Be ka se isịnede

Be ka se isịnede

Ndi Akpana Enyịn̄ Jehovah Odu ke Obufa Testament?

Ndi Akpana Enyịn̄ Jehovah Odu ke Obufa Testament?

NDI ọfọn enyịn̄ Abasi odu ke Bible? Abasi ama okụt ke ọfọn. Enyịn̄ Abasi emi ẹsidade abisi Hebrew inan̄ ẹwet odu n̄kpọ nte utịm ike-7,000 ke akpasarade N̄wed Abasi Usem Hebrew oro ẹsiwakde ndikot Akani Testament. *

Nditọ ukpepn̄kpọ Bible ẹnyịme ke enyịn̄ Abasi odu ke Akani Testament. Edi, ediwak owo ẹkere ke enyịn̄ emi ikodụhe ke akpasarade N̄wed Abasi Usem Greek oro ẹsikotde Obufa Testament.

Nso ke mme andikewet Obufa Testament ẹkenam ke ini mmọ ẹkekotde ẹto mme itie N̄wed Abasi oro enyịn̄ Abasi odude ke Akani Testament? Ediwak mme akabade Bible ẹkewet “Ọbọn̄” ke mme utọ ebiet oro. Mbon oro ẹkekabarede New World Translation of the Holy Scriptures ikanamke orụk n̄kpọ emi. Enyịn̄ Jehovah odu ke Bible emi utịm ike-237 ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek m̀mê se ẹdiọn̄ọde nte Obufa Testament.

Mme mfịna ewe ke mme akabade Bible ẹsisobo ke ini ẹyomde ndibiere m̀mê akpana isịn enyịn̄ Abasi ke Obufa Testament m̀mê ikpesịnke? Ndi eti ntak odu ndisịn enyịn̄ Abasi ke Obufa Testament? N̄ko, enyịn̄ Abasi ndidu ke Bible enyene nso ufọn ọnọ fi?

  Mfịna Oro Mme Akabade Bible Ẹsisobode

Mme ikpan̄wed Obufa Testament oro ẹdude mfịn idịghe akpasarade ikpan̄wed oro Matthew, John, Paul, ye mbon eken ẹkewetde. Mbon oro ẹma ẹtaha. Ntre, ẹma ẹsion̄o se ẹkewetde ke akpasarade ikpan̄wed oro ẹwet ke efen, ndien ke ini mbon oro ẹketahade, ẹma ẹfiak ẹsion̄o mmọ ẹwet ke en̄wen. Ẹkewet ekese ke otu ediwak Obufa Testament oro ẹdude mfịn ke nsụhọde n̄kaha ke isua ikie iba ẹma ẹkebe tọn̄ọ ẹkewet mme akpasarade N̄wed Abasi Usem Greek. Etie nte ini oro ke ẹkekpụhọ enyịn̄ Abasi ẹwet Ku′ri·os m̀mê Ky′ri·os, kpa ikọ Greek oro ẹkabarede “Ọbọn̄.” Ndusụk ekeme ndidi mbon oro ẹkefiakde ẹsion̄o N̄wed Abasi Usem Greek ẹwet ẹkeda ikpan̄wed oro ẹma ẹkekpokpụhọ enyịn̄ emi ẹnam utom. *

Ntre, ana akabade n̄wed odụn̄ọde ese m̀mê enyịn̄ Abasi ama odu ke akpasarade N̄wed Abasi Usem Greek. Ndi uyarade ndomokiet odu? Kere ban̄a se iyomde ndineme emi:

  • Jesus ama esikot enyịn̄ Abasi ke ini enye ekesikotde Akani Testament. (Deuteronomy 6:13, 16; 8:3; Psalm 110:1; Isaiah 61:1, 2; Matthew 4:4, 7, 10; 22:44; Luke 4:16-21) Ke eyo Jesus ye mme mbet esie, enyịn̄ Abasi ama odu ke N̄wed Abasi Usem Hebrew oro ẹsiwakde ndikot Akani Testament, ndien enyịn̄ oro osụk ododu mfịn n̄ko. Nte ededi, ke eset, nditọ ukpepn̄kpọ Bible ẹkekere ke enyịn̄ Abasi ikodụhe ke akpasarade N̄wed Abasi Usem Hebrew oro ẹkekabarede ẹsịn ke usem Greek, ke ikonyụn̄ idụhe ke akpasarade Obufa Testament. Ekem ke ufọt ufọt ọyọhọ isua ikie 20, nditọ ukpepn̄kpọ Bible ẹma ẹdikụt n̄kani mbai N̄wed Abasi oro ẹkedude ke eyo Jesus, kpa N̄wed Abasi Usem Hebrew oro ẹkekabarede ẹsịn ke usem Greek. Ọkpọkpọ enyịn̄ Abasi oro ẹkewetde ke abisi Hebrew odu ke mbai N̄wed Abasi emi.
  •   Jesus ama esikot enyịn̄ Abasi onyụn̄ anam mme owo ẹfiọk enyịn̄ emi. (John 17:6, 11, 12, 26) Jesus eketịn̄ in̄wan̄-in̄wan̄ ete: “Ami ndi ke enyịn̄ Ete mi.” Enye n̄ko ama etịn̄ ke imọ ikada ‘enyịn̄ Ete imọ inam’ mme utom oro ikanamde. Ke nditịm ntịn̄, enyịn̄ Jesus ọwọrọ “Jehovah edi Andinyan̄a.”—John 5:43; 10:25.
  • Ẹwet enyịn̄ Abasi ibio ibio ke N̄wed Abasi Usem Greek. Ke Ediyarade 19:1, 3, 4, 6, enyịn̄ Abasi esịne ke ikọ emi “Hallelujah.” Ikọ emi ọwọrọ “Mbufo ẹtoro Jah!” Jah edi ibio ibio usụn̄ ndiwet Jehovah.
  • N̄wed oro mme Jew ẹkewetde ke eset ẹwụt ke mme Jew oro ẹkedide Christian ẹma ẹsiwet enyịn̄ Abasi. The Tosefta, kpa n̄wed ibet emi ẹkewetde ẹma ke isua 300 E.N. etịn̄ aban̄a mme n̄wed Christian oro ẹkefọpde ke usen Sabbath, ete: “Ẹma ẹfọp mme Gospel ye mme n̄wed minim [ẹkeda mbon minim nte mme Jew emi ẹdide mme Christian]. Ẹma ẹsifọp mme n̄wed emi, . . . ye mme ebiet oro ẹkesiwetde Enyịn̄ Abasi.” N̄wed emi ọdọhọ n̄ko ke Rabbi Yosé, kpa eyen Galilee, emi okodude uwem ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ọyọhọ isua ikie iba E.N. ọkọdọhọ ke “ẹma ẹsisịbe mme itie oro ẹkewetde Enyịn̄ Abasi [ke mme n̄wed Christian] ẹtịm ẹbon, ẹnyụn̄ ẹfọp mbon eken.” Ntem, akwa uyarade odu nte ke mme Jew oro ẹkedude uwem ke ọyọhọ isua ikie iba E.N. ẹma ẹnịm ke mme Christian ẹma ẹsiwet enyịn̄ Jehovah ke mme n̄wed mmọ.

Nso ke Mme Akabade N̄wed Ẹnam Ẹban̄a Emi?

Ndi mme andikakabade New World Translation kpọt ẹkeyak enyịn̄ Abasi esịne ke itie esie ke ini ẹkekabarede N̄wed Abasi Usem Greek? Baba-o. Ke ekerede aban̄a se itịn̄de ke enyọn̄ emi, ediwak mme akabade Bible ẹkere ke akpana ẹyak enyịn̄ Abasi esịne ke itie esie ke ini ẹkabarede Obufa Testament.

