REBEKAH odoro ke camel ese nte obio etiede ke ini utịn ọkọhọrede itọn̄. Enye asan̄a ke ediwak usen, ndien nte camel esisan̄ade ọtọn̄ọ ndimehe enye. Enye ọkpọn̄ Haran obio mmọ ko ke edem. Ekeme ndidi enye idikwe aba mbonubon mmọ. Anaedi enye ekere nte uwem editiede ye imọ ke ini iso, akpan akpan idahaemi enye ekperede ndisịm ebiet emi enye akade.

Rebekah ye mbon emi ẹsan̄ade ye enye ẹwat ẹka anyan ke obio Canaan ẹnyụn̄ ẹbe ẹdụk isọn̄ Negeb. (Genesis 24:62) Etie nte enye okụt ediwak erọn̄ mi. Kpa ye oro isọn̄ emi mînen̄ekede ifọn n̄kpọ, ediwak mbiet odu ndida mbọk erọn̄. Akanieren oro adade Rebekah usụn̄ enen̄ede ọdiọn̄ọ obio emi, ndien idem ada enye urua urua nditịn̄ ofụri se iketịbede nnọ eteufọk esie nnyụn̄ ndọhọ enye ke Rebekah enyịme ndidọ enye. Anaedi Rebekah ekere nte n̄kpọ editiede ye imọ ke obio emi. Enye ekere n̄ko m̀mê Isaac emi imọ iyomde ndidọ edi nso utọ owo. Mmọ ikwe kiet eken akanam. Ndi enye ayama Rebekah ke ini okụtde enye? Ndi Rebekah n̄ko ayama enye?

Ke ediwak idụt mfịn, enyene-idem esimek owo emi enye edidọde. Edi ke ndusụk idụt, ete ye eka ẹsimek n̄wan m̀mê ebe ẹnọ eyen mmọ. Inamke n̄kpọ m̀mê ẹsinam didie ke edem mbufo, anaedi emenyịme ke Rebekah ifiọkke nte n̄kpọ editiede ye enye ke ebiet emi enye akade. Edi enye enyene uko ye mbuọtidem. Esiyom inyene mme edu emi ke ini n̄kpọ okpụhọrede ke uwem nnyịn. Edi enyene nti edu en̄wen emi Rebekah enyenede.

Uwem Rebekah okokpụhọde ke usụn̄ emi enye mîkodorike enyịn. Enye okokpon ke Haran m̀mê mbọhọ esie, ndien Haran okodu ke Mesopotamia. Ete ye eka esie iketiehe nte mbon Haran. Mmọ ikokponoke Sin emi ekedide abasi ọfiọn̄, ẹkekpono Jehovah.—Genesis 24:50.

Rebekah ama enen̄ede eye onyụn̄ enyene ido. Enye ama esinem itie onyụn̄ odu edisana uwem. Mmọ ikedịghe ubuene sia ẹma ẹnyene ifịn. Edi owo ikedekke-dek Rebekah ikama, owo ikonyụn̄ inamke n̄kpọ ye enye nte eyen ọbọn̄. Ẹma ẹkpep enye ndisisịn idem nnam utom. Ukem nte ediwak iban oro ẹkedude ini oro, Rebekah ama enyene ediwak n̄kpọ ndinam, utọ nte ndisika mmọn̄ nnọ ubon mmọ. Ekesidi ama esesịm mbubreyo, enye odori aban̄ ke afara adaha mmọn̄.—Genesis 24:11, 15, 16.

