Linda, onaga ta hĩndĩ ciothe ndamũringithanagia na mũtumia wakwa wa mbere. Gũthũkia mũno, arata akwa kaingĩ maaganaga mũtumia ũcio wakwa wa mbere, na ũndũ ũcio nĩ warakaragia Linda.”

LINDA: “Rĩrĩa ndahikĩire Herman, ndonaga ta gũtarĩ hĩndĩ we na arĩa angĩ maakanyenda ta ũrĩa meendete mũtumia wake wa mbere. Mamwendete mũno, aarĩ mũhoreri, na aarĩ na mĩtugo mĩega. Rĩmwe nĩ ndĩyũragia kana mũthuri wakwa nĩ akaanyenda ta ũrĩa eendete mũtumia ũcio wake wa mbere.”

Linda nĩ gũtigana maatiganĩte na mũthuri wake wa mbere, na rĩu nĩ akenaga mũno gũkorũo mahikanĩtie na Herman. O na kũrĩ ũguo, o ta ũrĩa moigaga, kĩhiko gĩa kerĩ no gĩkorũo na moritũ mangĩ mataarĩ kĩhiko-inĩ kĩa mbere. *

Angĩkorũo ũrĩ kĩhiko-inĩ gĩa kerĩ-rĩ, hihi mawoni maku nĩ marĩkũ gũkĩerekera? Mũtumia wĩtagwo Tamara waahikire rĩngĩ mĩaka ĩtatũ thutha wa gũtigana na mũthuriwe, oigaga ũũ: “Mũndũ ahikania kana ahika rita rĩa mbere, harĩ ũndũ wa mwanya aiguaga ta kĩhiko kĩu gĩgũtũũra tene na tene. No mũndũ arĩ kĩhiko-inĩ gĩa kerĩ, no age kũigua ũguo tondũ nĩ akoragwo akĩmenya atĩ kĩhiko gĩake kĩa mbere nĩ kĩaharaganire.”

O na kũrĩ ũguo, andũ aingĩ arĩa marĩ thĩinĩ wa kĩhiko gĩa kerĩ nĩ magĩte na gĩkeno kĩnene na gĩa gũtũũra. Nĩ mahotete kũgaacĩrithia kĩhiko kĩao, o nawe no ũhote kũgaacĩrithia gĩaku. Ũngĩka ũguo  atĩa? Ta wĩcirie ũhoro wa moritũ matatũ meyumĩragia kĩhiko-inĩ gĩa kerĩ na ũrĩa morutani ma Bibilia mangĩmũteithia kũhiũrania namo. *

ŨRITŨ WA 1: KŨRINGITHANAGIA KĨHIKO GĨAKU GĨA KERĨ NA KĨRĨA KĨA MBERE.

Ellen, ũrĩa ũikaraga bũrũri-inĩ wa Afrika ya Mũhuro oigaga ũũ: “Ti ũndũ mũhũthũ kũriganĩrũo nĩ maũndũ mamwe megiĩ kĩhiko gĩakwa kĩa mbere, makĩria rĩrĩa twaceera kũrĩa niĩ na mũthuri wakwa wa mbere twaceeraga tũrĩ rũtha. Rĩmwe nĩ ndĩĩkoraga ngĩringithania mũthuri wakwa na ũrĩa warĩ wakwa wa mbere.” Ningĩ, ũrĩa mũhikanĩtie nake angĩkorũo nĩ aarĩ kĩhiko-inĩ kĩngĩ, no ũtuurũo mũno angĩkorũo nĩ aikaraga akĩaragia ũhoro wĩgiĩ kĩhiko gĩake kĩa mbere.

ŨNDŨ ŨNGĨKA: Menya atĩ ti ũndũ mũhũthũ harĩ wee kana ũrĩa mũhikanĩtie nake kũriganĩrũo nĩ maũndũ mamwe megiĩ ihiko cianyu cia mbere, na makĩria angĩkorũo ciaikarire mĩaka ĩigana ũna. Andũ amwe o na nĩ moigaga atĩ maanekora magĩĩta arĩa mahikanĩtie nao marĩĩtwa ma arĩa maahikanĩtie nao mbere. Ũngĩka atĩa ũngĩĩkora ũndũ-inĩ ta ũcio? Bibilia ĩheanaga ũtaaro ũyũ: “O mũndũ nĩ ageragie gwĩciria ũrĩa ũngĩ.”—1 Petero 3:8, New Century Version.

