Yaa mi ní ɔ nɔ

MOO KASE A HEMI KƐ YEMI Ɔ | YONATAN

‘Nɔ́ Ko Be Nyɛe Maa Tsi Yehowa Nya’

‘Nɔ́ Ko Be Nyɛe Maa Tsi Yehowa Nya’

Moo po he foni nɛ o hyɛ ta buli a bo tsu ko ngɛ zugba ko nɛ nɔ gbli, nɛ tɛ sahi babauu ngɛ lejɛ ɔ he nɛ o hyɛ. Filisti ta buli ɔmɛ nɛ a ngɛ lejɛ ɔ na nɔ́ ko. A na nyumuhi enyɔ nɛ a ji Israel bi nɛ a daa si ngɛ dɔgba ko mi. Nɔ́ nɛ ta buli ɔmɛ na a pee mɛ muɔ ejakaa nihi nɛ a na a be nyɛe maa ye mɛ awi ko. Nɔ́ he je ji kaa Filisti bi ɔmɛ ye Israel bi ɔmɛ a nɔ be kɛkɛɛ, nɛ Filisti bi ɔmɛ a ngɔ nɛ Israel bi ɔmɛ ya duɔɔ a ngmɔ humi dade ɔmɛ a nya ngɛ. Enɛ ɔ he ɔ, Israel ta buli ɔmɛ be ta hwumi níhi. Jehanɛ hu ɔ, nyumuhi enyɔ ɔmɛ hu pɛ nɛ a na! Ke nyumuhi enyɔ nɛ ɔmɛ dla a he saminya kɛ ha ta hwumi po ɔ, mɛni awi a ma nyɛ maa ye Filisti bi ɔmɛ? Filisti bi ɔmɛ kɛ he fɛu yemi de Israel nyumu enyɔ ɔmɛ ke: “Nyɛɛ kuɔ kɛ ba wa ngɔ, nɛ wa maa tsɔɔ nyɛ juɛmi!”​—1 Samuel 13:19-23; 14:11, 12, NW.

Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Filisti bi ɔmɛ mohu nɛ Israel nyumuhi enyɔ ɔmɛ maa tsɔɔ mɛ juɛmi. Kɛkɛ nɛ Israel nyumuhi enyɔ ɔmɛ tu fo kɛ gu dɔgba a mi nɛ a bɔni tɛ sa amɛ kuɔmi. Bɔ nɛ tɛ sa amɛ ngɛ ha he je ɔ, a waa ngɛ a nine kɛ a nakutso nya kɛ kuɔ kɛ ya ná Filisti ta buli ɔmɛ ngɛ a sito he ɔ. (1 Samuel 14:13) Jehanɛ lɛɛ Filisti bi ɔmɛ na kaa nyumu ɔ nɛ e nyɛɛ hɛ mi ɔ hɛɛ ta hwumi níhi, nɛ e ta hwumi ní hɛɛlɔ ɔ nyɛɛ e se. Se anɛ e ji anɔkuale kaa nyumu nɛ ɔ kɛ e ta hwumi ní hɛɛlɔ ɔ pɛ yaa nɛ a ya tua ta buli babauu nɛ ɔmɛ lo? Anɛ nyumu nɛ ɔ yi ngɛ puɛe lo?

Dɛbi, e yi puɛ we. Mohu ɔ, e hemi kɛ yemi mi wa wawɛɛ. Nyumu nɛ ɔ biɛ ji Yonatan, nɛ Kristofohi nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ ma nyɛ maa kase níhi fuu ngɛ e sane ɔ mi. E ngɛ mi kaa mwɔnɛ ɔ, wa yɛ ta mohu lɛɛ, se wa ma nyɛ maa kase kã peemi, anɔkuale yemi kɛ he kɛ afɔle sami nɛ ji suhi nɛ ma ha nɛ wa ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa ngɛ Yonatan he.​—Yesaya 2:4; Mateo 26:51, 52.

