Kana beto ke longuka mbote-mbote bikalulu ya muntu mosi buna, beto ta zaba yandi mbote, mpi kinduku na beto ta kuma ngolo. Mutindu mosi, kana beto me zaba mbote-mbote bikalulu ya Yehowa, beto ta zaba yandi mbote, mpi kinduku na beto ti yandi ta kuma ngolo. Na kati ya bikalulu yonso ya kitoko ya Nzambi, bikalulu yai iya kele ya nene: ngolo, mayele, lunungu, mpi zola na yandi.

“O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene! Tala! Nge muntu salaka zulu ti ntoto na ngolo na nge ya nene.”​—YEREMIA 32:17.

Ngolo ya Nzambi ke monanaka pwelele na lugangu. Mu mbandu, kana nge me vanda na nganda na kilumbu mosi ya ntangu, inki nge ta wa na nitu? Tiya ya ntangu. Nge ta wa kibeni tiya ya ngolo ya kuganga ya Yehowa. Inki kele ngolo ya ntangu? Na kati-kati na yo, tiya na yo ke kumaka mingi kibeni (kiteso ya 15 000 000 ya degré Celsius). Na konso sekondi, ntangu ke basisaka ngolo yina kele kiteso mosi ti ngolo ya bamilio ya babombi ya nikleyere.

Ata mpidina, ntangu kele fioti kana beto fwanisa yo ti bamiliare ya bambwetete ya kele na zulu. Bantu ya siansi ke tubaka nde UY Scuti, mbwetete mosi ya kuluta nene, kele nene kuluta ntangu mbala kiteso ya 1700. Kana UY Scuti kubaka kisika ya ntangu, ntoto mpi Jupiter ta kota na kati na yo. Mambu yai ke sadisa beto na kubakisa mbote-mbote mambu yina Yeremia tubaka nde Yehowa Nzambi salaka zulu ti ntoto na ngolo na yandi ya nene.

Inki mutindu beto ke bakaka mambote ya ngolo ya Nzambi? Bima yina Nzambi me gangaka ke vandaka mfunu sambu na luzingu ya bantu, mu mbandu ntangu mpi bima yonso ya kitoko yina kele na ntoto. Diaka, Nzambi ke sadilaka ngolo na yandi sambu na mambote ya konso muntu. Inki mutindu? Na mvu-nkama ya ntete, Nzambi pesaka Yezu ngolo ya kusala mambu ya kuyituka kibeni. Biblia ke tuba nde: “Bifwa-meso ke mona, bantu ya makulu-kifu ke tambula, bantu yina kele na maladi ya lepre ke kuma bunkete, bifwa-makutu ke wa, bafwa ke futumuka.” (Matayo 11:5) Ebuna bubu yai? Biblia  ke tuba diaka nde: “Yandi ke pesaka ngolo na muntu yina me lemba. . . . [Mpi] bantu yina ke tulaka kivuvu na Yehowa ta baka diaka ngolo.” (Yezaya 40:29, 31) Nzambi lenda pesa beto “ngolo yina me luta ngolo ya bantu” sambu beto kanga ntima na bampasi mpi mimekamu yina beto ke kutanaka ti yo na luzingu. (2 Bakorinto 4:7) Keti nge ke kudiwaka ve pene-pene ya Nzambi yina ke sadilaka na zola yonso ngolo na yandi ya nene sambu na mambote na beto?

“Bisalu na nge kele mingi kibeni, O Yehowa! Nge me salaka yo yonso na mayele.”​—NKUNGA 104:24.

Kana beto ke longuka mbote-mbote bima yina Nzambi me salaka, mayele na yandi ta yitukisa beto mingi. Ya kieleka, bantu ya siansi ke longukaka bima yina Yehowa me salaka mpi ke landaka bima yango sambu na kutomisa bima yina bo ke salaka. Mu mbandu, disu (lentille) ya apareyi ya foto to avio.