Ndũkagirie ũrĩa mũhikanĩtie nake kũgweta ũndũ o wothe wĩgiĩ kĩhiko gĩake kĩa mbere. Angĩkorũo mũthuri kana mũtumia waku nĩ araigua akĩenda kwaria ũhoro wĩgiĩ ũrĩa maahikanĩtie nake mbere, mũthikĩrĩrie ũrĩ na ũcayanĩri. Ningĩ, ndũkahiũhe gũtua atĩ nĩ kũringithanio ũraringithanio na ũcio ũngĩ. Ian, ũrĩa wahikanirie rĩngĩ mĩaka 10 mĩhĩtũku oigire ũũ: “Mũtumia wakwa Kaitlyn, ndarĩ ona arĩ ũũru ngĩaria ũhoro wĩgiĩ ũrĩa warĩ mũtumia wakwa. Ithenya rĩa ũguo, onaga ũndũ ũcio ũrĩ njĩra ya kũmũteithia kũũmenya wega.” Ningĩ no wone atĩ kwarĩrĩria maũndũ ta macio no gũgũteithie kũgĩa na ũrata wa hakuhĩ na ũrĩa mũhikanĩtie nake.

Wĩrute kũrora ngumo njega na cia mwanya cia ũrĩa mũhikanĩtie nake rĩu. Nĩ ma atĩ, mũthuri kana mũtumia waku no akorũo atarĩ na ngumo kana ũhoti ta wa ũrĩa mwahikanĩtie nake mbere. Ĩndĩ no akorũo ena ũhoti na ngumo ingĩ njega. Nĩ ũndũ ũcio, ĩkĩra kĩhiko gĩaku hinya, na njĩra ya kũrora ngumo njega cia ũrĩa mũhikanĩtie nake, ‘ũtekũringithania wĩra waku na wa mũndũ ũngĩ.’ (Agalatia 6:4, The Holy Bible in Gĩkũyũ Language) Mũthuri wĩtagwo Edmond ũrĩa ũhikanĩtie rita rĩa kerĩ oigaga atĩ, “O ta ũrĩa ndũgũ igĩrĩ itakoragwo ihaanaine, no taguo ihiko igĩrĩ itakoragwo ihaanaine.”

Ũngĩgirĩrĩria atĩa maũndũ marĩa wendete megiĩ kĩhiko gĩa tene matigathũkie kĩhiko gĩaku? Jared oigaga ũũ: “Kũrĩ hĩndĩ ndataarĩirie mũtumia wakwa atĩ kĩhiko gĩakwa kĩa mbere kĩahanaga ta ibuku, twandĩkĩte na mũtumia wakwa wa mbere. Rĩmwe na rĩmwe no ndĩrĩhumbũrie ngarĩthoma rĩkandirikania maũndũ mega maitũ nake. No ndikoragwo ibuku-inĩ rĩu. Ithenya rĩa ũguo, ngenaga gũkorũo ibuku-inĩ riitũ rĩerũ rĩrĩa tũrandĩka na mũtumia wakwa.”

GERIA ŨŨ: Ũria ũrĩa mũhikanĩtie nake kana hihi nĩ aiguaga ũũru rĩrĩa ũraria ũhoro wa kĩhiko gĩaku kĩa mbere. Kũũranaga hĩndĩ ĩrĩa ũtagĩrĩire kwaria ũhoro wĩgiĩ kĩhiko gĩaku kĩa mbere.

ŨRITŨ WA 2: KŨGERIA KŨMENYANA NA ARATA ARĨA MATOAINE NA ŨRĨA MŨHIKANĨTIE NAKE.

Javier, ũrĩa wahikanirie mĩaka 6 thutha wa ndigano, oigire ũũ: “Kahinda kanini thutha wa kũhikania, mũtumia wakwa onaga ta arata amwe akwa maamũgeragia na makamũtuĩria.” Nake mũthuri wĩtagwo Leo ahiũranagia na ũndũ ngũrani. Oigaga ũũ: “Harĩ andũ amwe meeraga mũtumia wakwa ũrĩa meendete na maiguaga maagĩte ũrĩa warĩ mũthuri wake ndĩ hau ngĩiguaga.”

ŨNDŨ ŨNGĨKA: Geria kwĩĩkĩra iratũ-inĩ cia arata aku. Ian ũrĩa ũkũgwetetwo hau kabere oigire ũũ: “Ngwĩciria rĩmwe arata nĩ monaga arĩ ũndũ mũũru na magatuurũo nĩ kuona mũrata wao arĩ na mũndũ ũngĩ tiga ũrĩa maamenyerete.” Kwoguo ‘tuĩka mũcayanĩri, na wonagie andũ othe mĩtugo ya ũhoreri.’ (Tito 3:2) He arata na andũ a famĩlĩ yaku kahinda. Nĩ gũkorũo kĩhiko gĩaku nĩ gĩacenjia, o na arata aku no macenjie. Javier ũrĩa ũkũgwetetwo hau kabere oigire atĩ, o ũrĩa mahinda mathiangire, we na mũtumia wake nĩ maahotire gũcokia ũrata  na arata ao a hau kabere. Aacokire akĩongerera ũũ: “No ningĩ nĩ tũgeragia kũgĩa na arata angĩ erũ, na ũndũ ũcio o naguo nĩ ũtũteithagia.”