Bi Nɛ Yeɔ Anɔkuale Kɛ Ta Bulɔ Nɛ Ngɛ Kã

Nyɛ ha nɛ waa hyɛ Yonatan he sane bɔɔ, lɔ ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa maa le nɔ́ he je nɛ e ya tua Filisti tabo ɔ. Israel kekleekle matsɛ Saul binyumu ji Yonatan, nɛ lɛ ji e binyumu ɔmɛ a kpɛti nɔkɔtɔma. Benɛ a pɔ Saul nu kaa matsɛ ɔ, jamɛ a be ɔ mi ɔ, Yonatan ye maa pee jeha 20 aloo nɔ́ nɛ pe jã. Eko ɔ, huɛ bɔmi nɛ mi wa ngɛ Yonatan kɛ e papaa a kpɛti, nɛ e papaa deɔ lɛ e laami sanehi. Saul ka, e he ngɛ fɛu, nɛ e ji ta bulɔ nɛ ngɛ kã. Pi ní nɛ ɔmɛ pɛ nɛ Yonatan le ngɛ e tsɛ ɔ he. E le nɔ́ ko hu nɛ e hia wawɛɛ ngɛ e he. E le e tsɛ ɔ kaa nyumu nɛ e ngɛ hemi kɛ yemi nɛ e baa e he si. Ní nɛ ɔmɛ nɛ Yonatan le ngɛ e tsɛ ɔ he ɔ ma ha nɛ e na nɔ́ he je nɛ Yehowa hla e tsɛ Saul kaa matsɛ ɔ. Gbalɔ Samuel po de ke nyumu ko be Israel nɛ ngɛ kaa Saul!​—1 Samuel 9:1, 2, 21; 10:20-24; 20:2.

Yonatan na he blɔ nɛ e ná kaa e kɛ Yehowa he nyɛli ɔmɛ maa hwu ta a kaa he blɔ ngua nɛ e ná ejakaa e papaa ji matsɛ. Tahi nɛ a hwu jamɛ a be ɔ mi ɔ be kaa mahi a kpɛti tahi nɛ a hwuɔ mwɔnɛ ɔ. Blema a, Yehowa hla Israel ma a kɛ ha e he, nɛ mahi fuu nɛ a jaa lakpa mawuhi ɔ pɔɔ si temi kɛ woɔ mɛ. Behi fuu ɔ, Filisti bi ɔmɛ nɛ a jaa mawu nɛ a tsɛɛ ke Dagon ɔ bɔɔ mɔde kaa a maa ye Israel bi ɔmɛ a nɔ, aloo a ma kpata a hɛ mi po.

Ngɛ nihi nɛ a yaa ta kaa Yonatan a blɔ fa mi ɔ, ta hwumi ji blɔ kake nɛ a guɔ nɔ kɛ tsɔɔ kaa a ngɛ Yehowa Mawu sɔmɔe ngɛ anɔkuale mi. Yehowa jɔɔ Yonatan ngɛ mɔde nɛ e bɔɔ ngɛ ta hwumi mi ɔ he je. Benɛ Saul bɔni matsɛ yemi ɔ, e hla Yonatan kaa e nyɛɛ ta buli 1,000 a hɛ mi, nɛ Yonatan nyɛɛ a hɛ mi kɛ ya tua Filisti tabo ko ngɛ Geba. E ngɛ mi kaa Yonatan we bi ɔmɛ be ta hwumi níhi tsɔ̃ ko mohu lɛɛ, se Yehowa ye bua lɛ nɛ e ye kunimi jamɛ a ligbi ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, Filisti bi ɔmɛ bua ta buli fuu a nya konɛ a kɛ mɛ nɛ ba hwu. Saul ta buli ɔmɛ a kpɛti ni fuu ye gbeye. Ni komɛ tu fo ya laa, nɛ ni komɛ hu ya piɛɛ Filisti bi ɔmɛ a he! Se Yonatan lɛɛ e ya nɔ nɛ e pee kã.​—1 Samuel 13:2-7; 14:21.

