“Abakashana limo balalomba inambala ya foni yandi kabili balafwaya nalaala nabo. Nga banjeba ifyo, ndakaana no kufuma nafumapo. Lelo ndashala ndetontonkanya nati, ‘Bushe nga nacimupeela inambala ya foni, nga caciba shani?’ Ukulanda fye icishinka, abakashana bamo pali aba baliyemba. Kanshi kulaba ukutontonkanya ukuti, ‘Cinshi nacikaanina?’”—Carlos, * 16.

Bushe na iwe cilakwafya ukukaana nga watunkwa? Nangu ca kutila cilakwafya, ufwile ukwishiba ukutila amatunko kuti wayacimfya.

Umuntu onse kuti atunkwa, kumo fye na bakalamba. Umuntu kuti atunkwa mu nshila ishalekanalekana. Umutumwa Paulo aali mukalamba ilyo alandile ukuti: “Nalitemwisha amafunde ya kwa Lesa, lelo ine mona mu filundwa fyandi ifunde limbi lilelwa ne funde lya matontonkanyo yandi no kulantwala bunkole kwi funde lya lubembu.” (Abena Roma 7:22, 23) Nangu ca kuti Paulo aletunkwa ukucita ifyabipa, alekaana. Kanshi na iwe kuti wakaana ukucita ifyabipa. Taufwile ukulakonkelela ifyo umubili obe ufwaya. (1 Abena Korinti 9:27) Nga ulecimfya amatunko ilyo uli umwaice, ukaba na kampingu iisuma kabili ne lyo ukakula ukalacimfya amatunko.

Ifiba pa mulabasa na mu mabuuku filalenga abantu balecita ifyabipa. Baibolo ilanda pa “lunkumbwa lwa mu bulumendo” ukuti lwa maka. (2 Timote 2:22) Ifyo batambisha abacaice mu mafilimu, pa TV, ne nyimbo bomfwako e lyo na mabuuku babelenga, ilingi line filalenga baba sana no lunkumbwa no kulamona kwati caliba fye bwino ukucita ifyabipa nga watunkwa. Ku ca kumwenako, nga ca kuti abantu babili mu filimu balebalanga ukuti balitemwana, ilingi line pa nshita imo balacita ubulalelale. Lelo, Baibolo itila abaume na banakashi aba cishinka ‘balataluka ku lunkumbwa lwa fifwaya imitima yabo.’ (1 Petro 2:11) Kanshi nga watunkwa, kuti wakaana ukucita ifyabipa. Kuti wacita shani?

Ufwile ukwishiba ifilenga ulefwaya ukucita ifyabipa. Ceni nangu ingakosa shani, nga yalikwata pamo apashakosa kuti yaputuka. Na iwe nangu ca kuti ulafwaisha ukucita ifyalungama, kuti walufyanya nga ca kuti kwaliba fimo ifyo ucita ifishawama. Ni muli finshi fimo umo ufwile ukuilama pa kuti taulufyenye?—Ilembo ilingakwafwa: Yakobo 1:14.

Uleiteyanya. Uletontonkanya pa fingacitika ifingalenga watunkwa e lyo na pa fyo wingacita nga watunkwa.—Ilembo ilingakwafwa: Amapinda 22:3.

Shininkisha ukuti ifyo wasumina fya cine. Baibolo itila ilyo Yosefe atunkilwe ukucita ubulalelale, atile: “Kuti nacita shani ububi bwakula ifyo no kubembukila Lesa?” (Ukutendeka 39:9) Amashiwi ya kutila “kuti nacita shani” yalanga ukuti Yosefe alishibe bwino icalungama ne cabipa. Bushe na iwe walishininkisha ukuti ifyo wasuminamo fya cine?

Ulekwata ifibusa ifingakwafwa. Te kuti uletunkwa sana ukucita ifyabipa nga uleangala na baba ne mibele isuma. Baibolo itila: “Uule-enda na ba mano akaba uwa mano.”—Amapinda 13:20.

Wilacita ifingalenga cakukosela ukucimfya itunko. Ku ca kumwenako:

• Tamufwile ukulaba fye babili no mulumendo nelyo umukashana.

• Wilabomfya Intaneti pa nshita nelyo pa cifulo apo wingatunkwa ukutamba ifye shiku.

• Taufwile ukula-angala na balanda no kucita ifintu ifilenga cilemoneka kwati ukucita ifyabipa kusuma.

Mafunde nshi wingaipangila ayengakwafwa ukukaanatunkwa ukucita ifyabipa?—Ilembo ilingakwafwa: 2 Timote 2:22.

Ulepepa. Yesu aebele abasambi bakwe ati: “Akupepeni, pa kuti mwi-ingila mu matunko.” (Mateo 26:41) Yehova Lesa afwaya ulecimfya amatunko, kanshi kuti akwafwa. Baibolo itila: “Takamuleke ukweshiwa ubwesho ubo mushingashipikisha, lelo ilyo ubo bwesho bwaisa akafwaya na pa kuti mufuminemo pa kuti mube na maka ya kubushipikisha.”—1 Abena Korinti 10:13.