INDEKE nga ileya mu muulu kulaba umwela uushinguluka ku mpela ya mapindo. Uyu mwela ulalenga indeke ukukanabutuka sana, ne ci cilenga ilelya sana amafuta. E lyo ne ndeke ishili mupepi shilafilwa ukwenda bwino. Pa kuti kwiba ubu bwafya, balatalukanya indeke ilyo shileima pa kuti umwela uuleshinguluka pa mpela ya mapindo taulefika ku ndeke imbi.

Abapanga indeke na basanga inshila imo iya kupwishishamo ubu bwafya. Ni nshila nshi iyo ine? Kubika ku mpela ya mapindo ya ndeke akalipindo akasonta mu muulu nga filya fyaba amapindo ya fyuni ifilelemba mu muulu pamo nga inkoshi, ba kapumpe, e lyo ne ifipansankola.

Tontontonkanyeni pali ici: Ifyuni ifilelemba nga filepupuka, amasako ya pa mpela ya mapindo yalatendeka ukusonta mu muulu. Ici cilenga ifi fyuni ukulaya sana mu muulu nangu ca kuti tafyakwata amapindo ayatali. Kabili ici cilalenga filepupuka bwino nga nshi. Abapanga indeke balapanga amapindo ayapala amapindo ya ifi fyuni. Ilyo baeseshe indeke iyo bapangile muli uyu musango basangile ukuti, nga ca kuti bapanga amapindo ya ndeke filya fine amapindo ya fyuni ifilelemba yaba, indeke ilabomba bwino sana. Cinshi cilenga? Pantu ukupanga amapindo muli uyu musango kulalenga indeke ukulaima bwangu pantu umwela uushinguluka pa mpela ya mapindo ulaceepako kabili Encyclopedia of Flight itila cilalenga ‘ilebutukisha ukucila indeke shimbi.’

Kanshi ukupanga amapindo ya ndeke muli iyi nshila kulalenga shileya sana mu muulu, ukusenda ifyafina e lyo no kukwata amapindo ayepi ica kuti ne ndeke ishingi kuti shaikala pa cibansa cimo cine. E lyo tashilya sana na mafuta. Ku ca kumwenako, akabungwe ka NASA katile mu 2010 “kwalishele amalita ya mafuta ya mu ndeke 7,600 million ayo bashabomfeshe mwi sonde lyonse.” Kabili ici calengele ne cushi indeke shifumya ukucepako.

Muletipo shani? Bushe amapindo ya fyuni ifilelemba yasangwike fye nelyo kwali uwayapangile?