ĨVINDA yĩmwe Yosevu aũngamĩte mũũndanĩ syũa yĩithũa. Nũtonya kwĩthĩwa asyaĩĩsye mĩtĩ ya ndende, na mĩtĩ ĩngĩ ya matunda, ithima syĩ na mĩtĩ ĩla ĩmeaa kĩw’ũnĩ, na o vu vakuvĩ na mũsyĩ wake, nũtonya kwĩthĩwa eene nyũmba ya Valao. Kwasũanĩa Yosevu ayĩw’a wasya wa kamwana kake Manase kainyangilya kamũinae ka ko Evalaimu. Nokwĩthĩwa asũanĩaa ĩũlũ wa ũndũ kĩveti kyake kyathekaa kyoona tũmwana tu tũithaũka. Kũsũanĩa maũndũ asu no nginya kwĩthĩwe kwatumie ew’a mũyo. Nĩweesĩ kana aĩ mũathime mũno.

Yosevu eetie kana kake ka mbee Manase nũndũ ĩsyĩtwa yĩu yonanasya kũlwa. (Mwambĩlĩlyo 41:51) Moathimo ala Yosevu wakwatĩte kuma kwa Ngai nĩmaolangĩte woo ũla waumanaa na mosũanĩo ĩũlũ wa mũsyĩ kwoo, ana-a-ĩthe, na ĩthe wake. Kĩmena kya ana-a-ĩthe nĩkyatumĩte thayũ wake ũalyũka. Nĩmamũthĩnisye, o na nĩmendaa kũmũaa, na ĩndĩ mamũthoosya ta ngombo kwa akũni ma viasala. Kuma ĩvinda yu maũndũ maendeeie maalyũkĩte. Kwa myaka kauta nĩwoomĩĩisye kwĩthĩwa e ngombo, na kwĩthĩwa e mũvungwa, o na ĩvinda yĩmwe nĩwooviwe na mĩnyololo. Ĩndĩ ũndũ wa kwendeesya nĩ kana, ĩvinda yĩĩ aĩ wa kelĩ kwa Valao ũsumbĩnĩ wĩ vinya wa Misili! *

Kwa myaka mingĩ Yosevu nĩwoonete maũndũ mayĩanĩa o tondũ Yeova wathanĩte. Ĩvindanĩ yĩĩ twaĩ ĩla myaka mũonza ya ngetha mbingĩ o tondũ kwathanĩtwe, na Yosevu nĩwe waũngamĩe wĩa wa kũmbany’a lĩu. Aĩ na tũmwana twĩlĩ tũla wasyaĩwe nĩ mũka wake Asenathi. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, mavinda maingĩ nĩwasũanĩaa mũno ĩũlũ wa andũ make ala maĩ kĩlomita mbingĩ kuma Misili. Mũno mũno asũanĩaa ĩũlũ wa mũinae Mbenyamini na ĩthe wake Yakovo. Nũtonya kwĩthĩwa eekũlasya kana no aima. O na ĩngĩ, nũtonya kwĩthĩwa eekũlasya kana ana-a-ĩthe nĩmaalyũkile na mambĩĩa kwĩthĩwa na tei na kana nĩ vaĩ vatonyeka makesa kwĩkalany’a na mũuo.

Ethĩwa ve ĩvinda mũsyĩ wenyu ũtaaĩthĩwa wĩ na mũuo nũndũ wa kĩwĩu, kũkosa ũĩkĩĩku, kana kĩmena, nĩvatonyeka ũkethĩa maũndũ ta asu nĩ amwe katĩ wa ala mamũkwatie Yosevu. Tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ kumana na mũĩkĩĩo ũla Yosevu waĩ naw’o aisũvĩa andũ ma mũsyĩ wake?

Yosevu aĩ na wĩa mwingĩ na nũndũ wa ũu myaka nĩyavĩtie na mĩtũkĩ. Ĩtina wa mwaka wa mũonza wa ngetha mbingĩ maũndũ nĩmaalyũkile o tondũ Yeova woonanĩtye kwĩsĩla ndoto ya Valao. Lĩu ũyaasyaa. Kavinda kanini ĩtina wa ũu, nthĩ ila syaĩ vakuvĩ na Misili nĩsyakwatiwe nĩ yũa. Ĩndĩ o tondũ Mbivilia yonanĩtye, “nthĩ yonthe ya Misili kwaĩ lĩu.” (Mwambĩlĩlyo 41:54) Vate nzika, ndoto ĩla Yosevu watetheeiw’e nĩ Yeova kũalyũla o vamwe na ngelekany’o yake ya kũvanga maũndũ nesa, nĩyatethisye andũ ma Misili.

