Kɔ i nun ndɛ'n su trele

?Wafa sɛ yɛ Zoova i Lalofuɛ’m be bu suklu dilɛ’n niɔn?

?Wafa sɛ yɛ Zoova i Lalofuɛ’m be bu suklu dilɛ’n niɔn?

 Wafa nga e bu suklu dilɛ’n ɔ taka like nga Biblu’n kle’n su. Zoova i Lalofuɛ kwlaa nian like nga Biblu’n kleli i’n su naan w’a fa ajalɛ kwlaa. Maan e fa e ɲin e sie be nun wie’m be su. a

 Suklu dilɛ ti cinnjin

 Suklu kɔlɛ’n kwla uka sran kun naan w’a yo ‘akunndanfuɛ nin ngwlɛlɛfuɛ.’ Biblu’n kan nzuɛn sɔ’m be ndɛ kpa kusu. (Nyanndra Mun 2:​10, 11; 3:​21, 22) I kpa bɔbɔ’n, Zezi wlɛli i sɔnnzɔnfuɛ’m be fanngan kɛ like kwlaa ng’ɔ kleli be’n maan be kusu be fa kle sran mun. (Matie 28:19, 20) I sɔ ti’n, e wla e niaan’m be fanngan, yɛ e uka be naan be si fluwa kanngan, be si fluwa klɛ, yɛ e uka be naan be si sa nun yiyi kpa. b Asa ekun’n, e suan Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m nin sran’m be ninnge yolɛ wafa’m be su like.​—1 Korɛntifuɛ Mun 9:​20-​22; 1 Timote 4:​13.

 Mɛn siefuɛ’m be kusu be bu suklu kɔlɛ’n i like cinnjin wie. Ɔ maan nvle sunman nun’n, be se siɛ nin niɛn’m be kɛ be wla be mma’m be suklu. E nanti mmla sɔ’m be su. Afin Biblu’n se e kɛ: “Maan sran’m be kwlaa be ɲin yi mɛn siefuɛ mun.” (Rɔmunfuɛ Mun 13:1) Asa ekun’n, e wla e mma’m be fanngan kɛ be mian be ɲin be di junman suklu lɔ kpa. c Afin Biblu’n se e kɛ: “Like kwlaa nga amún yó’n, maan amun tu amun klun yo i kɛ Zoova yɛ amun su yo mɛn i sa. Nán maan ɔ yo kɛ klɔ sran yɛ amun su yo mɛn i-ɔ.”​—Kolɔsufuɛ Mun 3:​23.

 Like nga be kle e suklu lɔ’n ɔ uka e naan y’a nian e awlobofuɛ’m be lika. Biblu’n se kɛ: “Sran ng’ɔ niɛnmɛn i fuɛ’m be lika’n, i li sɛ ɔ niɛnmɛn i awlofuɛ’m be lika’n, nn ndɛ nga e lafi su’n, ɔ lafiman su kun, yɛ i tɛ liɛ’n tra sran ng’ɔ lafiman Ɲanmiɛn su’n.” (1 Timote 5:8) Like nga be kle e suklu lɔ’n kwla uka e naan cɛn wie lele y’a nian e awlobofuɛ’m be lika kɛ nga Biblu’n se e kɛ e fa yo’n sa. Fluwa kun kan sa nga ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e ɔ suklu’n i ndɛ. Ɔ seli kɛ like nga be kle i suklu lɔ’n, ɔ kwla uka sran mun naan mɛn’n w’a yo kpa. Sran ng’ɔ dili suklu m’ɔ si like yo’n, ɔ kwla niɛn i awlobofuɛ’m be lika kpa tra sran nga w’a diman suklu m’ɔ siman like yo’n.​—Nyanndra Mun 22:29.

