ELIJA to zọnlinzin gbọn Agbàdo Jọdani tọn mẹ. E ko to gbejizọnlinzin na osẹ delẹ sọn fidindẹn, yèdọ sọn Osó Holẹbi kọ̀n bo pànta agewaji. Todin he e lẹkọwa Islaeli, e mọ diọdo delẹ to otò etọn mẹ. Kọdetọn akúdido he dẹn-to-aimẹ lọ tọn lẹ ko to bubusẹ. Jikun afò-whenu tọn ko bẹjẹeji, podọ glesi lẹ ko jẹ aigba-jlo ji. E sọgan ko miọnhomẹna yẹwhegán lọ jẹ obá de mẹ nado mọdọ ninọmẹ aigba lọ tọn pọnte, ṣigba onú mẹhe tin to otò lọ mẹ lẹ tọn wẹ to ahunmẹduna ẹn hugan. Ninọmẹ yetọn ylan taun to gbigbọ-liho. Sinsẹ̀n-bibasi Baali tọn gbẹ́ gbayipe to ṣẹnṣẹn yetọn, podọ Elija tindo azọ́n susu nado wà. a

To whenue Elija sẹpọ tòpẹvi Abẹli-mẹhola tọn, e mọ azọ́n glelilẹ tọn pligidi de he to yìyì to alọnu. Oyìnsú ko-nukunẹnẹ to azọ́nwa to pọmẹ bọ awe-awe tin to zẹgẹ dopodopo glọ, podọ pipli wiawe lọ lẹ to aigba-jlo bo to owhẹ̀n lẹ̀ to aigba he yọ̀n lọ ji. Dawe he to anadena oyìn awe godo tọn lọ lẹ wẹ Elija to dindin. Eliṣa wẹ, yèdọ dawe he Jehovah ko de nado jẹ otẹn Elija tọn mẹ. To ojlẹ de mẹ wayi, Elija lẹndọ emi kẹdẹ wẹ yin nugbonọ na Jiwheyẹwhe, enẹwutu, ayihaawe ma tin dọ ewọ na ko to jejeji nado mọ dawe ehe.—1 Ahọlu lẹ 18:22; 19:14-19.

Be Elija whleawu nado de azọngban etọn delẹ na mẹdevo, má lẹblanulọkẹyi etọn lẹ hẹ mẹdevo kavi dọ emi na jo otẹn emitọn do na mẹdevo to gbèdopo wẹ ya? Mí ma sọgan dọ; mọjanwẹ mí ma sọgan dọ eyin linlẹn mọnkọtọn lẹ ma fọ́n to ayiha etọn mẹ. To popolẹpo mẹ, “gbẹtọ he tindo numọtolanmẹ taidi mítọn lẹ nkọ” wẹ ewọ. (Jakọbu 5:17) Depope he whẹho lọ yin, kandai Biblu tọn dọmọ: “Elija sọ juyi godo dọ́n jẹ e dè, bo dlan awugbó etọn do e ji.” (1 Ahọlu lẹ 19:19) Awugbó Elija tọn sọgan ko yin bibasi po ayú gbọgbọẹ kavi lẹngbọ tọn po, yèdọ awugbó de he do azọ́ndenamẹ vonọtaun etọn sọn Jehovah dè hia. Enẹwutu, to whenue e dlan awugbó lọ do abọ́ Eliṣa tọn lẹ ji, enẹ tindo zẹẹmẹ vonọtaun. Elija desọn ojlo mẹ bo setonuna gbedide Jehovah tọn nado de Eliṣa taidi mẹjẹmẹtẹnmẹ etọn. Elija dejido Jiwheyẹwhe etọn go bosọ setonuna ẹn.

Dawe jọja lọ lọsu to jejeji nado gọalọna yẹwhegán mẹhomẹ lọ. Eliṣa ma na jẹ otẹn Elija tọn mẹ to afọdopolọji gba. Kakatimọ, na nudi owhe ṣidopo, e yí whiwhẹ do hodo yẹwhegán mẹhomẹ lọ bo gọalọna ẹn, podọ e wá yin yinyọnẹn to nukọn mẹ taidi mẹhe nọ “kọ̀n osin do alọ Elija tọn lẹ go.” (2 Ahọlu lẹ 3:11) Lehe e na ko miọnhomẹna Elija nado mọ alọgọ devizọnwatọ nugopetọ enẹ tọn do sọ! E yọnbasi dọ dawe awe ehelẹ lẹzun họntọn vivẹ́. Matin ayihaawe, tulinina ode awetọ gọalọna yé nado doakọnnanu mahopọnna whẹdida mawadodo sinsinyẹn he gbayipe to otò lọ mẹ. Na taun tọn, kanyinylan Ahọlu Ahabi tọn fọ́n bo to yinylan deji.

