Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

William Bedell sat chachan Bibliapa, Biblia sum amuytʼañatakiw yanaptʼäna

William Bedell sat chachan Bibliapa, Biblia sum amuytʼañatakiw yanaptʼäna

WILLIAM BEDELL sat sacerdotejj 1627 maran Irlanda markar purkäna ukhajja, wali llakitaw uñjasïna. Jupajj Inglaterra markatänwa. Irlanda markan jilapartejj catoliconakaw utjäna, ukampis Gran Bretaña markankir Protestante religionampi apnaqataw uka markajj uñjasïna. Ukhatakejja, Reforma protestante pʼeqtʼirinakajj Europa cheqan utjki uka arunakat niya taqpach arunakaruw Biblia jaqokipjjapjjäna. Ukampis irlandés arur janiw khitis jaqokipañ amtkänti.

William chachajj Irlanda markankirinakar yanaptʼañ munäna, jupanakajj janis inglés aru yatipkchïnjja, janiw ukhamak jaytañ munkänti. Ukatwa Biblia irlandés arur jaqokipañ amtäna. Ukampis Protestante iglesiankirinakajj uka contraw saytʼapjjäna. ¿Kunatsa jan apsusiñap munapkänjja?

IRLANDÉS ARUR JISKʼACHASÏNWA

William Bedell chachajj irlandés aru yateqañ amtäna. Kunapachatï Dublín cheqan Trinity College sat jachʼa yateqañ utan sarayirjam uttʼayapkäna ukhajja, yateqerinakapar irlandés aru parlapjjañapatakiw chʼamañchäna. Qhepatsti Kilmore sat cheqan obispjam uttʼayapkäna ukhajja, ukhamarakwa chʼamañchäna. ¿Kuna amtampis Trinity College sat yateqañ utajj uttʼayasïna? Inglaterra marka apnaqer Isabel I reynajja, sacerdotenak mistuñapatakiw uttʼayäna, ukhamat Bibliat jaqenakar pachpa arupat yatichasiñapataki. Uka amta phoqasiñapatakiw chʼamachasïna.

Kilmore sat cheqanjja, jilapart jaqenakaw irlandés aru parlapjjäna. Ukatwa William chachajj uka aru parlir jaqenaka iglesianak sarayapjjañap munäna. Jupajj apóstol Pabljamaw amuyarakïna: “Mä [phesqa] arunaksa, amuykañwa parlañ muntjja, ukhamat mayninakar yatichañataki, tunka waranqa jan uñtʼata, jan amuykaya arunak parlañat sipana” sasa (1 Corintios 14:19).

Ukampis wali munañan jaqenakajj uka contraw saytʼapjjäna, janiw lurasiñap munapkänti. Yatjjatatanakajj uka toqet akham sapjjewa: ‘Uka tiempon yaqhepanakajj irlandés aru parlañajj “markatak janiw askïkiti” sapjjänwa. Yaqhepasti “marka apnaqeriruw jan waltʼayaspa” sapjjarakïnwa. Ukatjja, Irlanda markankirinakar yatichasiñapajj janiw wakiskaspati, ukhamat Inglaterra markar jan mayjtʼayañapataki sasaw amuyapjjarakïna. Qhepatjja, leyinakwa apsupjjäna, ukhamat costumbrenakapsa, arupsa armasipjjañapataki, antisas Inglaterra markan costumbrenakapa ukat arup yateqapjjañapwa munapjjäna’ sasa.

BIBLIA APSUÑWA QALLTÄNA

William chachajj ukhampachas janiw aynachtʼkänti. 1611 maran King James Version (Versión del Rey Jacobo) sat Biblia inglés arut apsupkäna, uk 1630 qallta maranakan irlandés arur jaqokipañ qalltäna. Jaqenakajj pachpa arupat Biblia amuyapjjaspa ukwa munäna. Altʼat chuymaninakatï Biblia jan amuyapkani ukhajj janiw wiñay jakañ jikjjatapkaspati sasaw amuyirïna (Juan 17:3).

Janiw jupa sapak ukham amuykänti, kimsa tunka maranak nayrajja, William Daniel sat obispojj ‘kuntï Bibliajj yatichki uk yaqha arut amuyañajj chʼamawa’ sasaw amuyäna. Ukhatakejja, Daniel chachajj Machaq Testamento irlandés arur jaqokipjjänwa, ukhamasti William Bedell chachajj Antiguo Testamento jaqokipañ amtäna. Jichha tiemponjja, William Bedell chachan Bibliapa sasin uñtʼatäjjewa, uka taypin Daniel chachan apsutapas jikjjatasiraki. Uka Bibliaw irlandés arur nayrïr kuti apsusiwayi, kimsa patak maranak pasatatsa uka sapakiw uka arut utjaskäna.