Mayele ya Nzambi ke monanaka na mutindu ya kuyituka kibeni na nitu ya muntu. Beto baka mbandu ya ke monisa mutindu nitu ya bebe ke salamaka. Mambu ke yantikaka ti selile mosi yina kele ti bantuma yonso ya mfunu yina ke vandaka na ba gènes. Selile yango ke kabwanaka na baselile mingi ya kiteso mosi. Kansi na ntangu ya me fwana, baselile ke yantikaka kukabwana na baselile mingi ya kuswaswana, mu mbandu baselile ya menga, baselile ya misisa ya butomfu, mpi baselile ya mikwa. Na nima, bitini ya nitu ke salamaka mpi yo ke yantikaka kusala. Kaka na nsungi ya bangonda uvwa, selile yina ya ntete ke salaka nitu ya bebe yina kele ti baselile mingi. Mayele yina ke monanaka na nitu ya muntu ke pusaka bantu mingi na kundima mambu yai ya nsoniki mosi ya Biblia tubaka: “Mono ke kumisa nge sambu mono me salamaka na mutindu ya ke pesa boma mpi ya kuyituka.”​—Nkunga 139:14.

Inki mutindu beto ke bakaka mambote ya mayele ya Nzambi? Ngangi na beto ke zabaka mambu yina beto kele na yo mfunu sambu na kuvanda na kiese. Sambu yandi ke zabaka mambu mingi mpi ke bakisaka yo mbote, yandi ke pesaka beto bandongisila ya mayele na Ndinga na yandi, Biblia. Mu mbandu, Biblia ke songa beto nde: “Beno landa kulolulana na ntima ya mvimba.” (Bakolosai 3:13) Keti ndongisila yai kele ya mbote? Ee. Minganga ke tubaka nde kulolula lenda sala nde muntu kulala mbote mpi yandi bela ve maladi ya tansio. Yo lenda fiotuna mpi kigonsa ya kubela maladi ya kuniokwama na mabanza mpi bamaladi ya nkaka. Nzambi kele bonso nduku mosi ya mayele mpi ya zola yina ke landaka kaka na kupesa beto bandongisila ya mfunu. (2 Timoteo 3:16, 17) Keti nge ke sepelaka ve kuvanda ti nduku ya mutindu yai?

“Yehowa ke zolaka lunungu.”​—NKUNGA 37:28.

Nzambi ke salaka ntangu yonso mambu ya mbote. Ya kieleka, Biblia ke tuba nde: “Ngindu lenda kwisila ve ata fioti Nzambi ya kieleka na kusala mambu na nku yonso, ngindu lenda kwisila ve ata fioti Nkwa-Ngolo Yonso na kusala mambu ya mbi!” (Yobi 34:10) Balusambisu na yandi kele ya mbote, mutindu muyimbi-bankunga tubaka ntangu yandi songaka Yehowa nde: “Nge ta sambisa bantu na mutindu ya mbote.” (Nkunga 67:4) Sambu “Yehowa ke monaka na ntima,” bantu lenda kusa yandi  ve; yandi ke monaka ntangu yonso kieleka ya mambu mpi ke sambisaka na mutindu ya mbote. (1 Samuele 16:7) Diaka, Nzambi ke monaka mambu yonso ya kukonda lunungu mpi ya mbi yina ke salama na ntoto, mpi yandi ke sila nde ntama ve “bantu ya mbi, bo ta katula bo na ntoto.”​—Bingana 2:22.

Kansi, Nzambi kele ve zuzi mosi ya nku yina ke vandaka kaka na mfunu ya kupesa ndola. Yandi ke wilaka bantu mawa na ntangu ya me fwana. Biblia ke tuba nde: “Yehowa ke wilaka bantu mawa mpi ke fwilaka bo nkenda,” nkutu yandi ke wilaka bantu ya mbi yina ke balulaka ntima na masonga yonso mawa. Keti yo kele ve lunungu ya kieleka?​—Nkunga 103:8; 2 Piere 3:9.

Inki mutindu beto ke bakaka mambote ya lunungu ya Nzambi? Ntumwa Piere tubaka nde: “Nzambi ke pona-ponaka ve, kansi na konso dikanda yandi ke ndimaka muntu yina ke tinaka yandi boma mpi ke salaka mambu ya mbote.” (Bisalu 10:34, 35) Beto ke bakaka mambote ya lunungu ya Nzambi sambu yandi ke pona-ponaka ve ata fioti. Yandi lenda ndima beto mpi beto lenda kuma bansadi na yandi kukonda kutala mpusu, insi, mambu yina beto me zaba to kiyeka yina beto kele ti yo.