Be hiẹ ko pehẹ whẹdida mawadodo pọ́n ya? Susu to mí mẹ wẹ ko tindo numimọ etọn to aihọn he gblezọn ehe mẹ. Họntọnjiji hẹ mẹhe yiwanna Jiwheyẹwhe de sọgan gọalọna we nado doakọnnanu to ninọmẹ enẹ mẹ. Hiẹ sọgan sọ mọ nususu plọn sọn yise Elija tọn mẹ to whenue a to pipehẹ whẹdida mawadodo.

Elija po Eliṣa po wazọ́n sinsinyẹn nado gọalọna gbẹtọ lọ lẹ to gbigbọ-liho. E họnwun dọ yé yin nukọntọ to azọ́npinplọn yẹwhegán devo lẹ mẹ, bo sọgan ko basi titona yé do wehọmẹ wunmẹ voovo delẹ mẹ. Ṣigba to nukọn mẹ, Elija mọ azọ́ndenamẹ yọyọ de sọn Jehovah dè dọmọ: “Tite, jẹte yì nado pé Ahabi ahọlu Islaeli tọn.” (1 Ahọlu lẹ 21:18) Etẹwẹ Ahabi wà?

Ahọlu lọ ko lẹzun atẹṣitọ de, yèdọ ahọlu Islaeli tọn he ylan hugan ahọlu he dugán jẹnukọnna ẹn lẹpo. Ewọ dà Jezebẹli, bosọ hẹn sinsẹ̀n-bibasi Baali tọn gbayipe gbọn aigba lọ ji, podọ ahọlu lọsu nọ sẹ̀n yẹwhe enẹ ga. (1 Ahọlu lẹ 16:31-33) Sinsẹ̀n-bibasi Baali tọn bẹ hùnwhẹ he nọ namẹ nugopipe vijiji tọn, hùnwhẹ zanhẹmẹ tọn po ovivu lẹ yíyí do sanvọ́ po hẹn. Humọ, Ahabi ko vẹtolina gbedide Jehovah tọn nado hù ahọlu ylankan Silia tọn Bẹni-hadadi. E họnwun dọ ale akuẹ tọn wẹ zọ́n bọ Ahabi ma do hù ahọlu lọ. (1 Ahọlu lẹ, weta 20) Ṣigba to ojlẹ ehe mẹ, nukunkẹn, ojlo agbasanu bibẹpli tọn, gọna danuwiwa Ahabi po Jezebẹli po tọn wá ylan pete.

Ahabi tindo họ̀nmẹ de to Samalia, ehe gblo taun. E sọ tindo họ̀nmẹ devo to Jezleẹli, to nudi kilomẹtlu 37 do finẹ. Vẹngle de tin to apá na họ̀nmẹ awetọ ehe. Ahabi donukunkẹn gando aigba enẹ go, ehe yin dawe de tọn he nọ yin Naboti. Ahabi dowẹn hlan ẹn bo dọ dọ emi na na ẹn akuẹ kavi yí ogle devo na ẹn do otẹn vẹngle etọn tọn mẹ. Ṣigba, Naboti dọmọ: “OKLUNỌ ni pá ẹ na mi, bọ yẹn nado na ogú otọ́ ṣie lẹ tọn hlan we.” (1 Ahọlu lẹ 21:3) Be enẹ dohia dọ Naboti sinyẹnta kavi ma kiyananu wẹ ya? Nuhe mẹsusu nọ lẹn niyẹn. Na nugbo tọn, Osẹ́n Jehovah tọn wẹ e to tonusena, yèdọ osẹ́n lọ he ma na dotẹnmẹ Islaelivi lẹ nado ze ogú-yigba whẹndo yetọn tọn sà doidoi. (Levitiku 25:23-28) To nukun Naboti tọn mẹ, e ma sọgbe nado gbà Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn. Dawe he tindo yise po adọgbigbo po de wẹ e yin, na e yọnẹn ganji dọ owùnu wẹ e yin nado jẹagọdo obiọ Ahabi tọn.