Nĩvatonyeka Amisili makethĩwa matũngĩaa Yosevu mũvea mũno, na makamũkatha nũndũ wa ũmanyi wake wa kũvanga maũndũ. Yosevu ndaĩ  enda andũ mamũkumye, ĩndĩ endaa mamũkumye Ngai wake, Yeova. Ĩla twatũmĩa inengo ila twĩ nasyo kũmũthũkũma Ngai, nĩvatonyeka akatũnenga vinya tũkaitũmĩa kwa nzĩa nene vyũ, o na tũte kũsũanĩaa.

Ĩtina wa ĩvinda, o namo Amisili nĩmambĩĩie kũkwatwa nĩ yũa. Ĩla Amisili mamwĩkaĩla Valao mayenda lĩu ameaa atĩĩ: “Endai kwa Yosevu; o ũndũ wĩmũtavya, wĩkei.” Kwoou, Yosevu nĩwambĩĩie kumya lĩu ũla waiĩte makũmbĩnĩ, namo andũ nĩmaendaa kwake makathooa lĩu ũla mekwenda.—Mwambĩlĩlyo 41:55, 56.

Ĩndĩ nthĩ ila syaĩ vakuvĩ na Misili iyaĩ na lĩu. Andũ ma mũsyĩ wa Yosevu ala maĩ Kanaani, kĩlomita mbingĩ mũno kuma Misili maĩ na nzaa mũno. Yakovo, ũla yu waĩ mũkũũ, ĩla weewie kana Misili kwaĩ lĩu mwingĩ, nĩwatũmie ana make kw’o nĩ kana makathooe lĩu.—Mwambĩlĩlyo 42:1, 2.

Yakovo atũmie ana make ĩkũmi ĩndĩ mayaathi na mwana wake ũla waĩ wa ĩtina, Mbenyamini. Yakovo nĩwalilikene nesa ĩvinda yĩla watũmie Yosevu akasisye akũũe. Yĩu nĩyo yaĩ ĩvinda ya mũthya kwona mwana ũsu wake. Akũũe asu make maeteie ĩthe ĩkoti ya mwanae yĩla wamũtumĩe. Mamũtwaĩie yusĩe nthakame na yĩĩtembũkangu. Makengie mũtumĩa ũsu kana mwanae Yosevu nũĩwe nĩ nyamũ nthũku ya kĩthekanĩ.—Mwambĩlĩlyo 37:31-35.

Ĩtina wa kũthi mũendo mũasa, ana ma Yakovo nĩmavikie Misili. Ĩla mawetie kana mendaa kũthooa lĩu, matũmiwe kwa mũnene ũmwe wa Misili weetawa Nzevenathivanea. (Mwambĩlĩlyo 41:45) Yo ĩla mamwonie nĩmamanyie kana nĩwe Yosevu? Aiee. Moonie o mũnene wa Misili ũla mendaa amatetheesye. Na nĩ kana monany’e ndaĩa kwake meekie o ũndũ kweekawa: ‘Makunamisye mothyũ moo melekele nthĩ.’—Mwambĩlĩlyo 42:5, 6.

We Yosevu nĩwamanyie ana-a-ĩthe? Ĩĩ, amamanyie vu kwa vu! Na ũndũ ũngĩ nĩ kana, ĩla woonie mamũkumanĩe nĩwalilikanile ĩvinda yĩla waĩ kamwana. Mbivilia yaĩtye ũũ: “Yosevu alilikana ndeto ila waotie” ila Yeova wamwonisye ĩla waĩ kamwana. Ndoto isu syoonanĩtye kana ĩvinda yĩmwe ana-a-ĩthe makamũkumanĩa. Na ũu nĩw’o meekie! (Mwambĩlĩlyo 37:2, 5-9; 42:7, 9) Yosevu esaa kwĩka ata? Esaa kũmakumbatĩa? Kana esaa kwĩyĩĩvanĩsya?