Mbubreyo usen kiet, ke enye ama okokoi mmọn̄ ọdọn̄ ọyọhọ aban̄ esie onyụn̄ oyom ndinyọn̄, akanieren kiet ama efehe ebịne enye edidọhọ ete: “Mbọk nọ mi ekpri mmọn̄ ke aban̄ fo n̄n̄wọn̄.” Se enye ekeben̄ede Rebekah ikakpaha enan̄, enye ikonyụn̄ iben̄eke ikọ ikọ. Rebekah ama okụt ke ete oro okoto anyan usụn̄ edi. Ntre, enye ama ọsọsọp odorode aban̄ ke afara ọnọ ete oro mmọn̄. Enye ikọnọhọ enye ekpri mmọn̄ ada ebịt itọn̄, edi ama ayak enye ọn̄wọn̄ tutu oyụhọ enye. Rebekah ama okụt n̄ko ke ete oro asan̄a ye camel duop, ndien ke mmọn̄ isịneke ke n̄kpọ emi ẹsidọn̄de mmọn̄ ẹnọ unam ẹn̄wọn̄. Enye ama onyụn̄ okụt ke ete oro ke etịn̄ enyịn ese imọ, ndien enye ama oyom ndinam se enye ekekeme man an̄wam ete oro. Ntre, enye ama ọdọhọ ete: “Nyonyụn̄ n̄koi mmọn̄ nnọ mme camel fo ẹn̄wọn̄ tutu mmọ ẹyụhọ.”—Genesis 24:17-19.

Rebekah ikọdọhọke ke iyom ndinọ camel duop oro ekpri mmọn̄ ẹn̄wọn̄, edi ọkọdọhọ ke iyọnọ mmọ mmọn̄ ẹn̄wọn̄ tutu ẹyụhọ. Edieke itọn̄ enen̄erede asat camel, camel kiet ekeme ndin̄wọn̄ n̄kpọ nte lita  mmọn̄ 100. Ntre, edieke itọn̄ ekenen̄erede asat camel duop oro, ọwọrọ idịghe ekpri utom akana oro ọnọ Rebekah. Etie nte itọn̄ ikenen̄ekede isat mme camel oro. * Edi ndi Rebekah ama ọdiọn̄ọ ke itọn̄ inen̄ekede isat mme camel oro ke ini enye ọkọdọhọde ke iyọnọ mmọ mmọn̄ ẹn̄wọn̄? Ihih. Enye ama eben̄e idem ndinam ofụri se enye ekekeme man an̄wam ete oro. Ete oro ama onyụn̄ enyịme enye an̄wam imọ. Ekem enye ama ada ese nte Rebekah efehede ọdọk efehe osụhọde okokoi mmọn̄ edidọn̄ ọnọ mme camel oro ẹn̄wọn̄.—Genesis 24:20, 21.

Imekeme ndikpep ediwak n̄kpọ nto Rebekah. Ediwak owo mfịn ẹsikere ẹban̄a idemmọ kpọt. Bible ama ọdọdọhọ ke mme owo ẹyema idemmọ, idinyụn̄ imaha ndinam n̄kpọ nnọ mme owo. (2 Timothy 3:1-5) Ana mme Christian emi mîyomke nditie nte mbon ererimbot emi ẹnen̄ede ẹtie ẹkere nte Rebekah ekenyịmede ndin̄wam ete oro enye okokụtde ke obube mmọn̄.

Rebekah ama okụt ke ete oro ke ese imọ. Edi ete oro ikesehe enye ke idiọk usụn̄; ekese enye ke n̄kpaidem sia se Rebekah akanamde ekenenem enye. Ke Rebekah ama okokụre, ete oro ama ọnọ enye ọsọn̄urua n̄kpọmbana. Ekem enye ama obụp Rebekah ete: “Afo edi eyen anie? Mbọk sian mi. Nte ubet odu ke ufọk usọ emi nnyịn ikpanade okoneyo emi?” Ke ini Rebekah eketịn̄de ubon emi enye otode ọnọ enye, esịt ama enen̄ede enem enye. Ndien sia idem eketiede Rebekah urua urua, enye ama adian do ete: “Nnyịn imenyene nnyanyan̄a ye ekese udia ufene ye itie emi mbufo ẹdinade ke okoneyo emi.” Idịghe ekpri n̄kpọ ekedi emi sia mbon en̄wen ẹma ẹsan̄a ye ọbọn̄ oro. Ekem Rebekah ama efehe eketịn̄ ofụri se iketịbede ọnọ eka esie.—Genesis 24:22-28, 32.

