Estoriaannakami man maipapan kenka.

Nayanakak idi 1963. Dimmakkelak iti maysa a bario iti abagatan ti Yangtze River iti probinsia ti Jiangsu idiay China. Maysa dayta a subtropikal a lugar ken nalatak gapu iti maap-apit a taraon. Gapu iti dayta, masansan a maawagan dayta iti lugar ti bagas ken lames. Idi ubingak pay, pampanunotek no apay a nagadu a naimas a taraon ti ipapaay ti nakaparsuaan. Naiparna laeng kadi a timmaud dagita? Ania ti immuna—manok wenno itlog? Adu kadagiti taga-China ti saan a mamati nga adda Dios isu nga ebolusion ti naisuro kaniak idiay eskuelaan.

Komusta ngay ti pamiliam?

Dagiti nagannakko ket saan a mamati nga adda Dios. Agtrabtrabaho idi ni nanangko iti talon idinto ta arkitekto ni tatangko ken adda bukodna a kompania iti konstruksion. Inaunaak iti 5 nga annakda a bin-ig a lallaki. Nakalkaldaang ta natay ti dua nga adingko idi ubbingda pay. Naldaangak unay gapu iti dayta. Pinampanunotko no apay a matay dagiti tattao. Makitakto ngata manen da adingko?

Apay a maipapan iti siensia ti inadalmo?

Interesadoak ngamin iti nakaparsuaan ken napanunotko a bareng masungbatan ti physics dagiti saludsodko sipud pay idi ubingak.

Maipapan iti ania ti ires-research-mo?

Padpadasek ti agduduma a pamay-an tapno mapapardas ti panagkuti dagiti partikulo a napigsa ti korientena (charged particles)  iti dandani kapartak ti lawag (speed of light). Ar-aramidek dayta tapno maadalko ti estruktura dagiti atomo. Suksukimatek met no kasano ti makapataud iti nagpigsa a radiasion nga addaan iti frequency iti nagbaetan ti microwave ken infrared radiation. Nupay pangkomersio ti panggep ti research-ko, nainaig met dayta kadagiti panagregget a mangtarus no kasano a nangrugi ti uniberso.

Apay a nagintereska iti Biblia?

Idi 1998, dua kadagiti Saksi ni Jehova ti simmarungkar kaniak. Kayatda nga ipakita dagiti sungbat ti Biblia kadagiti saludsodko. Nakiraman met iti saritaanmi ni baketko a Huabi a maysa met a research scientist. Daydi ti damo pay laeng a pannakakitami iti Biblia, ngem bimmilibkami iti makatulong a balakadna. Nakitami no kasano a nagunggonaan ti agassawa a Saksi a simmarungkar kadakami gapu iti panangyaplikarda kadagiti prinsipio ti Biblia. Naragsak ken naannayas ti biagda. Ngem gapu iti ibagbaga ti Biblia maipapan iti Dios, nagpanunotak manen no talaga nga adda ti nangparsua iti uniberso. Kas maysa a physicist, trabahok a tarusan ti nakaparsuaan. Isu nga inkeddengko a panunotek a naimbag dagiti kinapudno.

Ania dagita a kinapudno?

Umuna, ammok a ti maysa a grupo dagiti bambanag ket saan a makapagbalin a mas organisado wenno agtalinaed nga organisado malaksid no adda nangaramid kadagita. Dayta ti maikadua a linteg ti thermodynamics. Nakaur-urnos ti uniberso ken ti biag ditoy daga isu a nakombinsirak a sigurado nga adda nangaramid kadagita—maysa a Namarsua. Ti maikadua a kinapudno ket agparang a talaga a nairanta a nadisenio ti uniberso ken ti daga tapno mangsuportar iti biag.

Ania ti nakitam nga ebidensia ti nainsiriban a pannakadisenio?

Dandani amin a sibibiag a banag ditoy daga ket nakadepende iti enerhia nga aggapu iti init. Manipud iti law-ang, agdaliasat dayta nga enerhia kas radiasion. Makadanon dayta ditoy daga iti nadumaduma a wavelength. Ti kaababaan ket dagiti makapapatay a gamma rays. Sumaganad dagiti X-rays, ultraviolet rays, makita a lawag, infrared, microwaves, ken ti kaatiddogan iti amin nga isu dagiti radio waves. Nakaskasdaaw ta lapdan ti atmosperatayo ti kaaduan a makadangran a radiasion bayat a ti dadduma a kasapulan a radiasion ket palubosanna a makadanon iti rabaw ti daga.

Ania ngay ti nakaskasdaaw iti dayta a kinapudno?

Naginteresak iti pangrugian a paset ti salaysay ti Biblia maipapan iti panamarsua ken ti panangdakamatna iti lawag. Kunana: “Kinuna ti Dios: ‘Maadda koma ti lawag.’ Iti kasta naadda ti lawag.” * Nakabasbassit laeng a paset ti nadumaduma a solar radiation ti makita a lawag. Ngem ti lawag ket napateg iti biag. Kasapulan dayta dagiti mula tapno makapataudda iti taraontayo. Kasapulantayo met ti lawag tapno makakitatayo. Saan a mabalin a naiparna laeng ti isasarut ti lawag iti atmospera. Ti ad-adda pay a nakaskasdaaw ket ti nagbassit nga ultraviolet light a makadanon iti rabaw ti daga.

Apay a napateg dayta?

Kasapulantayo ti bassit nga ultraviolet radiation iti kudiltayo tapno makapataud iti bitamina D a mangpasalun-at iti tulang ken pangsalaknib kontra iti kanser ken dadduma pay a sakit. Ngem no sobra dayta a partikular a radiasion, agkanser ti kudil ken agkatarata ti mata. Iti normal a kasasaad, nagbassit laeng nga ultraviolet radiation ti palubosan ti atmospera a makadanon iti rabaw ti daga—ken kalkalainganna laeng dayta. Para kaniak, dayta ket ebidensia nga adda nangdisenio iti daga tapno masustiner ti biag.

In-inut a nakombinsirkami ken Huabi nga adda Namarsua ken impaisuratna ti Biblia. Idi 2005, nagbalinkami a Saksi ni Jehova, isu a mangisursurokami metten iti Biblia iti sabsabali.