Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Chachamarusa jan ukax warmimarusa respetompiw uñjañama

Chachamarusa jan ukax warmimarusa respetompiw uñjañama

Familianakataki

Chachamarusa jan ukax warmimarusa respetompiw uñjañama

Luisux akham siwa: * “Kunapachatï Raquelax coleraski ukhaxa, wal jachaqtʼasi. Ukat parlañatak quntʼasipxta ukhaxa, coleratakïxiwa ukat janiw parlañs munxituti. Janiw kuns lurirjamäxti. Utats sarxirjamäxtwa”.

Raquelax akham sarakiwa: “Luisux utar purinkäna ukhaxa, nayax jachaskayätwa. Kunatsa jachaskayäta uk janïr sum qhanañchañ tukuykayäta ukspachaw jan jachxamti janiw kunäkisa, armtʼasxam sasin situ. Ukaw jukʼamp colerayitu”.

¿JUMAX Luisjamati jan ukax Raqueljamach jikxatasta? Panpachaniw parltʼasiñ munapxi, ukampis sapa kutiw jan waltʼayasipxi. ¿Kunatsa?

Chachanakasa ukat warminakasa janiw mä kipkak parltʼasipkiti, ukat kuntï munapki ukas mayj mayjarakiwa. Warminakax kunjamsa jikxatasipki uk qhana ukat sapa kut inas arsuñ munapxchi. Ukampisa, chachanakax suman jakasiskakiñatakix jankʼakiw jan waltʼäwinak askichapxi jan ukax uka tuqinakat parlañ jan munxapxiti. Ukhamäkchisa, ¿kunjamsa jumax chachamampisa jan ukax warmimampisa sum parltʼasipxasma? Respetomp uñjasisa.

Respetasiri jaqixa wali askirjamaw taqinir uñji ukat kunjamsa jikxatasipxi uksa amuytʼarakiwa. Jumarux inas wawatpach jilïrinakaru jan ukax autoridadanakar respetañ yatichapxstam. Ukampis matrimonionxa, jumjam jaqir respetañax inas chʼamächispa. Lidiax kimsaqallqu maraw jaqichatäxi, jupax akham siwa: “Felipex pacienciampi ukat wali amuytʼampiw yaqhanakarux istʼi. Ukat nayarux ukham istʼitaspa ukwa munarakiyätxa” sasa. Inas jumax amigonakamarusa jan ukax jan uñtʼat jaqinakarus respetomp istʼsta jan ukax parlsta. Ukampisa, ¿ukhamarakit chachamarusa jan ukax warmimarus uñjta?

Utan respetox jan utjki ukhaxa, llakisiñanaka ukat jan waltʼäwinakakiw utji. Yatiñan mä reyix akham sänwa: “Wali askiwa qhulu tʼantʼa samarañan jakasin manqʼasiskañaxa, walja fiestanakan nuwasis jakañat sipansa” sasa (Proverbios 17:1). Ukatwa Bibliax warmipar respetompi uñjañapatak chacharux iwxtʼi (1 Pedro 3:7). “Warmisti chacharux istʼañaparakiwa [jan ukax respetañaparakiwa]” (Efesios 5:33).

Ukampis ¿kunjamatsa respetomp parltʼasipxaspa? Biblian wakiskir iwxtʼanakap mä qhawqha yatxatañäni.

Kunapachatï chachamasa jan ukax warmimas parlkätam ukha

Kunatsa chʼamäspa: Waljanixa istʼañat sipansa parlañakwa munapxi. ¿Jumax ukhamarakïtati? “Maynin arunakapa jan sum istʼkasina arsuñaxa, jan amuytʼanïña[wa]” siw Bibliaxa (Proverbios 18:13). ¿Kunatsa parlañat sipansa istʼañax wali wakiskirïpacha? Carlotax 26 maraw jaqichatäxi, akham siwa: “Janiw nayax jan waltʼäwinakaj ukspach askichañap suykti. Janirakiw nayjam amuyañapsa ni kunatsa uka jan waltʼäwix utji uk amuyañaps suykti. Jan ukasti nayar istʼañapa ukat kunjamsa jikxatasta uk amuyañapakwa munta” sasa.

Maysa tuqitxa, yaqhipax chachapana jan ukax warmipan arsuñapatak waytʼatax janiw arsuñ munxapxiti. Lorensax jichha jaqichatakïskiwa, kunjamsa jikxatasi uk janiw chachapax jankʼak arskiti, uk jichhakiw amuyi. Jupax akham siwa: “Kunjamsa jikxataski uk arsuñapatakix wali pacienciampiw suytʼañajäxa” sasa.

