ANIA ti mailadawanmo no mapanunotmo ti nabunton a basura? Nalabit maysa a narugit ken nabangsit a lugar. Sigurado a dimo namnamaen a makasarakka iti aniaman a napateg a banag wenno di magatadan pay ketdi a gameng.

Ngem 100 a tawenen ti napalabas, adda kasta a gameng a nasarakan iti basuraan. Napatpateg pay dayta ngem iti literal a gameng. Ania a kita dayta a gameng? Apay a napateg dayta kadatayo ita?

Iti rugi ti maika-20 a siglo, nagpasiar iti Egypt dagiti eskolar iti University of Oxford a da Bernard P. Grenfell ken Arthur S. Hunt. Kadagiti nabunton a basura iti asideg ti Nile Valley, nakasarakda iti sumagmamano a pirsay ti papiro. Idi 1920, bayat nga irekrekordda dagiti naurnongda, nakaala pay ni Grenfell kadagiti kanayonan a pirsay a nakali iti Egypt. Innalana dagitoy para iti John Rylands Library iti Manchester, England. Ngem natay ti dua nga eskolar sakbay a nalpas ti panagirekord.

Ni Colin H. Roberts, maysa pay nga eskolar iti Oxford University, ti nangileppas iti trabahoda. Bayat a paglalasinenna dagiti pirsay, nakitana ti maysa a papiro a 9 x 6 sentimetro ti rukodna. Nasdaaw ta pamiliar kenkuana ti dadduma a sasao a Griego a naisurat babaen ti ima. Iti maysa a bangirna, naisurat dagiti sasao a naadaw iti Juan 18:31-33. Iti likudna, mabasa met ti dadduma a sasao ti bersikulo 37 ken 38. Nabigbig ni Roberts a nakakita iti nakapatpateg a gameng.

Mamati ni Roberts a nakabaybayagen daytoy a pirsay ti papiro. Ngem kasano ti kabayagnan? Tapno maammuan, inkomparana ti estilo ti pannakaisurat daytoy iti dadduma pay a napetsaan a nagkauna a manuskrito—maysa a kita ti panagadal a maawagan iti paleography. * Babaen iti daytoy a pamay-an, natantiana ti edad ti papiro. Ngem tapno makasigurado, rinetratona ti pirsay, pinatulodanna iti kopia ti tallo a papyrologists, ken kiniddawna nga ammuenda ti edad dayta. Ania ti konklusion dagitoy nga eksperto?

Babaen ti panangadal iti estilo ti surat, immanamong ti tallo nga eskolar a naisurat dagiti sasao iti pirsay idi umuna a paset ti maikadua a siglo C.E.—sumagmamano laeng a dekada kalpasan ti ipapatay ni apostol Juan. Ngem mabalin met nga agkamali ti paleography iti panangpetsa kadagiti manuskrito, ken patien ti sabali pay nga eskolar a naisurat ti pirsay kabayatan ti maikadua a siglo. Nupay kasta, daytoy a bassit a paset ti papiro ti kadaanan pay laeng nga adda ita a pirsay ti manuskrito ti Kristiano a Griego a Kasuratan.

Apay a nakapatpateg ti pirsay ti Ebanghelio ni Juan kadagiti mangipatpateg iti Biblia ita? Adda dua a rason. Umuna, gapu iti pormat ti pirsay, maawatantayo no kasano kapateg ti Kasuratan kadagidi nagkauna a Kristiano.

Idi maikadua a siglo C.E., adda dua a pormat ti Kasuratan—lukot ken codex. Ti lukot ket buklen ti sumagmamano a pedaso ti papiro wenno pergamino (pagsuratan a naaramid iti lalat) a napagdedekket  wenno nadait tapno makaaramid iti maysa nga atiddog a piliego (sheet). Mabalin a malukot ken maukrad dagitoy no kasapulan. Kaaduanna a maysa la a bangir ti lukot ti masuratan.

Ngem ti bassit a pirsay a nasarakan ni Roberts ket nasuratan iti agsumbangir a pasetna, a mangipakita a codex ti nakaalaanna imbes a lukot. Ti codex ket buklen ti sumagmamano a piliego ti pergamino wenno papiro a naidait ken nakupin a kas iti libro.

Apay a nasaysayaat ti codex ngem iti lukot? Ebanghelisador dagiti nagkauna a Kristiano. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Inkasabada ti mensahe ti Biblia iti sadinoman a pakasarakanda iti tattao—kadagiti pagtaengan, plasa, ken lansangan. (Aramid 5:42; 17:17; 20:20) Isu a mas praktikal ti pormat a codex ta napagmaymaysa ti linaon ti Kasuratan.

Gapu iti codex, nalaklaka metten para kadagiti kongregasion ken indibidual ti mangaramid iti bukodda a kopia ti Kasuratan. Isu a maulit-ulit a nakopia dagiti Ebanghelio, ken sigurado a nakatulong daytoy iti napartak a panagrang-ay ti Kristianidad.

Ti maikadua a rason a napateg kadatayo ti pirsay ti Rylands ita ket gapu ta ipakitana a mapagtalkan ti pannakakopia ti orihinal a teksto ti Biblia. Nupay sumagmamano laeng a bersikulo ti Ebanghelio ni Juan ti linaon ti pirsay, dandani kapada dayta ti mabasatayo iti Bibliatayo ita. Ipakita ngarud ti pirsay ti Rylands a saan a nabaliwan ti linaon ti Biblia nupay maulit-ulit a nakopia iti panaglabas ti panawen.

Siempre, ti pirsay ti Rylands a naglaon iti Ebanghelio ni Juan ket maysa laeng kadagiti rinibu a pirsay ken manuskrito a mangpatalged a mapagpannurayan ti pannakakopia ti orihinal a teksto ti Biblia. Kuna ni Werner Keller iti librona a The Bible as History: “Dagiti daan [a manuskrito] ti kabilgan a pammaneknek a mangikkat iti amin a panagduadua iti kinaumiso ken kinamapagpannurayan ti linaon ti Bibliatayo ita.”

Agpayso a saan nga ibasar dagiti Kristiano ti pammatida kadagiti masarsarakan dagiti arkeologo. Patienda nga “amin a Kasuratan [ket] impaltiing ti Dios.” (2 Timoteo 3:16) Ngem makapabileg ti pannakasarak kadagiti nagkauna a di magatadan a gameng a mangpatalged iti nabayagen a kuna ti Biblia: “Ti sasao ni Jehova agtalinaed iti agnanayon”!—1 Pedro 1:25.