William Bedell chachajja, irlandés aru parlir pä chachan yanaptʼapampiw Biblia uka arur jaqokipäna. Jupajj hebreo aru sum yatïna, maya jan ukajj pä yanapiripampiw sapa jiskʼa tʼaqanak sum uñakipapjjerïna. Yanaptʼayasiñatakejja, Suiza markankir Giovanni Diodati sat teólogo chachan italiano arur jaqokipatapsa, Septuaginta sat griego arur qellqatsa ukhamarak hebreo arut nayra qellqatsa wal uñakipapjjarakïna.

William chachajj yanapirinakampejja, King James Version sat qellqat inglés arur jaqokipirinakjamaw lurañ amtapjjarakïna, cheqas jupanakar uñtʼänwa. Kawkhantï Diosan sutipajj uñstkäna uksa irlandés arur walja cheqaruw uskurakïna. Amuytʼañataki, Éxodo 6:3 qellqatanjja, “Iehovah” sat arwa Diosan sutipatak apnaqäna. William chachan qellqatapajja, Dublín (Irlanda) sat markanwa Marsh sat bibliotecan jikjjatasi (“William Bedell chachan irnaqatapajj wali askit uñjasi” sat recuadro liytʼäta).

JAQOKIPAÑAJJ TUKUYASJJÄNWA

Jupajj 1640 maranwa jaqokipañ tukuyjjäna, ukampis uñisirinakapajj janiw uka Biblia apsusiñap munapkänti. Uñisirinakapajj William chachat jan walinak parlapjjäna, ukhamat luratap jan walit uñjapjjañapataki. Carcelarus jistʼantayapjjarakïnwa. Ukatjja 1641 maran Irlanda markankirinakajj Inglaterra marka contraw sartapjjäna. William chachajj Inglaterra markatakchïnsa, Irlanda markankirinakajj arjjatapjjänwa, jupanakat llakisitap layku. Qhepatjja, marka contra saytʼir soldadonakaw carcelar jistʼantapjjäna, ukanjja janiw sum uñjapkänti. Ukhamanakan uñjasisaw mä mara qhepat 1642 maran jiwjjäna. Janiw Bibliap apsusir uñjawaykiti.

William Bedell chachan Biblia qellqatapan tapapa 1640 ukat Biblia apsusitapa, 1685

William chachan utapajj tʼunjata, lunthatataw uñjasïna, ukhajj Biblia jaqokipatapajj niyapuniw aptʼasïna. Ukampis mä munat amigopaw uka qellqatanak qhespiyäna. Mä qawqha tiempo qhepatjja, Narcissus Marsh sat chachaw William chachan qellqatanakap jikjjatäna. Qhepatjja, Armagh sat cheqan arzobisjamaw jupajj irnaqjjäna ukat Irlanda markankir iglesianak pʼeqtʼañapatakis uttʼayapjjarakïnwa. Mä qawqha maranak qhepatjja, Robert Boyle sat cientificow Narcissus chachar qollqe churäna, ukhamatwa 1685 maran Bibliajj irlandés arur apsusjjäna.

WALI SUMA YANAPTʼÄNWA

William chachan Bibliapajj janis wali uñtʼatäkchïnjja, Biblia sum amuytʼañatakiw yanaptʼäna. Yamas Irlanda, Escocia markankirinakarojj jukʼampwa yanaptʼäna, ukhamarak yaqha cheqankirinakarusa. Jichha kuchaw uka markankirinakajj Diosar uñtʼapjjaspäna, Biblia pachpa arupat liyisa (Mateo 5:3, 6).

“William Bedell chachan Biblia apsutap liytʼasajja, Diosas nanakan arujat parlanipkitaspa ukhamawa. Familiajatakisa, nayatakis kuntï Bibliajj yatichki ukajj wali askipuniwa”

Jichhakamas William chachan Biblia apsutapajj Diosar uñtʼapjjañapatak yanaptʼaskaki. Irlanda markankir mä chachajj jichhakiw kuntï Bibliajj cheqpachapuni yatichki uk yatjjatawayi, jupajj akham siwa: “William Bedell chachan Biblia apsutap liytʼasajja, Diosas nanakan arujat parlanipkitaspa ukhamawa. Familiajatakisa, nayatakis kuntï Bibliajj yatichki ukajj wali askipuniwa” sasa.