EBREE MBA kaawɛ Lidaʋ Tɛtʋ taa lɛ, pɛ-tɛ pɩnaɣ paɣzaɣ alɩwaatʋ ndʋ pahayaɣ nɛ poɖuu yɔ. Nɛ sɔnɔ, alɩwaatʋ ndʋ tɩkɛnɩ septembre/octobre.

Patɩŋaɣnɩ fenaɣ wɛtʋ yɔɔ nɛ pakalɩɣ fenaɣ ɖaɣlɩkɩŋ; nɛ fenaɣ ɖaɣlɩkɩŋ pɩzaɣ se pɩkɛ kɩyakɩŋ 29 yaa 30. Nɛ patɩŋaɣnɩ wɩsɩ yɔɔ nɛ pakalɩɣ pɩnaɣ ɖaɣlɩkɩŋ. Ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ patɩŋɩɣnɩ fenaɣ wɛtʋ yɔɔ nɛ pakalɩ pɩnaɣ ɖaɣlɩkɩŋ yɔ, pɩnaɣ wɛɣ tobi nɛ pɩkɩlɩ alɩwaatʋ ndʋ patɩŋɩɣnɩ wɩsɩ yɔɔ yɔ. Pʋyɔɔ lɛ, pɩpɔzaɣ se pañɩnɩ nʋmɔʋ nakʋyʋ nɛ pɩsa nɛ paa patɩŋnɩ fenaɣ yɔɔ yaa wɩsɩ yɔɔ yɔ, pɩnaɣ ɖaɣlɩkɩŋ wɛɛ kɩmaŋ. Pɩsa nɛ pala mbʋ lɛ, pɩtɩla pʋcɔ nɛ pɩnaɣ kɩfalaɣ paɣzɩ lɛ, pɔsɔzaɣ kɩyakɩŋ yaa pɔsɔzaɣ fenaɣ kʋɖʋmaɣ. Pɩtɩŋnɩ nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ lɛ, fenasɩ lakɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ alɩwaatʋ ndʋ poɖuu yɔ nɛ alɩwaatʋ ndʋ pakʋŋ yɔ.

Ɛlɛ Moyizi alɩwaatʋ taa, Ɛsɔ heyi ɛ-samaɣ se pɩwɛɛ se Ɛsɔ sɛtʋ fenaɣ ɛpaɣzɩ Abiib yaa Nisaŋ fenaɣ taa, pʋ-tɔbʋʋ se mars yaa avril. (Ejl. 12:2; 13:4) Pɔtɔkaɣ orjɩ kazandʋ fenaɣ ŋga ka-taa.—Ejl. 23:15, 16.

Payaɣ lɔŋsɩnɖʋ nɔɔyʋ se Emil Schürer. Ɛyɔɔdɩ ɛ-takayaɣ nakɛyɛ taa se: “Pɩɩwɛ kɛlɛʋ se patɩlɩ alɩwaatʋ ndʋ pɔsɔzɩ fenaɣ kʋɖʋmaɣ pɩnaɣ taa fenasɩ yɔɔ yɔ.” (Histoire du peuple juif au temps de Jésus Christ). Ɛtasɩ yɔɔdʋʋ se: “Pɩɩwɛɛ se pɔtɔɔ Paska kazandʋ alɩwaatʋ ndʋ Nisaŋ fenaɣ siɣaa yɔ (14 Nisaŋ). Nɛ paa ɛzɩmtaa lɛ, pɩwɛɛ se pɩkɛ mars yaa avril, nɛ kɩyakʋ ŋgʋ evemiye nɛ ɖoo pɛwɛ kɩmaŋ yɔ, pɩwɛɛ se kɩtɛ ɖɛʋ. Pʋyɔɔ lɛ, alɩwaatʋ ndʋ pɩnaɣ caɣ tɛm yɔ, ye payʋsaa se Paska kazandʋ kaɣ talʋʋ pʋcɔ nɛ kɩyakʋ ŋgʋ evemiye nɛ ɖoo pa-ɖaɣlɩkɩŋ wɛ kɩmaŋ yɔ kɩtalɩ yɔ, Yuuda mba sɔzaɣ fenaɣ kʋɖʋmaɣ pʋcɔ pɩtalɩ Nisaŋ.”

Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa lakɩ Kɩbaɣlʋ Ðanaɣ Tɔɔnaɣ sɔnzɩ Nisaŋ kɩyakʋ 14 ñɩŋgʋ wiye (mars/avril). Nɛ nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ Ebree mba tɩŋaɣna nɛ patɩlɩɣ kɩyakʋ ŋgʋ yɔ, nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ ɖɔɖɔ patɩŋɩɣna. Peheyiɣ kɩyakʋ ŋgʋ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa agbaa kpeekpe pʋcɔ nɛ kɩyakʋ ŋgʋ kɩtalɩ. *

Ɛlɛ, ɛzɩma Ebree mba lakaɣ nɛ patɩlɩɣ alɩwaatʋ ndʋ fenaɣ nakɛyɛ tɛŋ nɛ fenaɣ kɩfalaɣ ñapaɣzɩɣ yɔ? Sɔnɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋcɔnɩ fenasɩ takayaɣ nakɛyɛ yɔɔ yaa électronique wonuu nakʋyʋ yɔɔ nɛ ŋtɩlɩ fenaɣ kɩyakɩŋ. Ɛlɛ Bibl alɩwaatʋ taa lɛ, pɩtaawɛ kɛlɛʋ mbʋ.

Noowa alɩwaatʋ taa, pakpakaɣ paa fenaɣ ŋga lɛ se ka-ɖaɣlɩkɩŋ kɛ kɩyakɩŋ 30. (Kiɖe 7:11, 24; 8:3, 4) Ɛlɛ pʋwayɩ lɛ, Ebree mba taakpakɩɣ paa fenaɣ ŋga lɛ se ka-ɖaɣlɩkɩŋ kɛ kɩyakɩŋ 30. Ebree mba paɣzaɣ fenaɣ kɩyakɩŋ kalʋʋ alɩwaatʋ ndʋ panaɣ fenaɣ kɩfalaɣ lɩ ɛsɔdaa yɔ. Nɛ panaɣ-kɛ ɛsɔdaa fenaɣ ŋga keɖiɣni tɛm yɔ ka-kɩyakʋ 29 yaa 30 ñɩŋgʋ wiye.

Alɩwaatʋ natʋyʋ taa, Daviid nɛ Yonataanɩ pɔyɔɔdaɣ fenaɣ nakɛyɛ paɣzʋʋ tɔm lɛ, pɔyɔɔdaa se: “Cee fenaɣ kɩfalaɣ.” (1 Sam. 20:5, 18) Ye mbʋ, pɩwɛ ɛzɩ pa-alɩwaatʋ taa lɛ, palakaɣ akɔntanaa nɛ patɩlɩɣ fenasɩ kɩyakɩŋ pʋcɔ fenasɩ nzɩ sɩtalɩɣ yɔ. Ɛlɛ, ɛzɩma Izrayɛɛlɩ samaɣ lakaɣ nɛ katɩlɩɣ alɩwaatʋ ndʋ fenaɣ nakɛyɛ paɣzɩɣ yɔ? Yuuda mba paɣtʋ nɛ sɔnzɩ takayaɣ ŋga payaɣ se Mishna yɔ, kɔyɔɔdʋʋ ɛzɩma palakaɣ yɔ pɩ-yɔɔ tɔm natʋyʋ. Takayaɣ ŋga kɔyɔɔdʋʋ se alɩwaatʋ ndʋ Yuuda mba lɩnɩ yomiye taa Babilɔɔnɩ nɛ papɩsɩ yɔ, Sahedrɛɛ (pʋ-tɔbʋʋ se Yuuda mba tɔm ɖɩhʋyɛ sɔsɔɖɛ) sɩɣaɣnɩ samaɣ se katɩlɩ alɩwaatʋ ndʋ fenaɣ kɩfalaɣ nakɛyɛ paɣzɩɣ yɔ. Fenasɩ lʋbɛ nzɩ sɩ-taa palakaɣ kazandʋ yɔ sɩ-taa, Sahedrɛɛ taa mba kataɣ paa fenaɣ ŋga lɛ ka-kɩyakʋ 30 ñɩŋgʋ wiye. Sahedrɛɛ taa mba tʋmɩyɛ pɩɩkɛnaa se pañɩnɩ nɛ patɩlɩ alɩwaatʋ ndʋ fenaɣ nakɛyɛ paɣzɩɣ yɔ. Ɛzɩma palakaɣ?

