I AVUNGURE ku rogo gi zegino re rogo gu garã nangia 1926 rogo gu umba gbaria nga Karítsa, ringara aGiriki yo. Avungure avungu agude muambe, na mi nangia saba riyo.

Gu garã naadu mbata fu gure, avungure agbia John Papparizos, nga gu zaaza Bawiriki Ziazia Kekeapai nanaafura afura gbe, ti gu regbo re, i anaayamba aDezire Yekova nga aBawiriki Ziazia Kekeapai. Rago aima ngba tiyo ni kerehe na wai John aasaka rogo Ziazia Kekeapai yo, na i ki tona nduge tipa adunguratise nga ga aBawiriki Ziazia Kekeapai rogo gaani gbaria. Nina adu na nyanyaki idapase kuti Yekova Mbori, na wa si avura du nga ri aainongo ka gedapai te, ri anaayugo pa gari idapase ayugo fu kura aboro ti ai gu regbo momu anidu beri. Si nafu kina gberãrago nga, buba anaagbeberã ko kina kuti gu zangarengba nga ga aboro na ko kini mbu nduge tipa agu adunguratise nga ga aKristano.

Mi na awirinami aima du na irisa tipa Ziazia Kekeapai, ono ho ani aasona ni, ani aagbeberã rani kina kuti gu nyemuahe nga ga aparanga. Fuani, rogo gu garã nangia 1939, ho gu Ue Vura Nga ga Zegino agbandaka ni vuru ringara Putu, pai amangi rogo gaani gbaria nga gu naazeresi ngbarani ni kerehe. I azi gaani murakporo nangia Nicolas Psarras, kidu berewe ni wiri unduru barani tipa ko rimi ku rogo gu riivura nga ga aGiriki, ti gu regbo re, ko azi bapatiza barambeda. Nicolas garãko adu nga 20, ape gupai ni wingbaduse fu agu abarumbatayo nga ga asekere nga, “Ka mi songa vura te, bambiko mi nga ga Kristo banzengere.” I ape ngbanga ko rogo gu bape ngbanga nangia ga asekere na i ki ziko na agarã bawe ku bambukiso yo. Ngbarani aima zera ni kerehe!

Si ni gupai nafu ngbarago nga, i akusi Nicolas bambukiso yo ho gu kura asekere nga ga kura ringara aye ni ka undo ga aGiriki yo ti tonatona gu garã nangia 1941. Ko aga ku Karítsa yo, yo unvura mi nangia Ilias, asasana ko ni na dungu asanahe nibipa Ziazia Kekeapai. Mi adege ture ti gu regbo re kuti gayo sakapai. Fuo gure, mi na Ilias gbiati tooni dawirani nangia Efmorfia, atona wisigo  Ziazia Kekeapai, na kini ndu tipa adunguratise dedede. Rogo gu garã nangbefuo gure, ani dunduko biata akpara gaani raka fu Yekova na ki zi bapatiza. Kusa, kura aunvura mi ue gbiati sosono adawire ue ada ni aDezire Yekova.

Rogo gu garã nangia 1942, gu Dungurati nga ga Karítsa adu na paranga akumba na adee rogoho ribua, nga aguyo garãyo atona ti 15 kuti 25. Ani dunduko naima ino gupai nga kere aʹasada du furani kumbatayo. Sidu, tipa ka nyakasa tirani, ani anaadungura tirani ti ai gu regbo momu ani du tipa kaa wisigo Ziazia Kekeapai, kaa bi agu abia nga ga Kindo, na kaa manga kparakpee. Ni sangbana gipai re, gaani idapase ada ni nyanyakihe.

Ho gu Ue Vura Nga ga Zegino aadigo ni, agu akomunisti nga ga ringara aGiriki yo asamungu kuti gu zogarago nga ga aGiriki, nga gu nasa gupai nga kere vura tona bangbanda yo. Agu asovura nangia akomunisti re atona ta rogo agbaria kini zi aboro ngbaome i koditiyo na yo. Ho i ada ni rogo gaani gbaria, i azi paranga aDezire Yekova biata nga, mi, Antonio Tsoukaris, gbiati Ilias. Ani akpari fuyo nga ani nga agu aKristano arimisongo tirani ku rogo agu atagbagapai nga ga zegino ya; ono i aagianga gupai ani apehe re te, i adi rani ki ndu na ani ku Mount Olympus yo, nga gu nduge nadi asa 12.

Fuo gure ngbutuko, banyaki nga ga akomunisti ko afu gu rugapai nga ani koditirani na gayo riivura. Ho ani asaki gupai ni nga ndikidi aKristano adianga aunvura kuti akurayo te, gu banyaki re azingi, na ki gberani koyo du Barutiriivura ni. Ho ani ape kina gu bangisapai re ni fu gu Barutiriivura re, ko aya, “Oni di dongi kaa tinda agu aboro naõka ti ngba vura na u ku bambungua yo.”