Ke uwụtn̄kpọ, enyịn̄ Abasi odu ediwak itie ke Obufa Testament ke ekese Bible oro ẹkabarede ke mme usem Africa, America, Asia, ye mme isuo Pacific. (Se chart oro odude ke page 21.) Ẹkabade ndusụk Bible emi ke ndondo emi, utọ nte Bible Rotuman (1999), enyịn̄ oro Jihova odu utịm ike-51 ke mme ufan̄ikọ 48 ke Obufa Testament, ye Bible Batak-Toba (1989) ke Indonesia, enyịn̄ oro Jahowa odu utịm ike-110 ke Obufa Testament. Enyịn̄ Abasi odu n̄ko ke Bible Ikọ Efịk,  French, German, ye Spanish. Ke uwụtn̄kpọ, ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ọyọhọ isua ikie 20, Pablo Besson ama akabade Obufa Testament ke usem Spanish onyụn̄ ewet Jehová ke Jude 14. Enye n̄ko ama esịn n̄kpọ nte ikọ idakisọn̄ 100 ke mme ebiet oro enye ekerede ke anaedi enyịn̄ Abasi ama odu.

Bible oro ẹsiakde ke idak emi ẹdi ndusụk Bible Ikọmbakara ye Ikọ Efịk emi enyịn̄ Abasi odude ke Obufa Testament:

  • Edisana Ŋwed Abasi Ibom, by THE BIBLE SOCIETY OF NIGERIA (1952)
  • A Literal Translation of the New Testament . . . From the Text of the Vatican Manuscript, by Herman Heinfetter (1863)
  • The Emphatic Diaglott, by Benjamin Wilson (1864)The Epistles of Paul in Modern English, by George Barker Stevens (1898)
  • St. Paul’s Epistle to the Romans, by W. G. Rutherford (1900)
  • The Christian’s Bible—New Testament, by George N. LeFevre (1928)
  • The New Testament Letters, by J.W.C. Wand, Bishop of London (1946)

Ebemiso ikọ New Living Translation, nsiondi eke 2004, emi ata ediwak owo ẹfiọkde, ọdọhọ ke ibuotikọ oro, “The Rendering of Divine Names” ete: “Nnyịn isụk ikabade enyịn̄ Abasi oro ẹwetde ke abisi Hebrew inan̄ (YHWH) nte ‘ỌBỌN̄,’ ida ikpọ abisi iwet enye ukem nte ediwak Bible Ikọmbakara eken. Emi anam enye okpụhọde ye ′adonai, emi nnyịn ikabarede nte ‘Ọbọn̄.’” Ekem  enye etịn̄ aban̄a Obufa Testament ete: “Ikabade ikọ Greek oro kurios nte ‘Ọbọn̄,’ edi ke ebiet oro iwetde ‘ỌBỌN̄’ ke ikpọ abisi, ọwọrọ ke Obufa Testament okot nnennen nnennen oto Akani Testament.” (Sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.) Mbon oro ẹkekabarede Bible emi ẹnyịme ke akpana ẹsịn (YHWH) ke mme ebiet oro Obufa Testament okotde oto Akani Testament.

The Anchor Bible Dictionary ọdọhọ ke ibuotikọ oro, “Tetragrammaton in the New Testament,” ete: “Uyarade odu nte ke Enyịn̄ Abasi, Yahweh, ama odu ke ndusụk m̀mê ke kpukpru ebiet oro akpasarade Obufa Testament okokotde oto Akani Testament.” George Howard emi edide eyen ukpepn̄kpọ Bible ọdọhọ ete: “Sia enyịn̄ Abasi odude ke Akani Testament emi ẹkekabarede ẹsịn ke usem Greek, kpa N̄wed Abasi oro ẹkesikamade ke mme ufọkabasi oro ẹkedude ke akpa isua ikie, owụt ifiọk ndinịm ke mbon oro ẹkewetde Obufa Testament ẹma ẹsiyak enyịn̄ Abasi odu ke itie esie ke ini ẹkotde ẹto Akani Testament.”

Akpan Ntak Iba

Ntre, ana in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke New World Translation idịghe akpa Bible oro enyịn̄ Abasi esịnede ke Obufa Testament. Ukem nte ebiereikpe oro ẹdọhọde ebiere ikpe oro kpukpru mbon oro ẹkpedide ntiense ẹma ẹkekpan̄a, Kọmiti New World Bible Translation, ẹma ẹnen̄ede ẹdụn̄ọde kpukpru uyarade oro mmọ ẹkekụtde. Ke mmọ ẹma ẹkekụt ke mme uyarade emi ẹnen, mmọ ẹma ẹsịn enyịn̄ Jehovah ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek oro mmọ ẹkekabarede. Se akpan ntak iba oro akanamde mmọ ẹnam emi.