Pasɩɣaɣ ɛyaa lone kʋkʋya taa Yeruzalɛm hɔɔlɩŋ ndɩ ndɩ taa se pɔcɔŋnɩ ɛsɔdaa ɖoo taa nɛ pana alɩwaatʋ ndʋ fenaɣ kɩfalaɣ nakɛyɛ lɩɣ yɔ. Panaɣ-kɛ lɛ, powoki lɛɛ lɛɛ nɛ peheyi Sahedrɛɛ taa mba. Alɩwaatʋ ndʋ tɔm ɖɩhʋyɛ nɖɩ, ɖɩ-taa mba naɣ mbʋ pɩwɩlɩɣ kpayɩ payɩ se pana fenaɣ kɩfalaɣ ɛsɔdaa yɔ lɛ, posusuu se fenaɣ kɩfalaɣ paɣzaa. Ɛlɛ, ye pɩlaba se mɩndʋ yaa hulumiye yeba nɛ ɛyaa mba paɖʋwa se pɔcɔŋʋʋ yɔ paapɩzɩɣ se  pana alɩwaatʋ ndʋ fenaɣ kɩfalaɣ lɩɣ yɔ, ɛzɩma palakɩ? Ðɩnɛ ɛlɛ, pakpakɩɣ se fenaɣ ŋga keɖiɣni tɛm yɔ, kɛwɛnɩ kɩyakɩŋ 30, nɛ fenaɣ kɩfalaɣ paɣzɩɣ kɩyakʋ ŋgʋ kɩtɩŋɩɣ yɔ.

Mishna lɩzɩ pɩ-taa se pɩsa nɛ Sahedrɛɛ taa mba susi se fenaɣ kɩfalaɣ paɣzaa lɛ, pɔsɔkaɣ miŋ nɩɩyɩ Oliivi Pʋʋ ñʋʋ taa; pʋʋ ŋgʋ, kɩɩñɔtɩnɩ Yeruzalɛm. Pɔsɔkaɣ ɖɔɖɔ miŋ Izrayɛɛlɩ lona kʋkʋya ndɩ ndɩ taa se peyele nɛ samaɣ tɩlɩ se fenaɣ kɩfalaɣ paɣzaa. Alɩwaatʋ natʋyʋ pʋwayɩ lɛ, pɩtaakɛ miŋ pɔsɔkaɣ, ɛlɛ ɛyaa petiyaɣ nɛ posusuu tɔm ndʋ. Piyekaɣ se Yuuda ñɩma mba pɛwɛ Yeruzalɛm, nɛ mba pɛwɛ Izrayɛɛlɩ kpeekpe taa, nɛ lona lɛɛna taa yɔ, patɩlɩ se fenaɣ kɩfalaɣ paɣzaa. Nɛ piyekaɣ se patɩŋa pɔtɔɔ kazandʋ ndʋ pɔtɔkaɣ tɩ-alɩwaatʋ yɔɔ yɔ alɩwaatʋ kʋɖʋmtʋ taa.

Anjaʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ, kɩpɩzɩɣ kɩsɩnɩ-ŋ nɛ ŋna nɔɔ kʋɖʋmaɣ ŋga kɛwɛ Ebree mba fenasɩ, kazandʋ, nɛ alɩwaatʋ pɛ-hɛkʋ taa yɔ.