Sambu Nzambi ke zolaka nde beto bakisa mpi beto baka mambote ya lunungu na yandi, yandi me pesaka beto kansansa. Biblia ke tuba nde kansansa kele bonso nsiku yina “kele ya kusonika na bantima” na beto, nsiku yina “ke taka kimbangi” kana beto me sala mambu ya mbote to ya mbi. (Baroma 2:15) Inki mutindu yo ke natilaka beto mambote? Kana beto me longa kansansa na beto mbote, yo lenda pusa beto na kutina mambu ya mbi. Kana beto me sala diambu mosi ya mbi, yo lenda pusa beto na kubalula ntima mpi na kuyidika kifu yango. Ya kieleka, kubakisa lunungu ya Nzambi ke sadisaka beto mpi yo ke salaka nde beto kuma banduku na yandi!

“Nzambi kele zola.”​—1 YOANE 4:8.

Nzambi ke monisaka ngolo, mayele mpi lunungu, kansi na bandinga ya kisina Biblia ke tubaka ve nde  Nzambi kele ngolo, mayele, to lunungu. Yo ke tubaka nde yandi kele zola. Sambu na nki? Sambu ngolo ya Nzambi ke sadisaka yandi na kusala mambu mpi lunungu ti mayele na yandi ke twadisaka mutindu na yandi ya kusala mambu. Kansi zola ya Yehowa ke pusaka yandi na kusala mambu. Zola ke sadisaka yandi na mambu yonso yina yandi ke salaka.

Yehowa kondaka ve ata kima, kansi zola na yandi pusaka yandi na kusala bigangwa ya mayele, yina kele na zulu mpi na ntoto, bigangwa yina lenda baka mambote ya zola na yandi mpi kusepela ti yo. Na zola yonso, yandi yidikaka ntoto sambu yo vanda kisika mosi ya kitoko sambu bantu kuzinga. Diaka, yandi ke landaka kumonisila bantu yonso zola na mutindu “yandi ke basisaka ntangu na yandi sambu na bantu ya mbi mpi bantu ya mbote mpi yandi ke nokisaka mvula sambu na bantu ya lunungu mpi bantu ya kukonda lunungu.”—Matayo 5:45.

Diaka, “Yehowa kele kibeni ti lutondo mpi yandi ke wilaka bantu mawa.” (Yakobo 5:11) Yandi ke monisaka zola ya mingi na bantu yina ke salaka na masonga yonso bikesa ya kuzaba yandi mpi ya kukuma banduku na yandi. Nzambi ke tudilaka konso muntu dikebi. Ya kieleka, “yandi ke kudibanzaka sambu na beno.”​—1 Piere 5:7.

Inki mutindu beto ke bakaka mambote ya zola ya Nzambi? Beto ke sepelaka ti kitoko ya ntangu kana yo ke dinda. Beto ke sepelaka kuwa mutindu bebe ke sekaka. Beto ke bakaka na valere zola ya muntu mosi ya dibuta. Mambu yai lenda vanda kibeni mfunu mingi ve, ata mpidina yo ke kumisaka luzingu kitoko kibeni.

Beto ke bakaka mpi mambote na kima ya nkaka yina ke monisaka zola ya Nzambi: kisambu. Biblia ke songa beto nde: “Beno kudiyangisa ve sambu na konso kima yina, kansi na mambu yonso na nzila ya kisambu mpi ntangu beno ke bondila ti kupesa matondo, beno zabisa Nzambi mambu ya beno ke lomba.” Bonso tata mosi ya zola, Nzambi ke zolaka nde beto sosa yandi sambu na kuzwa lusadisu na basusi na beto ya ngolo. Diaka, Yehowa ke sila na zola na yandi ya mingi na kupesa beto “ngemba ya Nzambi yina me luta mayele yonso ya kubakisa mambu.”—Bafilipi 4:6, 7.

Keti disolo yai ya me tubila na bunkufi bikalulu ya nene ya Nzambi, disongidila ngolo, mayele, lunungu, mpi zola na yandi, me sadisa nge na kubakisa mbote bikalulu ya Nzambi? Sambu nge monisila diaka Nzambi ntonda ya mingi, beto ke lomba nge na kulonguka mambu yina yandi me salaka mpi yina yandi ta sala sambu na mambote na nge.