Se iketịbede emi owụt ke ẹma ẹkpep Rebekah ndisifọn ido toto ke ekpri. Edi ediwak owo mfịn ifọnke ido, ndien ntak en̄wen edi oro anade ikpebe Rebekah. Edieke ibuọtde idem ye Abasi, iyesifọn ido. Jehovah ọfọn ido ye kpukpru owo onyụn̄ oyom ikọt esie ẹkpebe imọ. Ke ini ifọnde ido inyụn̄ inamde n̄kpọ inọ mme owo, esịnede mbon oro  mîdinamke n̄kpọ inọ nnyịn, Ete nnyịn ke heaven oyokop inemesịt.—Matthew 5:44-46; 1 Peter 4:9.

Anie ekedi akanieren oro ke obube mmọn̄? Enye ekedi asan̄autom Abraham. Abraham ekedi eyeneka ete-ete Rebekah. Ntem, ẹma ẹnen̄ede ẹdara asan̄autom esie ke ufọk Bethuel, ete Rebekah. Etie nte asan̄autom emi ekekere Eliezer. * Ẹma ẹnọ enye udia ke ufọk mme Rebekah, edi enye ikamaha ndidia tutu enye etịn̄ se ikadade enye idi. (Genesis 24:31-33) Kere nte enye etịn̄de ikọ ye ọyọhọ inemesịt sia enye okụt nte Jehovah Abasi esie ọdiọn̄de enye ke isan̄ emi. Didie ke Jehovah ọkọdiọn̄ enye?

Kere nte Bethuel ete Rebekah ye Laban eyeneka Rebekah ẹkekpan̄de utọn̄ ẹkop nte Eliezer ọnọde mbụk esie. Enye ama etịn̄ nte Jehovah ọdiọn̄de Abraham ke Canaan, onyụn̄ ọdọhọ ke Abraham ye Sarah ẹnyene eyen emi ekerede Isaac, emi mmọ ẹdiyakde kpukpru inyene mmọ inọ. Abraham ama ọdọn̄ asan̄autom esie emi ata akamba utom. Enye ọkọdọhọ enye aka ebịne iman imọ ke Haran akada n̄wan do ọsọk Isaac.—Genesis 24:34-38.

Abraham ama anam Eliezer ọn̄wọn̄ọ ke imọ ididaha n̄wan ke otu nditọiban Canaan inọ Isaac. Ntak-a? Koro mbon Canaan ikokponoke inyụn̄ ituakke ibuot inọ Jehovah Abasi. Abraham ama ọdiọn̄ọ ke Jehovah oyosobo mbon Canaan nte ini akade ke ntak ndiọi edinam mmọ. Enye ikoyomke n̄kpọ ndomokiet emen Isaac edima eyen esie akadian ye mbon emi ẹkedude oburobụt uwem do. Enye ama onyụn̄ ọdiọn̄ọ ke Isaac eyen imọ eyetiene anam un̄wọn̄ọ Abasi osu.—Genesis 15:16; 17:19; 24:2-4.

Eliezer ama ọdọhọ Bethuel ye Laban ete ke imọ ima ibọn̄ akam inọ Jehovah Abasi ke ini ikesịmde obube mmọn̄ oro odude ekpere Haran. Enye ama ọdọhọ Jehovah emek n̄wan emi Isaac edidọde. Didie ke enye akanam emi? Eliezer ama ọdọhọ Abasi anam n̄wan emi Enye oyomde Isaac ọdọ edi obube mmọn̄ oro. Onyụn̄ ọdọhọ Abasi anam n̄wan oro enyịme ndinọ mme camel imọ mmọn̄ ke ini imọ ididọhọde enye ọnọ imọ mmọn̄ in̄wọn̄. (Genesis 24:12-14) Ndien anie ekedinam se enye ekeben̄ede Abasi emi? Rebekah! Kere nte ekenemde Rebekah ekpedi enye ama adiana akpan̄ utọn̄ okop se Eliezer etịn̄de ọnọ mbonubon esie!