Kaa bɔ nɛ kuku ɔ nɛ sɛ hlami ɔ tsɔɔ ɔ, Yonatan kɛ e ta hwumi ní hɛɛlɔ ɔ je ta buli kpa amɛ a kpɛti nɛ a li. Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ a maa su Filisti bi ɔmɛ a he ngɛ Mikmash ɔ, Yonatan de e ta hwumi ní hɛɛlɔ ɔ nɔ́ nɛ e to kaa e maa pee. E tsɔɔ kaa ke a su lejɛ ɔ, a ma je a he kpo kɛ tsɔɔ Filisti ta buli ɔmɛ. Ke Filisti bi ɔmɛ de mɛ ni enyɔ ɔmɛ kaa a kuɔ kɛ ba ná mɛ ɔ, lɛɛ a maa na kaa e ji okadi nɛ tsɔɔ kaa Yehowa maa ye bua mɛ. Yonatan ta hwumi ní hɛɛlɔ ɔ kplɛɛ nɔ́ nɛ e de ɔ nɔ nɔuu. Eko ɔ, munyu nɛ Yonatan tu ɔ nɛ wo lɛ he wami. Yonatan de ke: ‘Nɔ́ ko nɔ́ ko tsi Yehowa nya kaa e kɛ nihi fuu, loo bɔɔ ma he nihi a yi wami.’ (1 Samuel 14:6-10) Mɛni Yonatan ngɛ tsɔɔe?

Munyu nɛ Yonatan tu ɔ tsɔɔ kaa e le Mawu nɛ e ngɛ sɔmɔe ɔ niinɛ. Atsinyɛ jemi ko be he kaa Yonatan le kaa be ko nɛ be ɔ, Yehowa ye bua e we bi nɛ a nyɛ ye a he nyɛli nɛ a he hiɛ hluu pe mɛ ɔ a nɔ. Be komɛ po ɔ, e guɔ nɔ kake nɔ kɛ yeɔ kunimi ha e we bi. (Manyadali 3:31; 4:1-23; 16:23-30) Enɛ ɔ he ɔ, Yonatan le kaa ke Yehowa we bi yaa hwu ta a, tsa pi a he hiɛmi, loo a he wami loo ta hwumi níhi nɛ a ngɛ ɔ nɛ he hia, mohu ɔ, hemi kɛ yemi nɛ a ngɛ ɔ lɛ he hia. Hemi kɛ yemi nɛ Yonatan ngɛ he je ɔ, e ngmɛ blɔ konɛ Yehowa nɛ e tsɔɔ kaa e kɛ e ta hwumi ní hɛɛlɔ ɔ pɛ nɛ ya tua ta buli ɔmɛ aloo a ko ya. E tsɔɔ Yehowa okadi ko nɛ e pee kɛ tsɔɔ kaa e kplɛɛ e ní bimi ɔ nɔ. Benɛ e na okadi ɔ, e kɛ kã ko ho nɛ e ya tua e he nyɛli ɔmɛ.

Mo kadi níhi enyɔ komɛ nɛ tsɔɔ kaa Yonatan ngɛ hemi kɛ yemi. Kekleekle ɔ, e ngɔ e hɛ ngɔ fɔ he wami nɛ Yehowa Mawu ngɛ ɔ nɔ. E le kaa Mawu Ope ɔ da we he wami nɛ adesahi ngɛ ɔ nɔ kɛ tsu e yi mi tomihi a he ní, se kɛ̃ ɔ, Yehowa bua jɔ ɔ e sɔmɔli nɛ a yeɔ lɛ anɔkuale ɔ a he, nɛ e jɔɔ mɛ. (2 Kronika 16:9) Nɔ́ nɛ ji enyɔ ɔ, Yonatan ná nɔ mi mami kaa Yehowa kplɛɛ nɔ́ nɛ e bi lɛ ɔ nɔ loko e tsu he ní. Mwɔnɛ ɔ, wa hyɛ we blɔ kaa Yehowa maa gu nyakpɛ blɔ ko nɔ kɛ ha wɔ okadihi loko wa maa le kaa e kplɛɛ nɔ́ ko nɛ wa yaa pee ɔ nɔ. Baiblo mluku ɔ tsuo nɛ wa ngɛ ɔ yeɔ bua wɔ nɛ waa leɔ níhi nɛ Mawu suɔ kaa waa pee. (2 Timoteo 3:16, 17) Ke wa maa mwɔ yi mi kpɔ ko nɛ he hia a, anɛ wa hlaa blɔ tsɔɔmi ngɛ Baiblo ɔ mi lo? Ke wa peeɔ jã a, lɛɛ e tsɔɔ kaa wa bua jɔ kaa wa maa pee Mawu suɔmi nya ní mohu pe nɛ wa maa pee wɔ nitsɛmɛ wa suɔmi nya ní kaa bɔ nɛ Yonatan pee ɔ.