 Siɛ nin niɛn’m be kusu be kle be mma’m be like naan cɛn wie lele’n b’a si be like liɛ yo. Afin nán like ngba yɛ be kle ba mun suklu lɔ-ɔ. (2 Korɛntifuɛ Mun 12:14) Nvle wie’m be nun’n ka naan ba kun w’a wɔ suklu’n, siɛ nin niɛn’m be tannin sika. Asa ekun’n, suklu sua’m be o mmua annzɛ kusu ba’m be suklu wlalɛ’n ɔ timan be nzuɛn. I sɔ’n ti’n, siɛ nin niɛn’m be kwla se kɛ be wlaman be mma’m be suklu. Sanngɛ e wla be fanngan kɛ be mian be ɲin be wla be suklu. d Asa kusu’n, wafa nga siɛ nin niɛn’m be kwla kle be mma’m be like’n, e man be su afɔtuɛ trele wie mun. e

 Maan e wun sa nga ti yɛ e kɔ suklu’n i wlɛ kpa.

 E bu like nga e mma’m bé súɛn i suklu lɔ’n i su akunndan kpa. Biblu’n se kɛ: “Sran nga i bɔbɔ ɔ kwla ukɛ-mɛn i wun’n, ɔ lafi ndɛ kwlaa nga be kan kle i’n su. Sran ng’ɔ si sa’n kusu, ɔ niɛn i ja ng’ɔ tu’n su kpa.” (Nyanndra Mun 14:15) Biblu’n nun mmla sɔ’n, ɔ uka e kpa ajalɛ’m be falɛ’n nun. Afin like nga ti yɛ e mma’m bé kɔ́ inivɛsite’n nin i ti kalɛ nga é bó’n, ɔ nin like nga bé kó súɛn i lɔ’n, e dun mmua bu be su akunndan kpa ka. I wie yɛle suklu nga be kle sran’m be like yolɛ lɔ’n. Afin ɔ faman blɛ kpanngban yɛ be kle sran’m be like kpa.

 Like nga e suɛn i Biblu’n nun’n, ɔ ti kpa tra like nga be kle e suklu lɔ’n lele. Biblu’n nun like suanlɛ’n ɔ yo maan e si Ɲanmiɛn, yɛ Ɲanmiɛn i silɛ’n maan é ɲán nguan m’ɔ leman awieliɛ’n. E kwla ɲɛnmɛn i sɔ’n suklu lɔ. (Zan 17:3) Asa ekun like nga e suɛn i Biblu’n nun’n, ɔ yo maan e nzuɛn’n yo kpa naan y’a ‘si sa nuan su yolɛ’n nin kpa yolɛ’n be nun ndɛ naan kusu y’a si sa kpa’n i yo.’ (Nyanndra Mun 2:9) Akoto Pɔlu ɔli suklu juli mmua kpa. Sɛ é kwlá sé’n, ɔ juli inivɛsite. Sanngɛ ɔ wunnin i wlɛ kɛ ‘Klisi Zezi i silɛ m’ɔ sili i’n, ɔ ti kpa dan.’(Filipufuɛ Mun 3:8; Sa Nga Be Yoli’n 22:3) Andɛ kusu’n, Zoova i Lalofuɛ sunman be dili suklu ɔli mmua. Sanngɛ be lafi su kɛ like nga be suɛn i Biblu’n nun’n, ɔ ti kpa tra like nga be suɛnnin i suklu lɔ’n. f

Like nga e suɛn i Biblu’n nun’n yo maan e nzuɛn’n yo kpa.

 Suklu dan dilɛ’n kwla kuku e yi sa tɛ yolɛ nun yɛ ɔ kwla yo maan Ɲanmiɛn sulɛ nun’n, e kpɔnzɔ.

 Biblu’n se kɛ: ‘Sran ng’ɔ ti ngwlɛlɛfuɛ’n, kɛ ɔ wun kɛ ndɛ tɛ wie su ba’n, kpɛkuun w’a cuɛn i wun w’a yi i ja.’ (Nyanndra Mun 22:3) Zoova i Lalofuɛ’m be bu i kɛ ninnge nga sran’m be yo be inivɛsite annzɛ suklu dandan wie’m be nun’n, be kwla yo maan Zoova i sufuɛ kun yo sa tɛ. Asa ekun’n, be kwla yo maan i Ɲanmiɛn sulɛ nun’n, ɔ kpɔnzɔ. I ti yɛ maan Zoova i Lalofuɛ kpanngban be kpliman su kɛ be bɔbɔ annzɛ be mma’m be ɔ i sɔ lika liɛ’m be nun’n niɔn. Zoova i Lalofuɛ’m be wun i ekun kɛ ato ndɛ’m b’a tru kɛ suklu sɔ’m be nun dan. Ato ndɛ sɔ’m be nun wie mun yɛ:

  •   Ato ndɛ: Sika yo maan sran di aklunjuɛ yɛ ɔ sɛsɛ i.