Se Eliezer eketịn̄de ama enem Bethuel ye Laban tutu mmọ ẹdọhọ ke “n̄kpọ emi oto Jehovah.” Nte ẹkesinamde ini oro, mmọ ẹma ẹdụk ediomi ndọ ẹnyụn̄ ẹdọhọ enye emen Rebekah ọsọk Isaac. (Genesis 24:50-54) Edi ndi emi ọwọrọ ke Rebekah ikenyeneke uyo ke ofụri se iketịbede emi?

Urua ifan̄ emi ẹkebede, Eliezer ama eneme n̄kpọ emi ye Abraham. Enye ama obụp Abraham ete: “Nso edieke eyenan̄wan oro mîmaha nditiene mi?” Abraham ama ọbọrọ ete: “Do afo ọyọbọhọ un̄wọn̄ọ emi.” (Genesis 24:39, 41) Bethuel ye Laban ẹma ẹnyụn̄ ẹyom ndikop ekikere Rebekah. Esịt ama enen̄ede enem Eliezer nte kpukpru n̄kpọ akasan̄ade ọfọn, ndien ke ini eyo esierede, enye ama obụp m̀mê imekeme ndimen Rebekah nnyọn̄ Canaan usen oro. Edi ubon mme Rebekah ẹma ẹyom Rebekah afiak etie ye mmimọ usen duop ke nsụhọde n̄kaha. Ke akpatre, mmọ ẹma ẹdọhọ ẹte: “Yak ikam ikot n̄kaiferi emi ikop se enye enyenede nditịn̄.”—Genesis 24:57.

Idahaemi ana Rebekah anam ata akpan ubiere. Nso ke enye edinam? Ndi enye ayayak ima emi enye amade ete ye eyeneka esie anam enye ọdọhọ ke imọ iditieneke ọbọn̄ oro ika ebiet emi imọ mîdiọn̄ọke? Mîdịghe ndi enye edida emi nte ata eti ifet nditiene nnam n̄kpọ emi ẹkụtde ke Jehovah enyịme mi? Se enye ọkọbọrọde ama owụt se isịnede enye ke esịt. Kpa ye oro enye ọkọdiọn̄ọde ke emi oyokpụhọde uwem imọ ofụri ofụri, enye ama ọbọrọ ete: “Nyetiene.”—Genesis 24:58.

Nso eti edu ke enye ekenyene ntem! Nte nnyịn isinamde ndọ mfịn ekeme ndikpụhọde ye nte ẹkesinamde ndọ ini oro, edi imosụk ikeme ndikpep ediwak n̄kpọ nto Rebekah. Se ikebehede enye ikan ekedi se Jehovah Abasi amade, idịghe se enye amade. Bible ọnọ nnyịn mfọnn̄kan item aban̄a ndọ. Enye anam idiọn̄ọ utọ owo emi nnyịn ikpọdọde ye se owo akpanamde man edi eti ebe m̀mê eti n̄wan.  (2 Corinth 6:14, 15; Ephesus 5:28-33) Ọfọn ikpebe Rebekah inyụn̄ inam n̄kpọ nte Abasi oyomde inam.