¿Kun lurañamas wakisi? Tranquilosipkta ukat jan kuns lurapxta ukhaw jan waltʼäwinakat parlapxañama. Maynitakitï parlañax chʼamächi ukhaxa, ¿kuns lurasma? Ak amtañawa, “imantata amtäwi arunakax jaqin chuymapanxa walja umar uñtatawa, ukampis khititï chʼikhi jaqïki ukaxa, yatiwa kunjäm jikxatʼañsa” (Proverbios 20:5). Wali manqha phujut um ratuk wartas wartas waysna ukhaxa, jukʼakwa waysxsna. Ukhamarakiwa, jumatï chachamaru jan ukax warmimaru jankʼak arsuñapatak waytʼätaxa, kuntï chuymapan utjki ukx janirakiw sum yatkätati. Ukat sipansa, munasiñampi ukat respetompiw jisktʼañama, ukat kuntï sañ munki uk jan jankʼak arskani ukhas pacienciampiw arsuñapkam suytʼañama.

Kunapachatï chachamasa jan ukax warmimasa parlki ukhaxa, “jankʼakïña[ma]w istʼañataki, ukampis janiw jankʼaki kunsa parlaña[mä]kiti ni colerasiña[mä]karakisa” (Santiago 1:19). Suma istʼirixa, janiw aliqak istʼkiti, jan ukasti kunjamsa maynix jikxatasi uks sumwa amuyaraki. Ukhamasti, kunjamsa chachamasa jan ukax warmimasa jikxatasi uk amuyañatakiw chʼamachasiñama. Kunjamsa istʼäta ukarjamaw respettati janicha ukx amuyani.

Kunjamsa istʼañasa uk Jesusaw yatichistu. Amuytʼañataki, kunapachatï mä usuta chachax Jesusar yanap mayiñatak jakʼachaskäna ukhaxa, janiw jupax ukspach qullkänti. Nayraqatxa istʼänwa, ukat maynin tʼaqhisitapwa chuymapan amuyäna ukatwa qullxäna (Marcos 1:40-42). Jumax ukham lurañakiw chʼamachasiñama. Amtapunim chachamasa jan ukax warmimasa janiw jan waltʼäw jankʼak askichañam suykiti, jan ukasti kunjamsa jikxatasi uk amuyañamwa muni. Ukhamasti, wali amuyump istʼam kunjamtï jupax jikxataski ukhamsa jikxataskasma ukhamwa amuytʼañama ukatwa kuns lurasma uks amuytʼarakisma. Ukhamatwa chiqpach respeto uñachtʼayäta.

¿JANIT AKHAM LURAPKASMA? Kunapachatï chachamasa jan ukax warmimasa parlañ qalltani ukhaxa, janiw jankʼak arsuñamäkiti. Parlañ tukuyañapkam suytʼam ukat kuntï sañ munkäna uk sum amuyäta ukhakiw arsuñama. Mä qhawqha horanak qhipatxa, akham jisktʼasma: “¿Jumar sum istʼatamti nayat amuyista?” sasa.

Jumax parlkäta ukha

Kunatsa chʼamäspa: “Televisionan laruyañatak utjki uka programanakanxa, chachaparusa jan ukax warmiparusa jan wali arunakamp parlañasa, sutichjañasa ukat kʼumiñasa janis jan walïkaspa ukhamwa uñachtʼayi” sasaw Lidiax saraki. Ukhamarusa, waljanix kawkhantï jan respetompi parlapxi uka familianakanwa jilsupxi. Ukat jaqichasisin familianïxapxi ukhaxa, janiw uk armtʼirjamäpkiti. Canadá markan jakasiri Hildax akham siwa: “Kawkhantï jilsuwayta ukanxa sapüruw phiskasipxirïna, arnaqjasipxirïna ukat jan wali arunakamp sutichjasipxirïna” sasa.

¿Kun lurañamas wakisi? Kuntï chachamata jan ukax warmimata arskäta ukaxa, “jiltañana yanaptʼatäñapataki, ukhamarak bendecitäñapataki” ukhamäñapawa (Efesios 4:29). Mä arunxa, arsutamax askirjamaw chachamarusa jan ukax warmimarusa uñjayañapa.