     Suklu dandan’m be nun’n, be wla sran’m be fanngan kɛ be di suklu be wɔ mmua. I liɛ’n, junman nga bé dí’n, bé ɲán nun sika kpanngban. I sɔ’n ti yɛ suklu ba kpanngban be kunndɛ kɛ bé kɔ́ inivɛsite’n niɔn. Suklu ba sɔ’m be bu i kɛ sika’n yɛ maan bé dí aklunjuɛ naan i ti yɛ sa su ɲanman be-ɔ. Sanngɛ Biblu’n kle kɛ i sɔ akunndan mɔ be bu’n, ɔ ti be wun lakalɛ. (Akunndanfuɛ’n 5:​9) I ng’ɔ ti cinnjin kpa ekun’n yɛle kɛ Biblu’n kle kɛ: “Sika klolɛ’n yɛ ɔ ti sa nga be saci sran’n be kwlaa be bo’n niɔn.” (1 Timote 6:​10) Zoova i Lalofuɛ’m be mian be ɲin kpa naan “aɲanbeun ninnge mɔ be laka sran’n” b’a lakaman be wie.​—Matie 13:22.

  •   Ato ndɛ: Ɔ fata kɛ sran kun di suklu dan naan ɔ ɲan ɲrun annzɛ be bo i dunman kpa.

     Be flɛ bian kun kɛ Nika Gilɛri. Ɔ yoli nvle nga be flɛ i kɛ Zɔrzi’n lɔ awa’n i janunfuɛ dan kun. Ɔ kannin be nga be di suklu be kɔ mmua’n be ndɛ. Ɔ seli kɛ be nvle liɛ’n nun lɔ’n, sɛ a kɔ inivɛsite ju mmua’n be bu ɔ sran dan. Ɔ seli ekun kɛ, laa’n gbanflɛn nin talua nga be diman suklu be kɔman mmua’n be gua be osufuɛ’m be ɲin ase. g Sanngɛ Biblu’n se e kɛ e nian e wun su mɛn nga nun dunman dan kunndɛlɛ’n i lika. Zezi seli i blɛ su Ɲanmiɛn sulɛ wafa ng’ɔ timan su’n be su kpɛnngbɛn mun mɔ be kunndɛ dunman’n be kɛ: ‘?Kɛ mɔ amun wiengu ɲrun dunman yɛ amun kunndɛ’n, ɔ́ yó sɛ naan amun a kwla lafi min su?’ (Zan 5:​44) Ninnge nga be kle i inivɛsite lɔ’n kwla yo maan sran kun tu i wun. Yɛ i sɔ nzuɛn liɛ’n jɔman Ɲanmiɛn klun kaan sa.​—Nyanndra Mun 6:​16, 17; 1 Piɛli 5:5.

  •   Ato ndɛ: Sran kun le atin kle like ng’ɔ ti tɛ nin ng’ɔ ti kpa’n.

     Zoova i Lalofuɛ’m be liɛ’n, be nian Ɲanmiɛn i mmla’m be su be nanti. (Ezai 5:​20) Be flɛ fluwa kun kɛ Journal of Alcohol and Drug Education. Ɔ seli kɛ inivɛsite’m be nun’n, ninnge wie’m be o lɛ’n, gbanflɛn nin talua’m be si kɛ ɔ ti tɛ sanngɛ be janvuɛ’m be mian be kɛ be yo i sɔ ninnge mun. h Ɔ maan kɛ Biblu’n se kɛ: ‘Sran ng’ɔ nin sran tɛ san nun’n, i nzuɛn kpa’n sáci’n,’ ɔ ti su. (1 Korɛntifuɛ Mun 15:33) Inivɛsite’m be nun’n, ninnge nga Ɲanmiɛn kpɔ be’n yɛ sran’m be yi be nglo lɔ-ɔ. I kpa bɔbɔ’n, be wla sran’m be fanngan kpa kɛ be yo i sɔ ninnge liɛ mun. Ninnge sɔ’m be nun wie yɛle nzan nɔnlɛ ngboko’n nin drɔgi nɔnlɛ’n, ɔ nin bla nin bian kunndɛlɛ sukusuku’n.​—1 Korɛntifuɛ Mun 6:​9, 10; 2 Korɛntifuɛ Mun 7:1.