Yonatan kɛ e ta hwumi ní hɛɛlɔ ɔ kuɔ tɛ sa amɛ kɛ fo kɛ ya ná Filisti tabo ɔ. Benɛ Filisti ta buli ɔmɛ na kaa tuami lɛ Yonatan kɛ e ta hwumi ní hɛɛlɔ ɔ ma mɛ tuami ɔ, a tsɔ a ta buli ɔmɛ ekomɛ konɛ a kɛ mɛ nɛ ya hwu. Pi kaa Filisti bi ɔmɛ a he hiɛ kɛkɛ, se a daa si ngɛ he ko nɛ ya hiɔwe. Lɔ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ e ye ha mɛ kulaa kaa a maa gbe ta buli enyɔ nɛ ɔmɛ. Se Yonatan fiaa Filisti ta buli ɔmɛ ní, nɛ e ta hwumi ní hɛɛlɔ ɔ nɛ nyɛɛ e se ɔ gbe mɛ. Benɛ a kɛ mɛ kpe nɔuu ɔ, a gbe Filisti ta buli 20 sɔuu! Yehowa hu pee nɔ́ ko. Baiblo ɔ de ke: “Sawale nu Filisti bi ɔmɛ ngɛ nga a nɔ. Ta buli ɔmɛ, kɛ ní hali ɔmɛ tsuo a tsui po. Jehanɛ hu zugba mimiɛ, nɛ nɔ́ nɛ ɔ ha sawale nɛ nu mɛ ɔ nya ba wa pe kekle ɔ.”​—1 Samuel 14:15.

Yonatan kɛ e ta hwumi ní hɛɛlɔ ɔ pɛ ya ye Filisti ta buli babauu a nɔ kunimi

Saul kɛ e ta buli ɔmɛ na Filisti ta buli ɔmɛ ngɛ tsitsaa nɛ a gbɛ fĩa, nɛ a ngɛ fo tue nɛ a li he nɛ a yaa. Filisti ta buli ɔmɛ pee basaa nɛ lɔ ɔ ha nɛ a wo klaate nɔ ngɛ mɛ nitsɛmɛ a sibi a nɔ! (1 Samuel 14:16, 20) Israel bi ɔmɛ pee kã nɛ a ya tua Filisti bi ɔmɛ. Eko ɔ, a wo Filisti ta buli nɛ a gbo ɔ a ta hwumi ní ɔmɛ. Yehowa ha nɛ e we bi ɔmɛ ye kunimi jamɛ a ligbi ɔ. Kɛ je jamɛ a be ɔ mi kɛ ba si mwɔnɛ ɔ, Yehowa tsakee we. Mwɔnɛ ɔ, wɔ hu ke wa ná hemi kɛ yemi ngɛ Yehowa mi kaa bɔ nɛ Yonatan kɛ e ta hwumi ní hɛɛlɔ ɔ pee ɔ, wa be wa he piae kɔkɔɔkɔ ngɛ yi mi kpɔ ko nɛ wa maa mwɔ ɔ he.​—Malaki 3:6; Roma Bi 10:11.

