ĨSOMO YA 1
Moseo Ala Maumanaa na Kwĩsiĩĩa
KWĨSIĨĨA NĨ KWĨKA ATA?
Kwĩsiĩĩa nĩ kwĩthĩwa na ũtonyi wa
kweteela ũyĩsa kũnengwa kĩla ũkwenda
kũsiĩĩa mawendi maku
kũtethya na kũmina mawĩa ala wĩw’aa mateũkwendeesya
kũvĩtasya andũ ala angĩ mbee
NĨKĨ KWĨSIĨĨA NĨ KWA VATA?
Syana ila syĩthĩawa na ũtonyi mwingĩ wa kwĩsiĩĩa nisindaa motato, o na ethĩwa matatwa asu metuma itetheka na mĩtũkĩ. Kĩvathũkany’o na ũu, syana ila syĩ na ũtonyi mũnini wa kwĩsiĩĩa no
syĩthĩwe na ũthilĩku mwingĩ
ikwatwe nĩ ũwau wa kũkw’a ngoo
inyw’e sikala kana ikanyw’a ũkĩ mwingĩ kana ikatũmĩa ndawa sya kũmila
iĩsae lĩu ũtatethya mwĩĩ
Ũkunĩkĩli ũmwe woonanisye kana ti laisi kwa syana ila syĩ na ũtonyi mwingĩ wa kwĩsiĩĩa, syesa kũtw’ĩka andũ aima, ikethĩwa na mathĩna ma mwĩĩ, mathĩna ma mbesa, kana ikatũla mĩao. Ũkunĩkĩli ũsu watumie Vulovesa ũmwe wĩtawa Angela Duckworth wa Yunivasĩtĩ ya Pennsylvania asya atĩĩ: “Nĩvatonyeka ũkethĩa tũitonya kwasya kana mũndũ nĩwĩsiĩĩĩte kũthonoka.”
ŨNDŨ ŨTONYA KŨMANYĨSYA SYANA KWĨSIĨĨA
Ĩmanyĩasye kũlea ũndũ ũtekũsyoka na ĩtina.
MWOLOOTO WĨ MBIVILIANĨ: “Ekai ‘Ĩĩ’ yenyu yĩthĩwe ĩĩ, na ‘Aiee,’ aiee.”—Mathayo 5:37.
Syana nini no itate asyai kana nĩmalũmanĩtye na ũtwi woo kwa kũĩa syĩ na ũthilĩku o na yĩla me andũnĩ. Yĩla mũsyai weeka ũndũ kana kekwenda, kamanyaa kana kũĩa nĩyo nzĩa ĩla nzeo vyũ katonya kũtũmĩa nĩ kenda kekwe ũndũ kekwenda.
Ĩndĩ, ethĩwa mũsyai nĩwalea vyũ kũnenga kana kĩla kekwenda, nĩkemanyĩasya ũndũ wa vata thayũnĩ, naw’o nĩ, ti ĩvinda yonthe tũtonya kũkwata kĩla tũkwenda. Dr. David Walsh aandĩkie ũũ: “Ũndũ wa kwendeesya nĩ kana, andũ ala methĩawa mesĩ kwĩsiĩĩa nĩmo methĩawa me atanu vyũ.” Ongelile kwasya: “Tũyĩthĩawa tũitethya syana sitũ ethĩwa tũkaimanyĩsya kana, mavinda onthe ikakwataa o kĩla syĩkwenda vate thĩna.” *
Kũvata kana kaku kĩla kekwenda kũkakatetheesya o nako kemanyĩsye kũlea yĩla katatwa katũmĩe ndawa sya kũmila, kamanyane kĩ-mwĩĩ katatwaanĩte, kana o imanyĩo ingĩ nthũku.
Tetheesya syana syaku ielewe kana no vethĩwe mawumĩlo maseo kana mathũku.
MWOLOOTO WĨ MBIVILIANĨ: “O kĩla mũndũ ũvandaa, nokyo ũkaketha.”—Akalatia 6:7.
No nginya kana kaku kaelewe kana maũndũ ala kekwĩka nĩmethĩawa na mawumĩlo na kayĩelewa kana kalea kwĩsiĩĩa kailea kũkwatwa nĩ maũndũ mathũku. Kwa ngelekany’o, ethĩwa kamwana kaku nĩkaemawa nĩ kwĩsiĩĩa yĩla kathatw’a, ũu no ũtume andũ ala angĩ mambĩĩa kwĩvathana nako. Ĩndĩ, keemanyĩsya kwĩthĩwa na ũtonyi wa kwĩsiĩĩa yĩla kavĩtĩw’a, kana keethĩwa na wũmĩĩsyo kate kwosa ĩtambya na mĩtũkĩ, ũu no ũtume andũ menda kũtuma ndũũ nako. Tetheesya kana kaku kaelewe kana nĩ ũndũ ũtonyeka kakaendeea nesa keemanyĩsya kwĩsiĩĩa.
Manyĩsya kana kaku kamanye maũndũ ala kaĩle kũvĩtya mbee.
MWOLOOTO WĨ MBIVILIANĨ: “Mũĩkĩĩthye nesa maũndũ ala ma vata nĩ meva.”—Avilivi 1:10.
Kwĩsiĩĩa ti o kwĩvathana na kwĩka kĩla kĩtaĩle, ĩndĩ nĩ vamwe na kwĩka kĩla kyaĩle o na ethĩwa tũikwendeew’a nĩ kũkĩka. Nĩ ũndũ wa vata mũno kana kaku kemanyĩsye maũndũ ala maĩle kũvĩtw’a mbee nĩ meva, na kayĩka ũu. Kwa ngelekany’o, nĩkaĩle kwĩka wĩa wa sukulu mbee wa kwĩtanĩthya.
Ĩthĩwa wĩ ngelekany’o nzeo.
MWOLOOTO WĨ MBIVILIANĨ: “Nĩnamwiĩa ngelekany’o, nĩ kana o ũndũ nyie neeka, o nenyu mwĩkae o ta ũu.”—Yoana 13:15.
Kana kaku kakoonaa ũndũ ũkwĩka yĩla wakwatwa nĩ maũndũ matonya kũũthatya. Ony’a mwana waku kwĩsĩla ngelekany’o yaku kana kwĩsiĩĩa nĩkũetae mosyao maseo. Kwa ngelekany’o, yĩla mwana waku weeka ũndũ mũthũku, ũneenaa ũthatĩte-ĩ kana wĩkalaa ũuĩtye?
^ Ndeto isu syumĩte ĩvukunĩ yĩtawa No: Why Kids—of All Ages—Need to Hear It and Ways Parents Can Say It.
