Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Ani Ole?

Ani Ole?

Mɛɛ gbɛ nɔ brikii ni ana yɛ he ni blema Babilon yɔɔ lɛ kɛ gbɛi ni atsɔ nɔ afee brikii nɛɛ maa nɔ mi akɛ, nɔ ni awie yɛ Biblia lɛ mli lɛ ja lɛɛlɛŋ?

MƐI ni kaseɔ blema nibii ahe nii eyana brikii babaoo ni akɛtswa blema Babilon maŋ lɛ yɛ he ni kulɛ maŋ lɛ yɔɔ lɛ. Blema nibii ahe nilelɔ ko ni atsɛɔ lɛ Robert Koldewey lɛ wie akɛ, ashã brikii nɛɛ yɛ flɔnɔi ni afee “yɛ maŋ lɛ sɛɛ” lɛ amli, ejaakɛ “sũ ni yɔɔ jɛmɛ lɛ hi, ni lai pii hu yɛ jɛmɛ.”

Mɛi ni kaseɔ blema nibii ahe nii lɛ ena nibii ni tsɔɔ akɛ, yɛ brikii ni akɛ flɔnɔi nɛɛ shãa lɛ sɛɛ lɛ, Babilon amralofoi lɛ kɛ flɔnɔi nɛɛ feɔ nibii komɛi ni ehiii kwraa. Naa nɔ ni nuu ko ni tsɔɔ nii yɛ University of Toronto, ni atsɛɔ lɛ Paul-Alain Beaulieu lɛ wie. Ewie akɛ: “Nibii ni aŋmala yɛ Babilonbii lɛ awiemɔ lɛ mli lɛ pii tsɔɔ akɛ, maŋtsɛ lɛ nyɛɔ efãa ni ashãa mɛi ni gboɔ enɔ toi loo amɛfeɔ nibii amɛshiɔ Babilon nyɔŋmɔi lɛ yɛ flɔnɔɔ mli.” Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, awie yɛ sane ko ni aŋma yɛ Maŋtsɛ Nebukadnezar beiaŋ lɛ mli akɛ: “Kpãtãmɔ amɛhiɛ, shãa amɛ, tsukɔmɔ amɛ yɛ flɔnɔɔ lɛ mli. Hã amɛlasu lɛ aya ŋwɛi. Shãa amɛ yɛ la ni tsoɔ grigri lɛ mli.”

Enɛ kaiɔ wɔ sane ni abɔ he amaniɛ yɛ Daniel yitso 3 lɛ. Jɛmɛ agba wɔ akɛ, Maŋtsɛ Nebukadnezar kɛ shika tsuru amaga wulu ko ma shi yɛ Babilon maŋ lɛ sɛɛ yɛ Dura ŋa lɛ nɔ. Be ni Hebri oblahii etɛ komɛi ni atsɛɔ amɛ Shadrak, Meshak, kɛ Abednego lɛ kɛɛ amɛkotooo amaga lɛ, Nebukadnezar mli fu, ni efã ni ‘atsi la kɛ flɔnɔɔ ko mli toi kpawo fe bɔ ni afeɔ lɛ daa lɛ,’ ni ehã ashɛrɛ oblahii lɛ ashwie “la kɛ flɔnɔɔ ni tsoɔ grigri” lɛ mli. Ŋwɛibɔfo ko bahere amɛyiwala ni amɛnáaa amɛgboi.​—Dan. 3:1-6, 19-28.

© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source

Briki ko ni aŋma Nebukadnezar gbɛ́i yɛ nɔ

Brikii ni ayana yɛ Babilon lɛ diɛŋtsɛ hu maa nɔ mi akɛ, saji ni awie yɛ Biblia lɛ mli lɛ ja. Brikii nɛɛ pii yɛ ni aŋmala saji yɛ nɔ kɛmiijie maŋtsɛ lɛ yi. Saji nɛɛ ekome kaneɔ akɛ: “Babilon maŋtsɛ, Nebukadnezar . . . Maŋtsɛ shĩa ni mi Maŋtsɛ Kpeteŋkpele lɛ mima lɛ nɛ . . . Miseshibii baaye maŋtsɛ yɛ mli kɛya naanɔ.” Wiemɔi nɛɛ je wiemɔi ni yɔɔ Daniel 4:30 lɛ waa. Jɛmɛ Nebukadnezar shi etsitsi ekɛɛ: “Ani jeee Babilon Kpeteŋkpele lɛ ni mi diɛŋtsɛ mitsɔ mihewalɛ kɛ minyɛmɔ nɔ mitswa koni etsɔ maŋtsɛ shĩa, ni mikɛwo migbojee lɛ hiɛ nyam lɛ nɛ?”