‘Ní Nɛ E Tsu ɔ, Mawu Nine Ngɛ Mi’

Yonatan na kunimi nɛ e yeɔ kaa Yehowa lɛ ye bua lɛ, se Saul lɛɛ e nɛ lɛ jã. Saul tɔ̃ tɔmi komɛ nɛ hɛdɔ ngɛ he. E bui gbalɔ Samuel nɛ e ji Levi no nɛ Yehowa hla lɛ ɔ, nɛ e ya sã afɔle nɛ jinɛ Samuel lɛ ko sã a. Benɛ Samuel ya ná Saul ɔ, e de lɛ ke akɛnɛ e gbo Mawu tue he je ɔ, e matsɛ yemi ɔ be si dae. Lɔ ɔ se ɔ, benɛ Saul wo e ta buli ɔmɛ blɔ kɛ yaa ta nga a nɔ ɔ, e kã mɛ kita ko nɛ nile be mi. E de ke: “Nɔ nɛ li peemi nɛ e maa ye nɔ́ ko loko je maa jɔ, be mi nɛ i ná we ma ye he nyɛli ɔmɛ a he lue lolo ɔ, a gbiɛ jamɛatsɛ ɔ.”​—1 Samuel 13:10-14; 14:24.

Munyu nɛ ɔ nɛ Saul tu ɔ ha nɛ wa na kaa e subai bɔni tsakemi. E ngɛ kaa nɔ́ nɛ nyumu nɛ baa e he si nɛ e buɔ Yehowa tue ɔ bɔni lɛ nitsɛ e suɔmi nya ní peemi. Ejakaa Yehowa fã we lɛ kaa e wo mlaa nɛ juɛmi be mi nɛ ɔ kɛ tsi ta buli nɛ a ngɛ kã nɛ a tsuɔ ní wawɛɛ nɛ ɔmɛ a nya. Nɛ munyu nɛ e tu kaa “be mi nɛ i na we ma ye he nyɛli ɔmɛ a he lue lolo” ɔ hu nɛɛ? Anɛ Saul ngɛ hlae nɛ e tsɔɔ kaa ta a nɛ a yaa hwu ɔ kɔ lɛ pɛ e he lo? Anɛ Saul hɛ je nɔ kaa Yehowa nane mi nɛ e maa da kɛ ye dami sane ɔ he hia pe nɛ e maa ye lɛ nitsɛ e he lue, e he nyɛli ɔmɛ a nɔ kunimi nɛ e maa ye, kɛ hɛ mi nyami nɛ e ma ná a lo?

Yonatan li kulaa kaa e tsɛ ɔ kã kita ko. Akɛnɛ Yonatan hwu ta nɛ pɔ tɔ e he he je ɔ, e kɛ tso nɛ e hɛɛ ngɛ e dɛ ɔ nya sɔ hwo gbaku ɔ mi nɛ e kɛ sa e nya, nɛ e ná he wami he. Kɛkɛ nɛ nyumu ɔmɛ nɛ e kɛ mɛ nyɛɛe ɔ a kpɛti nɔ kake de lɛ mlaa nɛ e tsɛ ɔ wo kɛ kɔ ní yemi he ɔ. Yonatan de ke: “Mɛni haomi tsaatsɛ kɛ ba ma a nɔ nɛ ɔ. Nɛ i sa ye nya hwo bɔbɔyoo nɛ ɔ, nyɛɛ hyɛ bɔ nɛ i ba nɔmlɔ mi ha! Mwɔnɛ ligbi nɛ ɔ, kaa ma a ye ní nɛ a kpɔ ngɛ a he nyɛli ɔmɛ a dɛ ɔ saminya a, jinɛ tse a ko gbe Filisti bi babauu pe kikɛ nɛ ɔ.” (1 Samuel 14:25-30) Nɔ́ nɛ Yonatan de ɔ da. Yonatan yeɔ e tsɛ ɔ anɔkuale se e ha we nɛ gbeye nɛ e yeɔ e tsɛ ɔ nɛ ha nɛ e pee nɔ́ nɛ dɛ. Pi nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e tsɛ ɔ deɔ ɔ nɛ e kplɛɛɔ nɔ, nɛ jã nɛ e peeɔ ha nɛ ni kpahi ná bumi kɛ ha lɛ.

