Bai pa asuntu

Bai pa lista di asuntus

Bu sabia?

Bu sabia?

Na ténpu ki Bíblia skrebedu, modi ki algen ta sabeba na ki ténpu ki anu i mês ta kumesaba?

PA KES judeu ki ta moraba na téra ki Deus prometeba es, anu ta kumesaba óras ki es ta priparaba txon pa simentera i es ta fazeba simentera. I kel-li ta kontiseba na kel ki gósi nu ta txoma setenbru ô otubru.

Kes algen ta disidiba kantu dia ki un mês tinha ku bazi na siklu di lua. Pur isu kada mês ta duraba 29 ô 30 dia. Es ta disidiba kantu dia ki un anu ta duraba ku bazi na sól. Má un anu ki es ta kontaba ku bazi na siklu di lua éra más kurtu di ki un anu ki es ta kontaba ku bazi na sól. Nton, es meste poba kes dôs manera di konta li ta konbinaba ku kunpanheru. Es faze kel-li kantu es poi más alguns dia ô di vês en kuandu es poi más un mês, sima pur izénplu antis di kumesa un anu novu. Di kel manera li, kalendáriu ta konbinaba ku ténpu di símia i di faze kodjéta.

Má na ténpu di Muizés, Deus fla Se povu ma anu ta kumesaba na mês di Abibe ô Nizan, ki gósi é pa vólta di marsu ô abril. (Êxo. 12:2; 13:4) Tinha un fésta na kel mês li ki tinha aver ku kodjéta di sevada. — Êxo. 23:15, 16.

Un studiozu ki txoma Emil Schürer, fla na se livru a ma éra fásil sabe ki óras ki es ta poba más un mês na kalendáriu. El fla tanbê: ‘Es debe fazeba fésta di Páskua na lua xeia na mês di Nizan (14 di Nizan). Es debe fazeba el sénpri dipôs di kel dia na primavéra ki dia ku noti ta duraba 12 óra. Má si na fin di anu es daba kónta ma Páskua ta kaíba antis di kel dia, judeus ta poba más un mês antis di Nizan.’

Tistimunhas di Jeová ta pensa na kel-li óras ki es ta skodje kel data sértu di Komemorason di mórti di Jizus, ki ta kontise pa vólta di marsu ô abril i ki na kalendáriu di judeus ta kai na dia 14 di Nizan. Kongregasons na mundu interu ta fladu kel data li un ténpu antis. b

Má modi ki judeus ta sabeba na ki ténpu ki un mês ta tirminaba i un otu mês ta kumesaba? Oji bu pode djobe na un kalendáriu na papel ô na telemóvel ô tablet. Má na ténpu ki Bíblia skrebedu é ka éra fásil sabe.

Na ténpu di Dilúviu, mês tinha 30 dia. (Gén. 7:11, 24; 8:3, 4) Má pa judeus mês ka tinha 30 dia. Na kalendáriu di judeus, mês ta kumesaba lógu ki ta da pa odjaba lua nova. Kel-li ta kaíba na dia 29 ô 30 di kel mês ki staba ta tirmina.

Un bês kantu Davidi ku Jonatan staba ta pâpia di un mês ki staba ta ben kumesa, es fla: ‘Manhan é lua nova’. (1 Sam. 20:5, 18) Nton ta parse ma pa vólta di séklu 11 A.J., es ta kontaba mês un ténpu antis. Má modi ki judeus sabia ki ténpu ki un mês ta kumesaba? Míxena, ki é un livru ki ten kes lei i tradison di judeus, ta da-nu alguns informason. El ta mostra ma dipôs ki judeus sai di Babilónia, Sinédriu, ki éra kel tribunal más altu di judeus, ta tomaba kel dizison li. Duránti kes 7 mês ki es ta fazeba kes fésta, tribunal ta fazeba un runion na dia 30 di kada un di kes mês. Kel tribunal tinha responsabilidadi di disidi ki dia ki kel otu mês ta kumesaba. Modi ki es ta tomaba kel disizon li?

Tinha alguns ómi ki ta fikaba na kes pontu más altu na vólta di Jiruzalen pa djobeba pa séu di noti pa odjaba kel primeru sinal di lua nova. Dipôs es ta ba flaba Sinédriu faxi. Óras ki Sinédriu ta atxaba ma dja es tinha próva ki ta konvenseba es ma lua nova dja parseba, es ta avizaba ma kel otu mês staba ta ben kumesa. Má, i si núven ka dexaba kes ómi odja si lua nova dja parseba? Sinédriu ta avizaba ma kel mês tinha 30 dia i un otu mês ta kumesaba na kel otu dia.

Míxena ta splika ma pa Sinédriu avizaba ma un otu mês staba ta ben kumesa, es ta mandaba poi sinal di lumi na Monti di Olivera, ki ta fikaba pértu di Jiruzalen. Pa spadja notísia, es ta poba lumi na otus pontu altu na Israel interu. Dipôs es fika ta manda mensajerus pa aviza. Asi, judeus na Jiruzalen i na otus lugar ta fika ta sabeba ki dia ki un mês novu ta kumesaba. Di es manera li tudu es ta fazeba kes fésta omésmu ténpu.

Kel informason ki sta dibaxu pode djuda-u ntende modi ki kes mês, fésta i ténpu di kalendáriu di judeus staba ligadu ku kunpanheru.

a The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, (175 A.J.–135 D.J.)

b Odja Sentinéla di 15 di febreru di 1990, pájina 15, i “Perguntas ki leitoris ta faze” na Sentinéla di 1 di otubru di 1977.