Yosevu nĩweesĩ kana ndaaĩle kũatĩĩa ũndũ ngoo yake yendaa. Yeova nĩwe watongoesye maũndũ asu onthe. Maũndũ asu makonetye kĩeleelo kyake. Nĩwathanĩte kana akatw’ĩkĩthya nzyawa sya Yakovo mbaĩ yĩ vinya. (Mwambĩlĩlyo 35:11, 12) Takethĩwa ĩvinda yĩu ana-a-ĩthe ma Yosevu mayaĩ na tei, nĩmeeyendete, kana maĩ athũku methĩwa meeyĩeteie mũisyo mũnene! Nake Yosevu takethĩwa nĩweekie maũndũ ate kũsũanĩa, aĩ atonya kũũmĩsya angĩ ala mataĩ vo, o na nĩwaĩ atonya kũũmĩsya ĩthe wake na Mbenyamini. We o na nĩweesĩ kana maĩ thayũ? Yosevu nĩwavangie kũlea kũmatavya nĩwe ũũ nĩ kana amanye kana ana-a-ĩthe  nĩmaĩ maalyũkile. Na ĩndĩ aĩ atonya kũmanya kĩla Yeova wendaa eke.

Nĩvatonyeka ũkaema kwĩsa kũkwatwa nĩ maũndũ ta asu. Ĩndĩ ũmũnthĩ mĩsyĩ mingĩ nĩyĩthĩawa na ngananĩo na mĩtilĩkangano. Ĩla twakwatwa nĩ maũndũ ta asu, nĩtũtonya kũatĩĩa ngoo sitũ na tũyĩka maũndũ kwa nzĩa ĩla ĩtaĩle. Ĩndĩ wĩthĩwa wĩ ũndũ wa ũĩ kũatĩĩa ngelekany’o ya Yosevu, na kũtata kũelewa ũndũ Ngai ũkwenda twĩke maũndũ. (Nthimo 14:12) Lilikana kana o ũndũ kwĩthĩwa na mũuo na andũ ma mũsyĩ ne ũndũ wa vata, now’o kwĩthĩwa na mũuo na Yeova na Mwana wake ne ũndũ wa vata mũno vyũ.—Mathayo 10:37.

Yosevu nĩwavangie kũtata ana-a-ĩthe kwa nzĩa syĩ kĩvathũkany’o, nĩ kana amanye kĩla kyaĩ ngoonĩ syoo. Ambĩĩie kwa kũneena namo e mũkalĩ vyũ, na amea kana maĩ athiani. Aneenie namo atũmĩĩte mũndũ wa kũmũalyũlĩla. Nĩ kana metetee nĩmamũtavisye ĩũlũ wa mũsyĩ woo. O na nĩmamũtavisye ũndũ ũngĩ wa vata kana maĩ na mũinae ũla mamũtiĩte mũsyĩ. Yosevu nĩwatatie ũndũ ũtonya ndakonany’e kana ũndũ ũsu nĩwamũtany’a. Yosevu nĩwamanyie kana mũinae aĩ thayũ! Na ũu watuma amanya ĩtambya yĩla waaĩle kwosa. Ameie atĩĩ: “Nĩmũũtatwa na ũndũ ũũ,” na ongeleela kũmatavya kana no nginya one mũinae woo. Ĩtina nĩweetĩkĩlile masyoke mũsyĩ kwoo makaete mũinae ũsu ĩndĩ yaĩ lasima ũmwe woo atiwe.—Mwambĩlĩlyo 42:9-20.

Ĩla ana-a-ĩthe mambĩĩie kũneena ĩũlũ wa ũndũ ũsu matesĩ kana Yosevu nũkũelewa ũndũ mekwasya, nĩmeetũlile mũtĩ nũndũ wa naĩ ĩla maĩ meekie myaka 20 mĩvĩtu. Maisye atĩĩ: “Nĩ w’o twĩ avĩtan’ya ũndũ wa mwana-a-asa waitũ, nĩkwĩthĩwa nĩtwoonie thĩna wa ngoo yake, yĩla watwĩsũvie o na tũtyaaĩthukĩĩsya; kwondũ wa ũu thĩna ũũ nĩwatũkwata.” Yosevu nĩwaeleiwe ũndũ masasya na ũu watuma ethyũũa maikone methoi make. (Mwambĩlĩlyo 42:21-24) Ĩndĩ nĩweesĩ kana kwĩlila kwa w’o kwonanaw’a na maũndũ maingĩ, ĩndĩ ti o ũndũ mũndũ ũkwĩw’a ĩũlũ wa ũndũ mũna weekie. Na kwoou nĩwaendeeie kũmatata.

