Azụ̀ dọlfin na-emepụta ụda dị iche iche ná mmiri ma na-ege ntị iji mata ebe ndị ọ ga-aga nakwa ihe ndị nọ gburugburu ya. N’ihi ya, ndị sayensị na-elere anya n’ihe a azụ̀ dọlfin imi ogologo (Tursiops truncatus) na-eme, na-arụ ngwá ọrụ ha ga-edowe n’ime mmiri iji dozie nsogbu ndị nyịrị nkà na ụzụ e nwere ugbu a.

 Ihe ị ga-echebara echiche: Ụda a dọlfin na-emepụta na-enyere ya aka ịhụ azụ̀ ndị zoro n’ájá dị n’ala mmiri. Ọ hụ azụ̀ ya amata na ọ bụ azụ̀, ọ hụkwanụ okwute ya amata na ọ bụ okwute. Otu nwoke aha ya bụ Keith Brown, nke na-akụzi ihe na Heriot-Watt University, dị n’Edinbọg, Skọtland, kwuru, sị: “Ọ bụrụ na e tinye ezigbo mmiri, mmiri nnu, mmiri a pịpụtara ná mkpụrụ osisi nakwa mmanụ ụgbọala n’ololo dị iche iche, tinye ha n’ime osimiri, azụ̀ a nwere ike ịnọ n’ebe dịtụ anya chọpụta nke bụ́ nke.” Ndị sayensị ga-achọ imepụta ihe ndị na-eme ụdị ihe ndị ahụ.

 Ndị na-eme nchọpụta nyochara otú dọlfin si emepụta ụda na otú o si anụ ebe ụda ahụ gara ma gbalịa iji ya mepụta ngwá ọrụ ga na-eme ụdị ihe ndị ahụ. Ha mepụtara ihe ndị e ji anụ ụda n’ime mmiri nke nwere ọtụtụ ngwá ọrụ elektrọniks bụ́ ọkpọka ma tinye ya n’ime cylinder na-erughị otu mita. A na-ewerezi ya tinye na robọt ndị a na-etinye n’ime mmiri. Ihe mere e ji rụọ ụdị ngwá ọrụ a bụ iji ha mata ihe ndị dị n’ala ala mmiri, waya ma ọ bụ paịpụ mmanụ e liri n’ala ma chọpụta otú ha dị n’ebughị ụzọ ruo n’ebe ha dị. Ndị na-emepụta ngwá ọrụ a tụrụ anya na ọ ga-abara ụlọ ọrụ ndị na-amịpụta mmanụ uru. Ngwá ọrụ a e leere azụ̀ dọlfin anya mepụta ga-enyere ndị ọkachamara aka ka ha nwee ike ịmatakwu ihe dị iche iche dị na mmiri karịa otú nke ha nwere ugbu a na-eme, nyekwara ha aka ịrụnye ngwá ọrụ ndị ha chọrọ itinye ná mmiri n’ebe ha kwesịrị ịdị. Ọ ga-enyekwara ha aka ịchọpụta nke nwere nsogbu, dị ka mgbe paịpụ mmanụ e liri na mmiri gbawara, nakwa mgbe ihe sụchiri paịpụ ndị ahụ.

 Gịnị ka i chere? Ụda dọlfin imi ogologo na-emepụta o ji na-achọta ihe, ọ̀ nọkatara dịrị? Ka, è kere ya eke?