Na nugbo tọn, Ahabi ma lẹnnupọndo Osẹ́n Jehovah tọn ji paali. E lẹkọyi whégbè po “homẹmahun” po, na e ma mọ nuhe dín e te wutu. Mí hia gandego dọmọ: “E sọ tẹ́ ede mlọnai to adọzan etọn ji, bo lẹ́ nukun etọn sẹ̀, bo masọ jlo [nado] dù akla de.” (1 Ahọlu lẹ 21:4) To whenue Jezebẹli mọ asu etọn to awubla taidi ovi pẹvi de, ewọ yawu kàn ayiha nado na ẹn nuhe dín e te, podọ nado và whẹndo dodonọ de sudo.

E na vẹawu dọ mẹde ni hiawe gando sébibla Jezebẹli tọn go bọ kanyinylan etọn ma na paṣa ẹ. Ahọsi Jezebẹli yọ́n Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn he biọ dọ kunnudetọ awe dona tin whẹpo whẹsadokọnamẹ sinsinyẹn de nido hẹnai. (Deutelonomi 19:15) Enẹwutu, e wlan wekanhlanmẹ de to oyín Ahabi tọn mẹ bo na anademẹ omẹ gboogbo Jezleẹli tọn lẹ nado dín omẹ awe he tindo ojlo nado sawhẹ lalo dokọna Naboti dọ e zánnu, yèdọ whẹsadokọnamẹ de he nọ dekọtọn do okú mẹ. E blawu dọ tito etọn pà ẹ. Omẹ awe, yèdọ ‘sunnu nuvọ́nọ lẹ’ dekunnu lalo dokọna Naboti, podọ taidi kọdetọn de, yè dlan zannu do e hù. Gbọnvona enẹ, visunnu Naboti tọn lẹ lọsu yin hùhù! b (1 Ahọlu lẹ 21:5-14;  Levitiku 24:16; 2 Ahọlu lẹ 9:26) To aliho de mẹ, Ahabi gboawupo nado yí tatọ́-yinyin etọn zan bo na dotẹnmẹ asi etọn nado wà nuhe jlo e bosọ và homẹvọnọ enẹlẹ sudo.

Yí nukun homẹ tọn do pọ́n numọtolanmẹ he Elija tindo to whenue Jehovah do nuhe ahọlu lọ po ahọsi lọ po ko wà hia ẹ. E sọgan hẹn mí gbọjọ eyin e taidi dọ mẹylankan lẹ gbawhàn homẹvọnọ lẹ tọn. (Psalm 73:3-5, 12, 13) To egbehe, mí nọ saba mọ nuyiwa mawadodo tọn lẹ, bọ aṣẹpatọ he nọ do yede hia taidi afọzedaitọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tlẹ nọ tindo mahẹ to nuyiwa enẹlẹ mẹ to whedelẹnu. Ṣigba, kandai ehe sọgan miọnhomẹna mí. Biblu flinnu mí to kandai ehe mẹ dọ nudepope ma whlá do Jehovah. E nọ mọ nulẹpo. (Heblu lẹ 4:13) Podọ, etẹwẹ e nọ wà gando walọ ylankan he e nọ mọ lẹ go?

Jehovah do Elija hlan Ahabi. Jiwheyẹwhe dọna ẹn tlọlọ dọmọ: “Ewọ tin to [vẹngle] Naboti tọn mẹ.” (1 Ahọlu lẹ 21:18) To whenue Jezebẹli dọna Ahabi dọ vẹngle lọ ko lẹzun etọn todin, e fọnṣite to afọdopolọji nado yì disa gbọn vẹngle yọyọ etọn mẹ. Ahabi ma lẹn gbede dọ Jehovah to nuhe wà emi te lẹ mọ. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n hogbe he e na ko yizan to whenue e to ogle lọ mẹ bo to nulẹnpọn do jipa whanpẹnọ he e na basi do finẹ ji. Ṣigba to ajiji mẹ, Elija wá e dè! Ayajẹ Ahabi tọn diọ zun homẹgble po wangbẹna po, bọ e ylangbè na Elija dọmọ: “Hiẹ ko mọ mi wẹ, kẹntọ ṣie E?”—1 Ahọlu lẹ 21:20.

Hodidọ Ahabi tọn do nulú awe delẹ hia. Tintan, to whenue e dọ dọ “Hiẹ ko mọ mi wẹ” na Elija, enẹ dohia dọ e ma flin Jehovah. Jehovah ko “mọ” nuhe wà e te lẹ. E mọ bọ Ahabi tafu mẹdevo bosọ to vivi kọdetọn sébibla ylankan Jezebẹli tọn tọn dù. Jiwheyẹwhe mọnú jẹ ahun Ahabi tọn mẹ, bo doayi e go dọ owanyi na agbasanu lẹ wẹ yin nujọnu na ẹn hugan lẹblanu, whẹdida dodo kavi awuvẹmẹ. Awetọ, to whenue e dọna Elija dọ “kẹntọ ṣie E,” enẹ dohia dọ Ahabi gbẹwanna dawe de he yin họntọn Jehovah Jiwheyẹwhe tọn, podọ mẹhe sọgan ko gọalọna ẹn nado lẹ́ sọn walọ ylankan etọn mẹ.