Nĩwametĩkĩlilye menũka ĩndĩ Simeoni atiwa e mwove. O na nĩwavangie mbesa ila maĩ nasyo syĩkĩwe makunianĩ ma lĩu ũla makuĩte. Ĩla mavikie mũsyĩ nĩmamwĩsũvie mũno ĩthe woo Yakovo ametĩkĩlye masyoke na Mbenyamini Misili. Ĩla mavikie Misili nĩmatavisye mũthũkũmi wa Yosevu ĩũlũ wa mbesa ila meethĩie makunianĩ moo, na masya nĩmekũĩva mbesa isu syonthe. Ũndũ ũsu mendaa kwĩka waĩ mũseo, ĩndĩ Yosevu nĩwendaa kũmanya nesa kĩla kyaĩ ngoonĩ syoo. Nĩwamekĩĩie mboka ĩndĩ ate kũmonethya kana nĩweewie mũyo nũndũ wa kũmwona Mbenyamini. Amina kwĩka ũu, nĩwametĩkĩlilye menũka na amanenga lĩu makue, ĩndĩ kĩkombe kyake kya vetha kyavithwa ĩkunianĩ ya Mbenyamini.—Mwambĩlĩlyo 42:26–44:2.

Yosevu nĩwakwatie mwanya mũseo wa kũmanya ũndũ ana-a-ĩthe mailyĩ. Nĩwaumisye mwĩao ana-a-ĩthe maatĩĩwa, makwatwa na meewa nĩmoyĩte kĩkombe. Ĩla kyeethĩiwe ĩkunianĩ ya Mbenyamini, onthe nĩmatũngiwe kwa Yosevu. Yu ĩndĩ Yosevu aĩ na mwanya mũseo wa kũmanya kana ana-a-ĩthe maĩ maalyũkile. Yuta nĩwe waneenie kwondũ woo. Nĩweesũvanie nginya asya onthe me 11 no matw’ĩkĩthw’e ngombo Misili. Ĩndĩ Yosevu aisye no Mbenyamini e weka ũkũtw’ĩka ngombo na ala angĩ mayĩnũka.—Mwambĩlĩlyo 44:2-17.

Ũndũ ũsu watumie Yuta aweta ndeto ii ĩũlũ wa Mbenyamini e na tei mwingĩ: “Atiele e weka wa inyia wake; na ĩthe wake nũmwendete.” No nginya ndeto isu ikethĩwa syakiitie Yosevu mũno nũndũ nĩwe waĩ mwana ũla mũkũũ wa kĩveti kya Yakovo kĩla wendete vyũ kyeetawa Lakeli. Kĩveti kyu kyakwie kĩisyaa Mbenyamini. Vate nzika, Yosevu na ĩthe wake nĩmalilikanaa maũndũ maseo ĩũlũ wa Lakeli. Nĩvatonyeka ũkethĩa ũndũ ũsu nĩwatumaa Yosevu enda Mbenyamini mũno.—Mwambĩlĩlyo 35:18-20; 44:20.

Yuta nĩwaendeeie kũmwĩsũva Yosevu ndakatw’ĩkĩthye Mbenyamini ngombo. O na nĩweeyumisye atw’ĩke ngombo vandũ va Mbenyamini. Na ĩndĩ aminĩĩa kwa kũweta ndeto ii syaĩ na kyeva kingĩ: “Nũndũ ngatonya ata kwambata kwa ĩthe wakwa, ethĩwa kĩmwana kĩti vamwe nakwa? ndikese kwona ũthũku ũla wĩmũkwata asa wakwa”!  (Mwambĩlĩlyo 44:18-34) Ndeto isu syoonanisye kana Yuta aĩ aalyũkile vyũ. O vamwe na kwonany’a kana nĩweelilĩte, oonanisye kana aĩ na tei na ndeeyendete.