Ani akaragapai ki ya, “Ono na ka agu abanzengere nga ga irangbii zi rani? Ya mo i abingo rani wa zaaza abasovura te?” Fuani, ko ki ya, “Oni naatinda kpakuto kuti ngba vura yo.” Ani ape gupai nga, “Ono na ka banyaki birani na dongi, ki pe gupai nga ani tindi abundu kuti ngba vura yo?” Gu barutiriivura re aberẽ gbe tipa gbanga regbo. Ni yangadaha, ko kini poi kuari nga: “Gupai rengbe oni ka mangaha nga ka ngerafuo akandoro! Oni nye rii gangara ane kaa ngerafuo rimbasa akandoro.”

Sidu, wa vura amangaha kindi pati rani, ani biata dunduko abi gupai nga sangbakpoto rani yo ima rengba ka mbu rani ani ngerefuo akandoro. Kusa fuo garã sa, i aidihe fu unvura rani nangia Ilias, ko ga ku kporo yo ka ngerafuo narani nangia dekurugbo. Antonio aye ka ti ni kaza, na i kini mbuko ko ga. Ono tie, kina re kini nye.

Ti kina gu bangisa regbo re, Gu riivura nga ga aGiriki yo aambeda ni kerehe na akomunisti. Gu badona asovura mi adu na yo azubo rogo agangara bara ku pati gu ringara nga Albania. Ho ani adu ni mbembedi na ngbanda ringara, ani aye ka bi gupai nga agu asekere nga ga aGiriki yo ima ke rani kirikiri. Agu akomunisti nangia abasamungu re agunde na ki zubo. Mi agbu gii ngua naati, na gu regbo re du mi aye ka gbia tire na agu abanzengere mi nipe payo mbata kusayo re.

Ho mi ape gupai ni fu agu abanzengere nga ga aGiriki yo nga akomunisti nazi re, i andu na mi ka wisigopai tipa re rogo gu bataya nangia ga asekere pati Véroia, nga gu kuru gbata nangia Beroya du paha rogo Ziazia Kekeapai yo. I aya yo fere mi ge due tipa asekere naagbu  rogoho. Ho mi aká ni ka ge he, gu banyaki naafu arugapai ape gupai nga i ndu na mi ku rogo gu kere kisanga nga Makrónisos (Makronisi).

Gu kere ugu ringara mbia du rimoho nga Makrónisos re gu du pangba Attica, na baturuho na Atenai nga amairo 30 (akirometere 50). Bagizo gu kisanga re nga amairo muambe (akirometere 13) na pati ni kidu nga ametere 500. Ono tona rogo 1947 kuti 1958, zizi aboro adu rogoho nga 100,000 kodihe na akomunisti, agu aboro i aabiyo wa akomunisti, kuru abasovura, gbiati badungu aDezire Yekova.

Ho i andu ni na mi koyo ti tonatona gu garã nangia 1949, i akparaka zizi aboro ku rogo dungu abataya. I amoi re na kura dungu akama akumba rogo gu bataya naangbanga angba gbe ya. Ani adu wa aboro 40 naapi ti kpotosende rogo bambu roko nga gu i abambakadi he si niidi aboro 10. Ani anaambira bibiriko ime na kini ri kina pasipasi abaapu gbiati asuweti (bidingiari) dedede. Gu wege gbiati nvutu nanaaya dedede anaasa raka ni gbegberẽhe. Ono gupai naangba tooni nga ani anaawirigongo ambia wa gu kura zizi aboro anaawirigoho kini mbu kere mbugo te.

Rogo kura uru ho mi aata ni pangba ime, mi agbia kura aDezire Yekova nga aguyo naadu rogo kura abataya. Rago aima ngba tirani ni kerehe ka gbia tirani! Ani anaagbia tirani ho momu ani du ni, bambiko ani aidanga i ini nga ani nagbia tirani te. Ani anaatungusapai atungusa a rogo gbuko yo fu kura zizi aboro, na aguyo kinaho naima da ni aDezire Yekova kusa. Agu apai ani anaamangaha re gbiati kparakpee aima nyakasa rani rogo toro yo.

Fuo agu aboro re “wisigi re” tipa adiwi bawe, i adiberã nga, gere nga regbo fere tipa mi vo roko asekere. Ho mi aká ni, i agbe re ku barangba bangerekurii bataya. Mi afu kekepai fuko nga gu naaya, “Mi naida kadu sa ni kina ga Kristo banzengere.” Fuo i serekpo re, gu bangerekurii bataya re afu re fu gu boro naangbe fuoko, nga gu Giriki nangia bakumba aEpisikopo rogo gu pambori nga ga Orthodox nga guko navo gbanga remu. Ho mi akaragapai ni kuti gako asanahe ni wingbaduse, ko azingi ki poi kuari nga: “Oni diko kusayo. Ko nga kakaka boro pambori!”

Rogo gu uru nangbe fuo gure wiso, asekere aya berewe fere mi vo roko asekere. Ho mi aká ni, i ata re na bunia gbiati gayo ngbondo. Fuo gure, i andu na mi ku rogo gu bambungua naadu bataya yo tipa ka ino singia meme re akuongo te, fuani i ki gbe re kutii bamburoko yo. I ambusi re wa gure naʹuru dunduko tipa adiwi ue.