Ubon Bethuel ẹma ẹdiọn̄ edima eyen mmọ. Ekem Rebekah, Deborah, emi ekedide edep esie, ye ifịn iban esie ẹma ẹsan̄a ye Eliezer ye ikọt esie ẹnyọn̄ọ. (Genesis 24:59-61; 35:8) Ebiet emi mmọ ẹkekade ama enen̄ede oyom usụn̄ ọkpọn̄ Haran. Mmọ ẹkenyene ndisan̄a n̄kpọ nte kilomita 800, ndien etie nte isan̄ emi ama ada mmọ esịm urua ita. Anaedi isan̄ emi ama enen̄ede akak mmọ. Rebekah ama esikụt mme camel, edi etie nte enye ikenen̄ekede idiọn̄ọ ndiwat camel. Bible ọdọhọ ke ubon mmọ ẹkesibọk erọn̄, idọhọke ke mmọ ẹkedi mme anyamurua emi ẹsiwatde camel ẹka nsio nsio ebiet. (Genesis 29:10) Mbon emi mîdiọn̄ọke ndiwat camel ẹsidi ẹma ẹwat ekpri mmọ ẹyom ndisụhọde sia akakde mmọ.

Edi Rebekah ikayakke n̄kpọ ndomokiet afịna enye akaha. Etie nte enye akakam ada ini emi obụp Eliezer nsio nsio n̄kpọ aban̄a Isaac ye ubon esie. Kere nte Eliezer enemede nneme ye Rebekah ke ini mmọ ẹtiede ẹwebe ikan̄ mbubreyo, onyụn̄ etịn̄de aban̄a un̄wọn̄ọ emi Jehovah akanamde ye Abraham ufan Esie. Abasi ama ọn̄wọn̄ọ ndida owo ke ubon Abraham ndiọn̄ kpukpru owo. Kere nte esịt ekenemde Rebekah ke ini enye ekedide edifiọk ke imọ ye Isaac emi imọ ididọde iyetiene inam un̄wọn̄ọ Jehovah osu.—Genesis 22:15-18.

Ke akpatre, usen oro iketịn̄de ke ntọn̄ọ ibuotikọ emi ama edisịm. Ke ini mmọ ẹsịmde Negeb ke mbubreyo, Rebekah ama ada okụt erenowo kiet asan̄ade ke in̄wan̄. Enye akasan̄a nte ekere n̄kpọ. Bible ọdọhọ ke Rebekah ama ọsọsọp “osụhọde ke camel.” Etie nte enye ikebetke-bet camel oro onụhọ mbemiso enye osụhọrede. Enye ama obụp Eliezer ete: “Eren oro asan̄ade ke in̄wan̄ edi ndisobo ye nnyịn edi anie?” Ke ini ẹkedọhọde enye ke Isaac ke edi, enye ama ọsọsọp emen ufụhọn̄kpọ ofụhọ. (Genesis 24:62-65) Ntak emi enye okofụhọde n̄kpọ? Etie nte enye akanam emi man owụt ke imokpono owo emi imọ ididọde. Ndusụk owo ẹkeme ndikere ke utọ n̄kpọ oro edi ido eset. Edi irenowo ye iban ẹkeme ndikpep n̄kpọ nto nte Rebekah okosụhọrede idem, sia oyom kpukpru nnyịn inen̄ede isụhọde idem.

Isaac ekedi n̄kpọ nte isua 40, ndien enye okosụk ofofụhọ n̄kpa Sarah eka esie, emi akakpade isua ita oro ẹkebede. Ntre, imekeme ndidọhọ ke Isaac ama esima mme owo, n̄kpọ ama esinyụn̄ otụk enye. Ndida eyenan̄wan emi esisịnde idem anam utom, ọfọnde ido, onyụn̄ osụhọrede idem nsọk utọ akparawa emi ekedi akwa edidiọn̄. Isaac akanam n̄kpọ didie ye Rebekah? Bible ọdọhọ ke ‘Isaac ama ama enye.’—Genesis 24:67; 26:8.

Nnyịn n̄ko imama Rebekah, idem ke n̄kpọ nte isua 3,900 ama ekebe tọn̄ọ n̄kpọ emi eketịbe. Imama nte enye ekenyenede uko, esịnde idem anam utom, ọfọnde ido, onyụn̄ osụhọrede idem. Ọfọn kpukpru nnyịn—n̄kpri ye ikpọ, irenowo ye iban, edide imọdọ ndọ m̀mê idọhọ—ikpebe Rebekah!