Yosevu nĩwaemiwe nĩ kwĩyũmĩĩsya kũvĩtũka vau. Ndaĩ atonya kũsiĩĩa ũndũ weew’aa ngoonĩ. Nĩwaumaalilye athũkũmi make onthe, na aĩa na wasya mũnene nginya wasya wake weew’ĩka nyũmbanĩ kwa Valao. Na ĩndĩ amatavya nĩwe ũũ. Ameie: “Ninyie Yosevu mwana-a-ĩthe wenyu.” Na ĩtina wa ũu amakumbatĩa ana-a-ĩthe ala mbikĩa ya vau maĩ matelemile vyũ, na amaekea. (Mwambĩlĩlyo 45:1-15) Kwa kwĩka ũu, oonanisye ũndũ Yeova ũilyĩ, nũndũ nũekeaa vyũ. (Savuli 86:5) Ithyĩ nĩtũekeaa angĩ o ta Yosevu?

Ĩla Valao weewie kĩla kyaendeeie nyũmbanĩ kwa Yosevu, nĩwamwĩie athamĩĩsye ĩthe wake ũla waĩ mũkũũ Misili vamwe na mũsyĩ wake w’onthe. Vayaavĩta ĩvinda ĩasa Yosevu atakomanĩte na ĩthe wake ũla wamwendete mũno. Yakovo aĩie na asya atĩĩ: “Yu ĩndĩ nĩkw’e, nĩkwĩthĩwa nĩnakwona ũthyũ waku, kana wĩ o thayũ.”—Mwambĩlĩlyo 45:16-28; 46:29, 30.

Yakovo ekalile myaka ĩngĩ 17 ĩtina wa kũthi Misili. Ekalile thayũ ĩvinda ĩasa nginya esa kwathana moathimo ala ana make 12 maĩ makwate. Anengie Yosevu mwana wake wa 11 ũtiĩwa kũndũ kwĩlĩ ũla mũno mũno wanengawa ĩkithathi. Mbaĩ ilĩ sya Isilaeli syaĩ syumane nake. Nao nata ĩũlũ wa Yuta mwana wake wa kana ũla weelilile vyũ mbee wa ana-a-ĩthe? Aathimiwe mũno nũndũ Masia aĩ aume nzyawanĩ yake!—Mwambĩlĩlyo, kĩlungu kya 48 na 49.

Ĩla Yakovo wakwie e na myaka 147, ana-a-ĩthe ma Yosevu nĩmakwatiwe nĩ wia, mayona Yosevu ta ũtonya kwĩyĩĩvanĩsya nũndũ aĩ na ũtonyi mwingĩ. Ĩndĩ Yosevu nĩwamaĩkĩĩthisye nesa kana ndaĩ na mũvango wa kwĩyĩĩvanĩsya. Kuma tene aĩ atwie ũu nũndũ Yeova nĩwe watongoesye maũndũ nĩ kana mũsyĩ woo ũthamĩĩe Misili, na kwoou ana-a-ĩthe mayaaĩle kũthĩnĩka nũndũ wa kĩla kyeekĩkie. Na ĩndĩ amakũlya ĩkũlyo yĩĩ ya vata: “Nyie nĩ vandũ va Ngai?” (Mwambĩlĩlyo 15:13; 45:7, 8; 50:15-21) Yosevu nĩweesĩ kana Yeova nĩwe Mũsili ũla mũseo. Na kwoou ndaĩ atonya kwĩyĩĩvanĩsya kwa ana-a-ĩthe ala Yeova waĩ amaekeie.—Aevelania 10:30.

We ve mavinda wĩw’aa vinya kũekea ala angĩ? Nũtonya kwĩw’a wĩ ũndũ wĩ vinya, ethĩwa mũndũ akũvĩtĩsya na ngũlũ. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, ĩla twaekea vyũ ala meelila kuma ngoonĩ, nĩtwĩw’aa twĩ eanĩe na ũndũ ũsu nũminaa mathĩna maingĩ. Na tũkeethĩawa tũatĩĩe ngelekany’o ya Yosevu na Ĩthe wake wĩ tei, Yeova.