آیا می‌توانید کتاب مقدّس را به زبان عبری باستان بخوانید؟‏ شاید خیر.‏ شاید حتی تا به حال کتاب مقدّسی به زبان عبری نیز ندیده باشید.‏ با این حال آشنایی با محققی در قرن شانزدهم،‏ به نام الیاس هوته و دو ویرایش از کتاب مقدّس که او به چاپ رساند،‏ می‌تواند بر قدردانی شما از نسخهٔ شخصی کتاب مقدّستان بیفزاید.‏

الیاس هوته در سال ۱۵۵۳ در گُورلیتس شهری کوچک نزدیک مرز آلمان کنونی با لهستان و جمهوری چک به دنیا آمد.‏ هوته در دانشگاه لوتِران در شهر یِنای آلمان در رشتهٔ زبان‌های مشرق‌زمین تحصیل کرد.‏ او ۲۴ سال هم نداشت که پروفسور زبان عبری در لایپزیک شد.‏ هوته را می‌توان اصلاح‌طلب در امر آموزش خواند.‏ او در نورنبرگ مدرسه‌ای تأسیس کرد که طی دوره‌ای چهارساله دانشجویان می‌توانستند زبان‌های عبری،‏ یونانی،‏ لاتین و آلمانی را فرا گیرند،‏ کاری که در هیچ مدرسه یا دانشگاه دیگری ممکن نبود.‏

هوته در سال ۱۵۸۷ بخشی از کتاب مقدّس را که به عهد عتیق معروف است،‏ به چاپ رساند.‏ این ویرایش به نام دِرِخ هاکُودِش معرفی شد که به معنی «راه مقدّس» و گرفته‌شده از اِشَعْیا ۳۵:‏۸ است.‏ به دلیل انتخاب بجا و زیبای حروف در چاپِ این ویرایش در مورد آن گفته شده است:‏ «همه چیز حکایت از برجستگی این اثر دارد.‏» اما آنچه این کتاب مقدّس را به خصوص باارزش می‌ساخت این بود که دانشجویان می‌توانستند از آن برای یادگیری زبان عبری بهره گیرند.‏

کتاب مقدّس هوته به دو دلیل برای یادگیری زبان کمک شایانی بود.‏ چرا که دانشجویان برای خواندن کتاب مقدّس به زبان عبری با دو مشکل عمده روبرو بودند.‏ اول این که الفبای این زبان برای آنان جدید و ناآشنا بود و دوم به دلیل پسوندها و پیشوندها در کلمات،‏ تشخیص ریشهٔ کلمات دشوار بود.‏ برای مثال واژهٔ عبری נפשׁ (‏ترانویسی آن نِفِش)‏ به معنی «جان» است.‏ در حِزْقیال ۱۸:‏۴‏،‏ به این واژه پیشوند ה (‏ها)‏ که نشانهٔ معرفه است افزوده شده و واژهٔ הנפשׁ (‏هان‌نِفِش)‏ را ساخته است.‏ برای کسی که چندان با نوشتار عبری آشنا نیست،‏ این تصوّر ایجاد می‌شود که دو واژهٔ הנפשׁ (‏هان‌نِفِش)‏ و נפשׁ (‏نِفِش)‏ کاملاً متفاوتند.‏

برای کمک به دانشجویان،‏ هوته خلاقیتی فوق‌العاده در انتخاب حروف برای چاپ نشان داد،‏ او ریشهٔ کلمه را با حروف توپُر و پسوندها و پیشوندها را با حروف توخالی چاپ کرد.‏ این ابتکار به دانشجویانی که زبان عبری را می‌آموختند کمک می‌کرد که  ریشهٔ کلمهٔ عبری را تشخیص دهند.‏ در «کتاب مقدّس مرجع از ترجمهٔ دنیای جدید»‏ * نیز در پاورقی‌ها از روشی مشابه استفاده شده است.‏ * به این معنی که کلمه ترانویسی شده است و ریشهٔ آن با حروف پررنگ و پسوندها و پیشوندها با حروف معمولی چاپ شده است.‏ در تصویر بالا برای نشان دادن این تکنیک در کتاب مقدّسِ ویرایش هوته آیهٔ حِزْقیال ۱۸:‏۴ آمده است.‏ همچنین در «کتاب مقدّس مرجع» برای نمونه در پاورقی همین آیه،‏ این تکنیک به چشم می‌خورد.‏

همچنین هوته بخشی از کتاب مقدّس را که «عهد جدید» خوانده می‌شود به صورت چندزبانه به ۱۲ زبان به چاپ رساند.‏ این ویرایش در نورنبرگ در سال ۱۵۹۹ به چاپ رسید که به کتاب مقدّس چندزبانهٔ نورنبرگ معروف است.‏ هوته تصمیم گرفت ترجمه‌ای به زبان عبری از نوشته‌های مقدّس یونانی را نیز در این کتاب مقدّس بگنجاند.‏ اما او گفته است که حتی اگر حاضر می‌شد پول هنگفتی برای به دست آوردن این ترجمه بپردازد،‏ بی‌نتیجه می‌بود.‏ * پس تصمیم گرفت که خود عهد جدید را از زبان یونانی به عبری ترجمه کند.‏ هوته تمامی مسئولیت‌های دیگرش را کنار گذاشت و ترجمه را فقط در یک سال به پایان رساند!‏

کیفیت ترجمهٔ عبری هوته از عهد جدید چگونه بود؟‏ فرانتس دِلیچ یکی از محققان برجستهٔ قرن نوزدهم گفته است:‏ «ترجمهٔ عبری هوته،‏ نشانهٔ درک کم‌نظیر او در میان مسیحیان است،‏ به طوری که حتی امروز نیز ارزش آن را دارد که به آن رجوع شود.‏ برای مثال او در این ترجمه بارها و بارها عبارات دقیق و صحیح را برگزیده و به کار برده است.‏»‏

کار هوته او را ثروتمند نساخت.‏ ظاهراً کتابی که به چاپ رساند فروش چندانی نداشت.‏ اما کار او تأثیری مهم و ماندگار داشت.‏ برای مثال،‏ ویلیام رابرتسون در ترجمهٔ او از عهد جدید اصلاحاتی صورت داد و در سال ۱۶۶۱ دوباره آن را به چاپ رساند.‏ ریچارد کادیک نیز در سال ۱۷۹۸ چنین کرد.‏ هوته بجا عمل کرد و در ترجمه از متن اصلی یونانی در آیاتی که نقل‌قول از بخش عبری کتاب مقدّس است و یا در آیاتی که تشخیص می‌داد به یَهُوَه خدا اشاره دارد،‏ نام شخصی خدا،‏ «یَهُوَه» (‏יהוה)‏ را جایگزین عناوین کوریئوس ‏(‏سَرور)‏ و تِئوس ‏(‏خدا)‏ کرد.‏ این بسیار جالب است چون در بسیاری از ترجمه‌ها از عهد جدید،‏ نام خدا به کار برده نشده است.‏ ترجمهٔ هوته خود گواه دیگری است بر بجا بودن این که نام خدا به نوشته‌های مقدّس یونانی بازگردانده شود.‏

این بار که نام خدا را در ترجمهٔ بخش یونانی کتاب مقدّس دیدید یا به پاورقی «کتاب مقدّس مرجع» مراجعه کردید،‏ کار فوق‌العادهٔ الیاس هوته و کتاب مقدّس استثنایی او به زبان عبری را به یاد آورید.‏