  •   Ato ndɛ: Suklu dan dilɛ’n yɛ ɔ kwla yo naan mɛn’n w’a yo kpa-ɔ.

     Sran kpanngban be di suklu be kɔ mmua. Sanngɛ nán sika annzɛ dunman kunndɛlɛ ti yɛ be yo sɔ-ɔ. Be kunndɛ kɛ bé súan fluwa naan bé yó ninnge wie’m naan mɛn’n w’a yo kpa. I sɔ’n ti kpa. Sanngɛ Zoova i Lalofuɛ’m be liɛ’n, be fali ajalɛ uflɛ. Kɛ Zezi sa’n, e lafi su kɛ Ɲanmiɛn i Famiɛn dilɛ’n i kunngba cɛ yɛ ɔ kwla yo maan mɛn’n ɔ yo kpa-ɔ. (Matie 6:​9, 10) Sanngɛ kusu e tranman lɛ sa ngbɛn. Kɛ Zezi sa’n, e bo “Ɲanmiɛn i Famiɛn dilɛ’n i jasin fɛ’n” e kle sran mun mɛn wunmuan’n nun. Kpɛkun afuɛ kwlaa nun’n, e uka sran kpanngban naan be kaci be nzuɛn’n naan be liɛ yo ye. i​—Matie 24:14.

a Gbanflɛn nin talua nga be ti Zoova i Lalofuɛ’n, mɔ be te tran be si nin be nin’m be bo wun’n, be nian ajalɛ nga be si nin be nin be se be kɛ be fa mɔ be fɔnman Ɲanmiɛn i mmla mun’n, su be nanti.​—Kolɔsufuɛ Mun 3:​20.

b I sɔ’n ti’n, e klɛli fluwa kpanngban, kpɛkun e yili fluwa sɔ mun miliɔn 11 tra su. Be nun kun yɛle fluwa nga be flɛ i kɛ An fa kannganlɛ nin like klɛlɛ yo amun junman. Yɛ mɛn wunmuan’n nun’n, e kle sran’m be fluwa kannganlɛ nin fluwa klɛlɛ aniɛn 120 nun. Be nga e kle be like kusu’n, e deman be sika. Kɛ ɔ fɛ i afuɛ 2003 lele afuɛ 2017 nun’n, be nga e kleli be like naan be si fluwa kanngan’n nin fluwa klɛ’n, be ti sran 70.000.

c Kanngan Et si j’arrêtais l’école? i nun.

d I wie yɛle kɛ e wla be fanngan kɛ be wla be mma yasua nin be mma bla’m be suklu. Nian afuɛ 2003, Marsi 15 Sasafuɛ Tranwlɛ’n nga be yili i blɔfuɛ nun’n i lika nga be klɛli lɛ kɛ Dois-je envoyer mes enfants à l’école? i nun.

f Kɔ jw.org i lika nga be klɛli lɛ kɛ Points de vue sur l’origine de la vie su.

g Practical Economics: Economic Transformation and Government Reform in Georgia 2004​—2012, i bue 170.

h Volume 61, No. 1, afuɛ 2017  Avrili, i bue 72.

i Kɔ jw.org i lika nga be klɛli lɛ kɛ “Biblu’n maan sran’m be kaci” su. Sɛ a kɔ lɔ’n, á wún wafa nga Biblu’n nin Ɲanmiɛn i Famiɛn dilɛ’n i jasin fɛ’n be ukali sran wie mun’n.