Mí sọgan plọn onú titengbe delẹ sọn nulú Ahabi tọn mẹ. Mí dona nọ flin to whelẹponu dọ Jehovah Jiwheyẹwhe nọ mọ nulẹpo. Taidi Otọ́ owanyinọ de, e nọ yọnẹn eyin mí danbú sọn aliho jijlọ lọ ji, podọ ewọ nọ tindo ojlo vẹkuvẹku dọ mí ni lẹ́ sọn aliho ylankan mítọn ji. Nado gọalọna mí, ewọ nọ saba yí họntọn etọn lẹ zan, yèdọ gbẹtọvi nugbonọ taidi Elija nkọ lẹ, nado yí Ohó etọn do gọalọna hatọ yetọn lẹ. Nuṣiwa wẹ e na yin nado nọ pọ́n họntọn Jiwheyẹwhe tọn lẹ hlan taidi kẹntọ!—Psalm 141:5.

 Yí nukun homẹ tọn do pọ́n Elija dile e gblọnna Ahabi dọmọ: “Yẹn ko mọ we.” Ewọ ko mọ mẹhe Ahabi yin na taun tọn, yèdọ ajotọ, hlọnhutọ podọ atẹṣitọ de sọta Jehovah Jiwheyẹwhe. Lehe e biọ adọgbigbo to e si nado dọ hójọhó na dawe ylankan enẹ do sọ! Elija zindonukọn nado dọ whẹdida Jiwheyẹwhe tọn na Ahabi. Jehovah mọ nuhe to jijọ lẹpo, yèdọ kanyinylan he to kandlẹn sọn whẹndo Ahabi tọn mẹ bo to bibẹpla gbẹtọ lẹ. Enẹwutu, Elija dọna Ahabi dọ Jiwheyẹwhe ko basi dide nado “zà [ẹ] sẹ̀,” enẹ wẹ yindọ hukan gandudu tọn enẹ blebu na yin vivasudo. Jezebẹli lọsu na yin whẹdana.—1 Ahọlu lẹ 21:20-26.

Elija ma gbọn ṣejannabi dali lẹndọ mẹylankan lẹ nọ họ̀ngán sọn kọdetọn walọ ylankan yetọn lẹ tọn mẹ, yèdọ nuyiwa mawadodo tọn yetọn lẹ. To egbehe, e bọawu nado tindo linlẹn mọnkọtọn. Kandai Biblu tọn ehe flinnu mí dọ Jehovah Jiwheyẹwhe ma nọ mọ nuhe to yìyì lẹ kẹdẹ gba, ṣigba e sọ nọ hẹn whẹdida dodo ṣẹ to ojlẹ sisọ etọn mẹ. Ohó etọn na mí jide dọ azán lọ ja to whenue ewọ na de whẹdida mawadodo lẹpo sẹ̀ kakadoi! (Psalm 37:10, 11) Ṣigba, hiẹ sọgan kanse dọ, ‘Be yasanamẹ kẹdẹ wẹ whẹdida Jiwheyẹwhe tọn nọ bẹhẹn ya? Be e sọ nọ bẹ lẹblanu hẹn ga ya?’

Vlavo e paṣa Elija nado mọ lehe Ahabi yinuwado to whenue e sè whẹdida Jiwheyẹwhe tọn. Kandai lọ dọmọ: “Whenuena Ahabi sè ohó helẹ, wẹ e tlẹ́n avọ̀ etọn lẹ, bo yí odẹ́vọ̀ do agbasalan etọn go, bo blanù, bo mlọn odẹ́vọ̀ mẹ, bosọ viavi badabada.” (1 Ahọlu lẹ 21:27) Be enẹ dohia dọ Ahabi lẹnvọjọ wẹ ya?

