Anom ka tuig pa lang si Dami sang napatay ang iya tatay bangod sa aneurysm. Siam ka tuig si Derrick sang napatay si Tatay niya sa sakit sa tagipusuon. Pito ka tuig si Jeannie sang napatay ang iya nanay sa tapos sang isa ka tuig nga pagbato sa kanser sa obaryo. *

Bata pa ining tatlo sang napatyan sila sang pinalangga. Natabo man bala ini sa imo? Kon huo, ini nga artikulo makabulig sa imo nga malampuwasan ang kasubo. * Pero antes sina, binagbinaga anay ang pila ka kamatuoran parte sa pagpangasubo.

Madamo sing paagi sa pagpangasubo. Buot silingon, lainlain ang paagi sa pagpabutyag sang kada tawo sang kasubo. “Wala sing isa ka paagi ukon pagsulundan para malampuwasan ang kasubo bangod sa kamatayon,” siling sang libro nga Helping Teens Cope With Death. Ang importante, indi mo pagpunggan ang nagakaigo nga pagpabutyag sing kasubo. Ngaa? Bangod . . .

Ang pagpugong sa kasubo makahalit sa imo. Si Jeannie, nga ginsambit sa umpisa nagsiling: “Abi ko kon kinahanglan ko nga magpakabakod para sa akon manghod, gani dapat ko taguon ang akon kasubo. Asta subong, amo gihapon ang akon ginahimo kon may masubo ako nga maeksperiensiahan, kag indi ina maayo.”

Amo man sini ang ginasiling sang mga eksperto. “Ang balatyagon nga ginatago ukon ginapunggan indi matago asta san-o,” siling sang libro nga The Grieving Teen. “Magabalik gid ini sa tion nga wala mo ginapaabot pareho sang indi makontrol nga balatyagon ukon pagbalatian.” Ang pagpugong sa kasubo mahimo man magresulta sa pagpahubog ukon pagdroga para kuno indi mabatyagan ang kasakit.

Kon nasubuan ka mahimo nga indi mo maintiendihan ang imo ginabatyag. Halimbawa, ang pila ka tawo naakig sa napatay kay pamatyag nila “ginbayaan” sila. Ginabasol naman sang iban ang Dios, nga nagahunahuna nga dapat ginpunggan niya ang kamatayon. Madamo sang nagapangasubo ang ginakonsiensia bangod sang ila nahimo ukon nahambal sa napatay, kay indi na sila makapangayo sing pasaylo.

 Ginapakita sini nga mabudlay gid ang pagpangasubo. Paano ka maumpawan kag mabuligan nga malampuwasan ini?

Iistorya ini sa iban. Mahimo nga gusto mo mag-isahanon sa sining mabudlay nga sitwasyon. Pero ang pagpabutyag sang imo ginabatyag sa isa ka miembro sang pamilya ukon abyan makabulig nga maghaganhagan ang imo ginabatyag kag para indi ka madalman sini nga trahedya.—Prinsipio sa Biblia: Hulubaton 18:24.

Isulat ini. Magsulat parte sa imo napatay nga ginikanan. Halimbawa, ano ang pinakamalipayon nga pag-updanay ninyo ang madumduman mo? Isulat ang iya dalayawon nga mga batasan. Diin sa sini ang gusto mo ilugon?

Kon negatibo ang mapensaran mo—halimbawa, kon pirme mo madumduman ang malain nga ginsiling mo sa imo ginikanan antes sia napatay—isulat kon ano ang imo ginabatyag kag kon ngaa. Halimbawa, “Ginakonsiensia ako bangod nagbaisay kami ni Tatay antes sia napatay.”

Dayon, mangatarungan sa imo ginabatyag. “Indi mo mabasol ang imo kaugalingon nga wala mo mahibaluan nga wala ka na sing tsansa nga mangayo sing pasaylo,” siling sang The Grieving Teen. “Ang pagsiling nga ang isa indi dapat maghambal ukon maghimo sing isa ka butang nga mahimo pangayuan niya sing pasaylo sa ulihi indi gid realistiko.”—Prinsipio sa Biblia: Job 10:1.

Atipana ang imo kaugalingon. Magpahuway, mag-ehersisyo, kag magkaon sing masustansia nga pagkaon. Kon wala ka sing gana, magmerienda sing masustansia nga pagkaon sing pila ka beses sa bilog nga adlaw imbes nga magkaon sing eksakto, asta nga magbalik ang imo gana sa pagkaon. Indi magkaon sang junk food ukon magpahubog para lang maumpawan ka kay magapalala lang ini sang imo kahimtangan.

Mangamuyo sa Dios. Ang Biblia nagasiling: “Itugyan ang imo lulan kay Jehova, kag sia magaalay-ay sa imo.” (Salmo 55:22) Ang pangamuyo indi lang makapaayo sa imo ginabatyag. Pagpakig-istorya gid ini sa Dios nga “nagalugpay sa aton sa tanan naton nga mga pagtilaw.”—2 Corinto 1:3, 4.

Ang isa sa mga ginagamit sang Dios sa paglugpay ukon pagpaumpaw sa mga nasubuan amo ang iya Pulong, ang Biblia. Mas maayo kon usisaon mo ang ginatudlo sini parte sa matuod nga kahimtangan sang mga patay kag ang paglaum nga pagkabanhaw. *—Prinsipio sa Biblia: Salmo 94:19.