Paninik jikxatasipkäta ukhas chuym ustʼayir arunak janiw arsupxañamäkiti. Nayra Israel markanxa, Mical sat warmixa rey David chachapatakix colerataw jikxatasïna, ukat jan munasiñapiw “jan pʼinqan” jaqjamaw sarnaqtaxa sasin säna. Ukham sutichjasaxa janiw chachaparuk chuym ustʼaykänti, jan ukasti Jehová Diosarus chuym ustʼayarakïnwa (2 Samuel 6:20-23). ¿Kuns ukat yatiqsna? Chachamampi jan ukax warmimampi parlkäta ukhaxa, sum amuytʼasisaw parlañama (Colosenses 4:6). Felipex kimsaqallqu maraw jaqichatäxi, jupax jichhakam awisax jan waltʼayasipxatap qhan amuyasi. Awisax arsutanakapampiw jan waltʼayasxapxiti. Ukat akham siwa: “Tuqisiñan ‘atipjañaxa’ jukʼamp aynachtʼañakiw utji, ukwa yatiqta. Sum apasiñatak chʼamachasiñaw wali wakiskirixa” sasa.

Nayra tiemponxa, chuymankipstat mä viuda warmixa, ‘casarasisin kusisit familia’ jikxatapxañapatakiw yuxchʼanakapar chʼamañchtʼäna (Rut 1:9). Jaqichasitanakax respetomp uñjasipxi ukhaxa, ‘kusisit familianïpxiwa’.

¿JANIT AKHAM LURAPKASMA? Aka jiskʼa pʼiqinchäwin iwxtʼanakap amuytʼañatak panpachan quntʼasipxma. Chachamarusa jan ukax warmimarusa akhamwa jisktʼasma: “Kunapachatï mayninak nayraqatan jumat parlta ukhaxa, ¿munasitajti uñachtʼaytxa jan ukax jiskʼachsmacha? ¿Kun lurañajatakich chʼamachasiristxa?” sasa. Ukatxa, kuntï siskätam uk sumwa istʼañama ukat ukarjamaw lurañamaraki.

Janiw kipkäpktati uk amtapxapunim

Kunatsa chʼamäspa: Jaqichatäxapxi ukhax ‘panipasti mayakïxarakiwa’ sasaw Bibliax qhanañchi, ukarjamaw jichhak jaqichatäpki jupanakax pachpa amuyunïpkaspasa ukat kipkakïxapxaspas ukham amuyapxi, ukampis ukham amuyasax pantjasipxiwa (Mateo 19:5). Kunattix jan ukhamätap qhipatakwa amuyasipxi. Jaqichasitäxapxi ukhaw mayjäpxatapat jan waltʼayasxapxiti. Lidiax akham siwa: “Felipex janiw kunats añch llakiskiti, ukanwa jupamp nayampix mayjäpxta. Awisax janis kuna llakis utjkaspa ukhamaw sarnaqtʼasiski, ukampis llakimpiw nayax aynachtʼaskta, ukhamätapatwa jupampix colerasta” sasa.

¿Kun lurañamas wakisi? Kunanakansa mayjäpxta uk amuyasax respetasipxapunim. Amuytʼañataki, nayrasa ukat jiñchusa janiw kipkäpkiti; ukampis thaki jan ukax calle khurkatar jan kuna chhijir puris pasañatakixa panpachaw wali wakiskirixa. Andrean matrimoniopaw uk sum amuytʼayistu, jupax 30 maranakaw jaqichatäxi ukat akham siwa: “Kuntï lurañ amtapkta ukax Biblian yatichäwinakap jan conträki ukhax iyaw sisxapxaktwa. Kunattix jaqichatakïpxtwa, janiw pachpa jaqïpkti” sasa.

Chachamatï jan ukax warmimatï jan jumjam amuykani ukhaxa, jan juma pachpat llakisimti, jan ukasti kunatï maynitak askïki ukwa thaqañama (Filipenses 2:4). Andrean Calixto chachapax akham siwa: “Janiw awisax kunjamtï warmijax amuyki ukham amuykti. Ukampis nän amtajat sipansa jupar munasitajaw nayrankixa, uk naya pachpaw amtayasta. Jupax kusisitäki ukhax nayax kusisitarakïtwa” sasa.

¿JANIT AKHAM LURAPKASMA? Chachamasa jan ukax warmimasa kunansa jumat sipansa jukʼamp sum amuyi jan ukax luri ukanak mä lista qillqtʼasim (Filipenses 2:3).

Familiana sumana ukat kusisit jakasiñatakixa respetow wali wakiskirixa. Lidiax akham siwa: “Matrimonionxa, respetow sumankañan jakasiñatakix yanaptʼi. Respetasiñatak chʼamachasiñax wali wakiskiripuniwa” sasa.

[Qhanañchäwi]

^ Yaqha sutinakampi uchatawa.

AMUYTʼAÑATAKI JISKTʼANAKA

▪ Kunjamäkiti chachajasa jan ukax warmijasa ukax ¿kunjamsa familian askipatak yanaptʼi?

▪ Kuntï chachajasa jan ukax warmijas lurañ munki ukax Biblian yatichäwinakap jan conträkchi ukhaxa, ¿kunatsa iyaw sañajäspa?