Benɛ Saul nu kaa Yonatan tɔ̃ mlaa nɛ e wo ɔ nɔ ɔ, loloolo ɔ, e yɔse we kaa juɛmi be mlaa nɛ e wo ɔ mi. Mohu ɔ, e susu kaa e sa nɛ e bi ɔ nɛ gbo! Se Yonatan kɛ lɛ sɛ̃ nya, nɛ e kpa we lɛ pɛɛ kaa e na lɛ mɔbɔ. Heto nɛ e ha a tsɔɔ kaa e baa e he si. E de ke: “Imi ji nɛ ɔ nɛ; i dla ye he kɛ ha gbenɔ.” Se Israel bi ɔmɛ fa Yonatan he. A de ke: “Anɛ e sa kaa Yonatan nɛ́ ye kunimi nguaa nɛ ɔ kɛ ha Israel ɔ nɛ gbo lo? Dɛbi, e ko ba mi ja! Wa na Yehowa hɛ kalɔ ɔ kaa Yonatan yi bwɔmi kake po be jee kɛ nɔ zugba; ejakaa ní nɛ e tsu mwɔnɛ ɔ, Mawu nine ngɛ mi.” Mɛni je mi kɛ ba? Saul kplɛɛ nɔ́ nɛ ma a de ɔ nɔ. Baiblo ɔ de ke: “Nɛ ma a he Yonatan yi wami, nɛ a gbi lɛ.”​—1 Samuel 14:43-45.

“Imi ji nɛ ɔ nɛ; i dla ye he kɛ ha gbenɔ.”

Kã nɛ Yonatan pee, ní nɛ e tsu wawɛɛ kɛ e he nɛ e kɛ sã afɔle ɔ ha nɛ e ná biɛ kpakpa. Biɛ kpakpa nɛ e ná a ye bua lɛ benɛ e ya je oslaa mi ɔ. Daa ligbi ɔ, e sa nɛ waa hyɛ kaa wa ní peepee ma ha nɛ wa ná biɛ kpakpa lo? Baiblo ɔ de ke biɛ kpakpa nɛ nɔ ko ma ná a he jua wa saminya. (Fiɛlɔ 7:1) Ke wa ná biɛ kpakpa ngɛ Yehowa hɛ mi kaa bɔ nɛ Yonatan pee ɔ, wa ma ná he se wawɛɛ.

Yayami Peemi ɔ Mi Ngɛ Wae

Ngɛ ní yayahi nɛ Saul pee tsuo se ɔ, Yonatan ya nɔ nɛ e ye e tsɛ ɔ anɔkuale nɛ e piɛɛ e he kɛ ya ta jehahi babauu. Eko ɔ, Saul tue gbomi ɔ kɛ e he nɔ womi ɔ maa pee Yonatan nyakpɛ. Ní yayahi he si ngɛ e tsɛ ɔ tsui mi se Yonatan nyɛ we nɛ e pee he nɔ́ ko.

Nɔ́ ko ya nɔ nɛ puɛ sane ɔ kulaa. Yehowa de Saul kaa e kɛ Amalek bi nɛ a peeɔ yi wu tso ní ɔ nɛ ya hwu ta. Yehowa gba ngɛ Mose be ɔ mi kaa e ma kpata Amalek bi nɛ ɔmɛ a hɛ mi. (2 Mose 17:14) A de Saul kaa e kpata a lohwe ɔmɛ tsuo a hɛ mi, nɛ e gbe a matsɛ nɛ ji Agag ɔ hulɔ. Saul ye kunimi ngɛ ta a mi. Atsinyɛ jemi ko be he kaa jamɛ a be ɔ mi ɔ, Yonatan piɛɛ e he. Se Saul je blɔ nɛ e gbo Yehowa tue, e gbi Agag, nɛ e kpataa we níhi nɛ a he jua wa, kɛ lohwe ɔmɛ ekomɛ a hɛ mi hulɔ. Yehowa tsɔ gbalɔ Samuel konɛ e ngɔ kojomi sɛ gbi kɛ ya ha Saul. E de Saul ke: ‘Akɛnɛ o bui Yehowa fãmi ɔ tue he je ɔ, lɛ hu e kua mo kaa matsɛ.’​—1 Samuel 15:2, 3, 9, 10, 23.