Rĩrĩa ũrĩ hamwe na arata aku, wĩciragie ũhoro wa ũrĩa mũhikanĩtie nake. Kwa ngerekano, mũngĩambĩrĩria kwarĩrĩria ũhoro wĩgiĩ kĩhiko gĩaku gĩa tene, hũthĩra ũũgĩ na ũtaũku nĩguo ũrĩa mũhikanĩtie nake ndakeigue ta atagĩrĩire. Thimo ĩmwe ya Bibilia yugaga ũũ: “Mũndũ angĩaria ciugo atecirĩtie, ciugo icio no itihangie o ta rũhiũ. No mũndũ mũũgĩ nĩ amenyagĩrĩra maũndũ marĩa aragia. Ciugo ciake no ihonie kũu gũtiihangie.”—Thimo 12:18, Holy Bible—Easy-to-Read Version.

GERIA ŨŨ: Kũũranaga kũndũ kũrĩa mũngĩcemania na andũ, gũtangĩkwagĩrĩra wee kana ũrĩa mũhikanĩtie nake. Na mwarĩrĩrie o kabere njĩra ĩrĩa njega mũngĩcokia nayo ciũria ciĩgiĩ ihiko cianyu cia mbere.

ŨRITŨ WA 3: KWĨHOKA ŨRĨA MŨHIKANĨTIE NAKE TONDŨ ŨRĨA MWAHIKANĨTIE NAKE MBERE NDAARĨ MWĨHOKEKU.

Andrew, ũrĩa waatigirũo nĩ mũtumia wake oigire ũũ: “Nĩ ndetigagĩra mũno ndikae kũheneka rĩngĩ.” Thutha ũcio, akĩhikia Riley. Andrew aathire na mbere kuuga ũũ: “Nĩ ndeyũragia kaingĩ kana kũrĩ hĩndĩ ngakorũo ndĩ mwega ta mũthuri ũrĩa waahikĩtie Riley. O na ngetigĩra ndakone ta itamwagĩrĩire na andige ahikĩre mũndũ ũngĩ.”

ŨNDŨ ŨNGĨKA: Arĩrĩriai na ũrĩa mũhikanĩtie nake maũndũ marĩa maragũthĩnia. Bibilia yugaga ũũ: “Kũndũ gũtarĩagwo kĩrĩra, mathondeko makuo nĩ gũthata mathataga.” (Thimo 15:22) Kwaranĩria nĩ gwateithirie Andrew na Riley kwĩhokana. Andrew oigire ũũ: “Nĩ nderire Riley atĩ gũtirĩ hĩndĩ ngona ndigano ĩrĩ njĩra ya kũniina mathĩna, nake Riley akiuga o taguo. O kahora kahora, nĩ hotete kũmwĩhoka biũ.”

Angĩkorũo ũrĩa mũhikanĩtie nake nĩ aahenekete kĩhiko-inĩ kĩa mbere, ĩka o ũrĩa wothe ũngĩhota akwĩhoke. Kwa ngerekano, Michel na Sabine arĩa ihiko ciao cia mbere ciathirire na njĩra ya ndigano, maaiguithanĩirie atĩ o mũndũ nĩ arĩĩraga ũrĩa ũngĩ rĩrĩa aacemania na ũrĩa warĩ mũthuri kana mũtumia wake. Sabine oigaga ũũ: “Ũndũ ũcio nĩ ũtũmĩte twĩhokane.”—Aefeso 4:25.

GERIA ŨŨ: Ĩkĩra mĩhaka ya kwaranĩria na mũthuri kana mũtumia ũngĩ, ĩkorũo ũraranĩria nake na njĩra ya ĩmwe kwa ĩmwe, thimũ kana Intaneti.

Andũ aingĩ nĩ mahotete kũgaacĩrithia ihiko ciao cia kerĩ, o na gĩaku no kĩgaacĩre. Ningĩ-rĩ, rĩu no kũhoteke atĩ nĩ wĩũĩ wega gũkĩra rĩrĩa warĩ kĩhiko-inĩ kĩa mbere. Andrew ũrĩa ũkũgwetetwo hau kabere oigaga ũũ: “Nĩ ngenagĩra mũno kĩhiko gĩakwa na Riley. Thutha wa gũkorũo tũhikanĩtie mĩaka 13, nĩ tũthondekete ũrata wa hakuhĩ mũno ũrĩa tatangĩenda ũthire.” ▪

[Ũhoro wa magũrũ-inĩ]

WĨYŨRIE . . .

▪ Hihi nĩ ngumo irĩkũ cia mwanya cia mũthuri kana mũtumia wakwa nyonaga irĩ cia bata?

▪ Tũngĩambĩrĩria kwaria ũhoro wa kĩhiko gĩakwa kĩa mbere-rĩ, ingĩka atĩa kuonia ũrĩa tũhikanĩtie nake nĩ ndĩmwendete na ngamũhe gĩtĩo?

[Mbica karatathi ka 8]

[Mbica karatathi ka 10]

Gĩai na maũndũ mũrĩririkanaga na mekũmũnyitithania