Mbiko gupai nga i amangi apai dunduko ka mi asanga berãre ti gimi ida ya, ni yangaraha i asadi kura gene berewe. I avo abere ku giire yo, na asekere kini ta giindure yo na gire. Ho mi adu ni rogo gu kere egerã re, mi atingidi agu afugo Yesu nga: “Maku fu roni ho aboro ka paa ni na oni, ki nirungosi roni . . . Oni sámbua tironi asambua, ki ningi angi; bambiko gaoni mosoro du ngbangbaturũ yo kii gbe: bambiko kina wo i amangi anebi nadu mbata fu roni.” (Mt. 5:11, 12) Ni yangaraha fuo ta yo re wa gure tipa gbanga regbo, he amaa re.

Mi azingi ki bi tire rogo kere zezere bambukiso, zanga kpakuto, ime watadu batania. Ono wa si avura duwo, mi aongo gimi zezeredi zanga du na zinga. Awa Ziazia Kekeapai akidohe, “gu zereda nga ga Mbori” ‘aabanda kpotore yo na gimi aberã.’ (Frp. 4:7.) Rogo gu uru nangbe fuo gure, wene sino banzengere afu kpakuto na ime fere gbiati roko zere. Fuani, kura banzengere ki fu he berewe fere mi rihe. Rogo gi gene re na rogo kura agene, mi aabihe abi nga Yekova du naangerafuo fuore.

Irangbii aabi re nga mi nga gu basamungu kaa sanga berã ya, fuani i kini ndu na mi ku Atenai yo tipa ka pe ngbanga re rogo gu bape ngbanga nangia ga asekere. I asaringbanga re ku bambukiso yo tipa agarã biata, na i ki moi re ku rogo gu bambukiso naadu Yíaros (Gyaros) yo, nga gu kisanga baturoho adu na Makrónisos nga amairo 30 (akirometere 50).

Gu bambukiso nangia ga Yíaros re angia bakiki bambukiso nga gu i amehe na zamba biriki, si adu na zizi aboro rogoyo nga 5,000. Si adu a na zizi aboro rogoho saba nangia aDezire Yekova, nga aguyo i aziyo dunduko tipa gayo kparatise kusayo ti agu atagbagapai nga ga zegino. Ani dunduko saba anaadungura tirani sa ni gbuko kaa wisigo Ziazia Kekeapai, wa si avura du vurũ nga si angia gupai i aaidanga ha furani ya. I anaakeda bete aNgbaõbambu Sinziri akeda furani a ni gbuko, nga gu ani anaakeka awirinaha ni berani tipa ka mangasunge na ni ti regbo gaani wisigopai.

 Rogo kura uru sa ho ani aamanga gaani wisigopai ni ni gbuko, babanda bambukiso sa agba ku dagbarani ki rogo gaani awaraga. I ayambu rani ku rogo gu biroo nga ga dufuo bangerekurii bambukiso, na ani ki berẽ gupai tigaani nga i nika gizosi gaani zio agizosi kumbatayo. Kuba gure, dufuo bangerekurii bambukiso aya: “Ani ima ino ada nga oni, na ani nairisa gaoni diaberã airisa. Ani ima ino gupai nga ani rengbe arengba ka kido kuti roni. Oni ga ku ba gaoni sunge yo.” Kurii agi apai re, ko afu taata sunge fu agu akura rani. Kpotorani yo aima hi be tambuahe. Zavura ho ani adu ni bambukiso yo, gaani padu ni ruruse aima tambua rimo Yekova.

Gaani padu nyanyaki aima kusa kura wene asangbanapai a. Fuo kura zizi boro ni bakerepa bayugupai bi gaani wenesino, si afõngbadu ko yo ko sana rani tipa gaani ida. Ho i akusi rani ni nga aDezire Yekova bambukiso yo rogo gu garã nangia 1951, i aima kusako a. Kusa, ko aye ki da ni Dezire Yekova na ki da ni gu batungusi wene pangbanga natungusapai ti aregbo dũ.

Ho i akusi re ni bambukiso yo, mi akaraga tire fuo gimi aborokporo ku Karítsa yo. Kusa, ani aga na kura dungu akumba nga ga gi ringara yo ku Australia yo. Mi agbia wene wirina yo nangia Janette, na ani ki mangi rogatise na ri, ki vungu kumbagude sa na adegude biata, nga aguyo ani asonosi yo rogo gu gene nga ga aKristano.

Areme, garã re ima susa 90, na mi kindi ni gu zaaza Kristano namangasunge ni bakumba rogo dungurati. Kpotore naaigirã aigirã ti kura aregbo mbiko agu akpata gbiati ambusa mi agbiaha bakuru kusayo, gbe ho mi andu ni gene tungusapai yo tipa gbanga regbo. Ono wa vura duhe wo, mi diberã kisusi gu nidu mbata kadu ni ‘ga Kristo banzengere.’—2 Tim. 2:3.