E kɛ we kulaa nɛ Yehowa je e mumi ɔ kɛ je Saul nɔ. Enɛ ɔ ha nɛ Saul ná we bua jɔmi, e mi mi fuɔ, nɛ e yeɔ gbeye hulɔ. E ngɛ kaa nɔ́ nɛ mumi yayami ko je Mawu ngɔ kɛ ba haoɔ lɛ. (1 Samuel 16:14; 18:10-12) Hyɛ bɔ nɛ e maa hao Yonatan ha ke e na e tsɛ nɛ jinɛ bu ngɛ e he nɛ amlɔ nɛ ɔ e tsake kulaa a! Ngɛ lɔ ɔ tsuo se ɔ, Yonatan ya nɔ nɛ e ye Yehowa anɔkuale. E pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e ma nyɛ kɛ fĩ e tsɛ ɔ se, nɛ be komɛ po ɔ, e tsɛɔ e juɛmi se ngɛ ní komɛ a he. Se Yehowa nɛ ji e Tsɛ nɛ tsakee we ɔ lɛɛ e ya nɔ nɛ e pee e suɔmi nya ní.​—1 Samuel 19:4, 5.

Anɛ nɔ ko nɛ o suɔ, eko ɔ o weku no ko ní peepee tsake nɛ e bɔni níhi nɛ sɛ peemi lo? Ke nɔ́ ko kaa kikɛ ba o nɔ hyɛ ɔ, o maa na kaa e ngɛ dɔmi wawɛɛ. Yonatan níhi a si kpami ɔ kaiɔ wɔ munyu ko nɛ la polɔ ɔ de ɔ. E de ke: ‘Ke tsaatsɛ kɛ maa kua mi po, Yehowa maa hyɛ ye nɔ.’ (La 27:10) Yehowa yeɔ anɔkuale. Ngɛ níhi nɛ adesahi nɛ a yi mluku ɔ maa pee mo nɛ e ma ha nɛ o kɔni mi ma jɔ̃ ɔ tsuo se ɔ, Yehowa maa hyɛ mo hu o nɔ kaa bɔ nɛ tsɛ kpakpa peeɔ ɔ.

E ma nyɛ maa ba kaa Yonatan le kaa Yehowa to kaa e ma kpɔ̃ matsɛ yemi ɔ ngɛ Saul dɛ. Kɛ Yonatan pee e ní ha kɛɛ? Anɛ e susu bɔ nɛ e maa pee e ní ha ke e ba ngɛ nɔ yee ɔ he hyɛ lo? Anɛ e hyɛ blɔ kaa e maa pee matsɛ nɛ maa ye anɔkuale nɛ maa bu Mawu tue konɛ e dla tɔmihi nɛ e tsɛ ɔ pee ɔ ekomɛ lo? Wa be nyɛe maa tsɔɔ. Nɔ́ nɛ wa le kɛkɛ ji kaa ke Yonatan susu ní nɛ ɔmɛ a he po ɔ, a pi níhi nɛ maa ba mi. Anɛ lɔ ɔ tsɔɔ kaa Yehowa kua nyumu anɔkualetsɛ nɛ ɔ lo? Dɛbi. Yehowa ha nɛ a ngma anɔkuale nɛ Yonatan ye David kaa huɛ kpakpa a ngɛ Baiblo ɔ mi! Wa ma susu Yonatan kɛ David a huɛ bɔmi ɔ he ngɛ Yonatan he sane kpa nɛ maa ba a mi.