(1) Kọmiti emi ẹma ẹnịm ke sia ẹkedade odudu spirit Abasi ẹwet edisana N̄wed Abasi Usem Hebrew ye N̄wed Abasi Christian Usem Greek, ke iwụtke ifiọk enyịn̄ Jehovah ndidu ke kiet edi idụhe ke eken.

Ntak emi ekikere emi enende? Ke n̄kpọ nte ufọt ufọt akpa isua ikie E.N., James mbet Jesus ama ọdọhọ mbiowo ke Jerusalem ete: “Symeon omobụk ọyọhọ ọyọhọ nte Abasi ke akpa ini ọkọwọn̄ọrede ntịn̄enyịn esie ọnọ mme idụt ndisio mme owo ke otu mmọ nnọ enyịn̄ esie.” (Utom 15:14) Ndi emekere ke James ekpeketịn̄ ikọ emi edieke mîdụhe owo oro ọkọfiọkde okonyụn̄ esikotde enyịn̄ Abasi ke akpa isua ikie?

(2) Ke ini ẹkekụtde enyịn̄ Abasi utu ke Ky′ri·os (Ọbọn̄) ke Akani Testament oro ẹkekabarede ke usem Hebrew ẹsịn ke Greek, mme akabade Bible ẹma ẹnịm ke anaedi enyịn̄ Abasi ama esịne ke N̄wed Abasi Usem Greek ye Hebrew oro ẹkedude ke eyo Jesus.

Ntre, etie nte ẹketọn̄ọ ndision̄o enyịn̄ Abasi mfep ke N̄wed Abasi Usem Greek ke eyo Jesus ama ekebe, ndien edinam emi inọhọ Abasi ukpono. Afo ekere didie? Ndi Jesus ye mme apostle esie ẹkpekenyịme ẹsion̄o enyịn̄ Abasi ẹfep ke N̄wed Abasi?—Matthew 15:6-9.

Kot “Enyịn̄ Jehovah”

Ke akpanikọ, N̄wed Abasi ke idemesie owụt ke akpa mme Christian ẹma ẹsiwet enyịn̄ Jehovah, akpan akpan ke ini mmọ ẹkekotde ẹto mme ebiet oro enyịn̄ Jehovah ẹkedude ke Akani Testament. Nte eyịghe mîdụhe, New World Translation enyene eti ntak ndiyak enyịn̄ Jehovah esịne ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek.

Nso ufọn ke kpukpru se inemede emi enyene ọnọ fi? Apostle Paul ama okot oto N̄wed Abasi Usem Hebrew onyụn̄ eti mme Christian ke Rome ete ke “ẹyenyan̄a owo ekededi eke edisemede okot enyịn̄ Jehovah.” Ekem enye ama obụp ete: “Didie ke mmọ ẹdikot enye emi mmọ mîkọbuọtke idem? Didie, n̄ko, ke mmọ ẹdibuọt idem ye enye emi mmọ mîkokopke iban̄a?” (Rome 10:13, 14; Joel 2:32) Bible oro enyịn̄ Abasi odude ke nnennen itie esie ẹn̄wam fi asan̄a ekpere Abasi. (James 4:8) Ke akpanikọ, edi akwa ukpono nnyịn ndifiọk nnyụn̄ n̄kot ọkpọkpọ enyịn̄ Abasi, Jehovah.

^ ikp. eki. 2 YHWH ada ọnọ enyịn̄ Abasi ke usem Hebrew. Ẹsiwak ndikabade enye nte Jehovah m̀mê Yahweh ke Ikọmbakara.

^ ikp. eki. 7 Ke oyomde nditịm mfiọk ntak emi ẹkekpụhọde enyịn̄ Abasi ẹwet “Ọbọn̄,” se page 23-27 ke ediye uduot ekpri n̄wed oro Enyịn̄ Abasi Oro Edibịghide ke Nsinsi, oro Mme Ntiense Jehovah ẹsiode.