Mí sọgan dọ dọ e whè gbau, e lẹnvọjọ jẹ obá de mẹ. Ahabi whiwhẹ ede, yèdọ nuyiwa de he nọ vẹawuna goyitọ de. Amọ́, be lẹnvọjọ nujọnu tọn wẹ e dohia ya? Di apajlẹ, yí Ahabi jlẹdo Manasse go, yèdọ ahọlu he wá dugán to godo mẹ bo tlẹ ylan hugan Ahabi. Whenue Jehovah sayana Manasse, e whiwhẹ ede bo vẹ̀ Jehovah nado gọalọna ẹn. Ṣigba, e ze afọdide devo lẹ dogọ. E diọ gbẹzan etọn pete bo gbà boṣiọ he e ko basi lẹ bosọ dovivẹnu nado sẹ̀n Jehovah, podọ e tlẹ na tuli omẹ etọn lẹ nado wà nudopolọ. (2 Otannugbo lẹ 33:1-17) Be Ahabi yinuwa to aliho mọnkọtọn mẹ ya? E blawu dọ e ma wàmọ.

Be Jehovah mọ to nuyiwa Ahabi tọn lẹ mẹ dọ ewọ lẹnvọjọ nugbonugbo ya? Jehovah dọna Elija dọmọ: “Hiẹ mọ lehe Ahabi [whiwhẹ] ede do to nukọn ṣie? Na ewọ [whiwhẹ] ede to nukọn ṣie wutu, yẹn ma na hẹn oylan lọ wá to azán etọn lẹ mẹ gba: ṣigba to azán visunnu etọn lẹ tọn lẹ mẹ wẹ yẹn na hẹn oylan lọ wá owhé etọn ji.” (1 Ahọlu lẹ 21:29) Be Jehovah jona Ahabi wẹ ya? Lala, lẹnvọjọ nujọnu tọn kẹdẹ wẹ sọgan hẹn ẹn yọnbasi na mẹde nado mọ lẹblanu Jiwheyẹwhe tọn. (Ezekiẹli 33:14-16) Ṣigba, to whenuena e yindọ Ahabi do lẹnvọjọ hia jẹ obá de mẹ, Jehovah lọsu do lẹblanu hia ẹ jẹ obá dopolọ mẹ. Ahabi ma na tindo numimọ ylankan lọ dọ whẹndo etọn blebu ni yin vivasudo to nukun etọn mẹ.

Etomọṣo, whẹdida Jehovah tọn ma diọ. To nukọn mẹ, Jehovah dọhodopọ hẹ angẹli etọn lẹ nado de aliho dagbe hugan lọ nado sisẹ́ Ahabi na ewọ nido yì awhàn bo kú. Ojlẹ vude to enẹgodo, whẹdida Jehovah tọn ṣẹ do Ahabi ji. E gbleawu to awhàngbenu, bo dihùn to awhàn-kẹkẹ etọn mẹ kaka bo kú. Kandai lọ yí zẹẹmẹ awubla tọn ehe dogọ: To whenue yè to awhàn-kẹkẹ ahọlu tọn klọ, avún delẹ didọ́ ohùn ahọlu lọ tọn. Ohó he Jehovah dọna Elija nado dọna Ahabi mọ hẹndi to gbangba, enẹ wẹ: “To otẹn fie avún lẹ didọ́ ohùn Naboti tọn te wẹ avún lẹ nasọ didọ́ ohùn towe te.”—1 Ahọlu lẹ 21:19; 22:19-22, 34-38.

Okú Ahabi tọn yin nuflinmẹ de he na jide Elija, Eliṣa gọna omẹ devo he yin nugbonọ to omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ lẹpo dọ Jehovah ma wọn adọgbigbo po yise he Naboti dohia po. Jiwheyẹwhe he nọ dawhẹ dodo lọ ma nọ gboawupo gbede nado sayana mẹylankan lẹ, vlavo e yá wẹo kavi e dẹn, mọjanwẹ e masọ nọ gboawupo nado do lẹblanu hia to whẹdida etọn mẹ, eyin dodonu de tin nado wàmọ. (Osọha lẹ 14:18) Nuplọnmẹ titengbe de wẹ enẹ yin na Elija, mẹhe doakọnnanu na owhe susu lẹ to gandudu ahọlu ylankan enẹ tọn glọ! Be hiẹ ko jiya mawadodo tọn pọ́n ya? Be hiẹ tindo ojlo vẹkuvẹku dọ Jiwheyẹwhe ni vọ́ whẹho lọ lẹ jlado ya? Nuhe sọgbe wẹ e yin dọ hiẹ ni hodo apajlẹ yise Elija tọn. Po alọgọ gbẹdohẹmẹtọ nugbonọ etọn Eliṣa tọn po, ewọ zindonukọn nado to owẹ̀n Jiwheyẹwhe tọn lá, bo doakọnnanu to ninọmẹ mawadodo tọn glọ! ▪